Ի՞նչ է հակումը և կախվածությունը - Հոգեկան առողջություն

Հակումն ինչ-որ բան անելու, ընդունելու կամ օգտագործելու ֆիզիկական կամ հոգեբանական կարիքն է՝ անկախ այն հանգամանքից, որ վերջինս վնասում է ձեր առողջությանը:

Հակումը հիմնականում կապված է խաղերի, ապօրինի կամ դեղատոմսով տրվող թմրամիջոցների, ալկոհոլի և նիկոտինի հետ, սակայն նաև հնարավոր է, որ հակումը վերաբերվի այլ ոլորտներին, որոնցից մի քանիսը ներկայացված է ստորև։

• Աշխատանք. «աշխատանքամոլները» (трудоголики) այն աստիճան են տարվում իրենց աշխատանքով, որ սկսում են ֆիզիկապես հյուծվել: Եթե ձեր շփումները, փոխհարաբերությունները, ընտանիքը և հանրային կյանքը տուժում է և երբեք չեք վերցնում արձակուրդ, դուք կարող եք ունենալ հակում աշխատանքի նկատմամբ:
• Համակարգիչներ. համակարգիչներից օգտվելու աճի հետ միասին ի հայտ է եկել նաև հակում դրանց նկատմամբ։ Մարդիկ կարող են ամեն օր ու գիշեր ժամեր անցկացնել ինտերնետում կամ խաղեր խաղալ՝ անտեսելով իրենց կյանքի մյուս ոլորտները:
• Լուծիչներ․ ցնդող նյութերի չարաշահումը ներառում է այնպիսի քիմիական նյութեր շնչելը, ինչպիսիք են սոսինձը, աերոզոլները, ներկանյութերը կամ գազայրիչների գազը, որը այդ մարդկանց տալիս է ինտոքսիկացիայի զգացում։ Լուծիչների չարաշահումը կարող է դառնալ մահացու։
• Գնումներ (շոփինգ). գնումներ կատարելը դառնում է հակում, երբ դուք գնում եք մի բան, որը ձեզ պետք չէ կամ ցանկանում եք պարզապես բավարարել գնում կատարելու ձեր ներքին մղումը։ Շատ անգամ գնում կատարելուց հետո արագ առաջանում է մեղքի ու զղչման զգացումը կամ հիասթափությունը:

Անկախ նրանից, թե ձեզ մոտ ինչի նկատմամբ է հակում առաջացել, դուք չի կարողանում այլևս վերահսկել պահանջ դարձած առարկայի օգտագործումը և դառնում եք դրանից կախված:

Ինչո՞ւ է հակումն առաջանում

Հակումը զարգանում է տարբեր պատճառներով: Ապօրինի թմրամիջոցների, ալկոհոլի և նիկոտինի դեպքում այս նյութերը (այլ կերպ կոչվում են հոգեներգործուն նյութեր) ազդում են ձեր ֆիզկական և հոգեկան գործունեության վրա։ Դրանց օգտագործումը սկզբում կարող է լինել խիստ հաճելի և ամրապնդի այդ նյութերը կրկին օգտագործելու անզուսպ ցանկություն:

Նույն կերպ, կազինոյում խաղալիս և շահելիս ձեզ մոտ կարող է առաջանալ հոգեկան վերելք, որին հետևում է կրկին փորձելու և նույն զգացումներն ունենալու մեծ ցանկությունը: Սա կարող է վերածվել սովորույթի, որից հրաժարվելը ձեզ համար դառնում է խիստ դժվարին խնդիր:

Ինչ-որ բանի նկատմամբ հակում ունենալը նշանակում է, որ այդ բանը չունենալը առաջացնում է զրկանքի նշաններ կամ «լոմկա»: Զրկանքը ունենում է խիստ տհաճ զգացողություններ և հույզեր, ուստի ձեզ համար ավելի հեշտ է թվում շարունակել ստանալ այն, ինչի նկատմամբ հակում ունեք, և այս ցիկլը դառնում է ձեր առօրյա կյանքի անբաժանելի մասը։ Հաճախ հակումը դուրս է գալիս ձեր վերահսկողությունից, քանի որ դուք ցանկանում եք ավելի ու ավելի շատ, որ բավարարեք հակումը և հասնեք հաճույքի զգացման։

Հակումը կառավարելու մշտական լարված վիճակն ու տանջանքները կարող են լրջորեն վնասել ձեր աշխատանքային արդյունավետությունը և փոխհարաբերությունները։ Հոգեներգործուն նյութերի չարաշահման դեպքում, ինչպիսիք են ապօրինի թմրամիջոցներ և ալկոհոլը, հակումը կարող է հանգեցնել ծանր հոգեբանական և ֆիզիկական հետևանքների։

Որոշ հետազոտություններ ցույց են տվել, որ հակումն ունի ժառանգական հիմքեր, սակայն միջավայրային գործոնները, օրինակ՝ հակում ունեցող ինչ-որ մեկի ազդեցության ներքո գտնվելը, նույնպես կարող են բարձրացնել ռիսկը։

Հակումը կարող է հանդիսանալ նաև դժվար լուծելի խնդիրներից խուսափելու եղանակ։ Գործազրկությունը և աղքատությունը, սթրեսը, հուզական կամ մասնագիտական ճնշումներն ու լարվածությունը կարող են նպաստել հակման զարգացմանը:

Հակման ախտանիշները

Դուք կարող եք իմանալ կամ նույնիսկ չիմանալ, որ ձեզ մոտ առկա է հակում: Հակումը կարող է դրսևորվել հետևյալ նշաններով՝

• ինչ-որ բանի կրկնություններ, նույնիսկ եթե այն վնաս է հասցնում ձեր կյանքին
• ինչ-որ ապրանքներ գողանալը կամ վաճառելը, որ շարունակեք ձեր հակումային վարքագիծը
• այլ գործերի նկատմամբ հետաքրքրության կորուստ
• դյուրագրգռություն, զայրույթ, բռնություն, մռալ կամ ընկճված վիճակ
• սննդի ընդունման, քնի սովորույթների կամ մարմնի քաշի ակնհայտ փոփոխություններ
• հակման «առարկայից» զրկվելիս ինքնազգացողության վատացում կամ դող:

Որոշ հոգեներգործուն նյութեր, օրինակ՝ ալկոհոլը և հոգեխթանիչները կարող են մարդկանց դարձնել անկանխատեսելի և տանել բռնությունների: Եթե դուք անհանգստացած եք ձեր կամ այլ մարդկանց անվտանգությամբ, անհապաղ զանգեք 1-03 և կանչեք շտապ օգնություն:

Որտե՞ղ օգնություն գտնել

Կախվածության բուժումը սովորաբար կազմակերպվում է նարկոլոգիական ծառայությունների կողմից: Կան նաև հասարակական կազմակերպություններ, որոնք կարող են տրամադրել խորհրդատվություն և աջակցեն ձեր հոգեկան և ֆիզիկական առողջության վերականգնմանը: