Անզուսպ փսխումներ - Հղիություն

Սրտխառնոցը և փս​խումը հղիության, հատկապես առաջին եռամսյակում տարածված խնդիր է:

Սրտխառնոցը և փսխումը սովորաբար զարգանում են հղիության առաջին եռամսյակի (տրիմեստր) 4-րդ և 7-րդ շաբաթների միջև, մոտավորապես 9-րդ շաբաթում հասնում իր գագաթնակետին և մինչև 20-րդ շաբաթն ինքնուրույն վերանում կանանց 90%-ի մոտ:

Սակայն որոշ հղի կանանց մոտ սրտխառնոցը և փսխումը կարող է ստանալ ծանր ընթացք` առաջացնելով այսպես կոչված հղիության հիպերէմեզիս (hyperemesis gravidarum) վիճակը, որը հաճախ պահանջում է հիվանդանոցային բուժում, եթե վաղ միջամտություններն արդյունավետ չեն լինում:

Հղիության հիպերէմեզիսը հանդիպում է ոչ հաճախ, սակայն ունի սուր և ծանր ընթացք: Այն շատ ավելի ծանր վիճակ է, քան հղիության վաղ շրջանում բազմաթիվ հղի կանանց անհանգստացնող առավոտյան սրտխառնոցը: Եթե դուք ժամանակի մեծ մասը վատ եք զգում և սնունդ կամ հեղուկներ ընդունելուց հետո փսխում եք, ապա պետք է որքան հնարավոր է շուտ կապ հաստատել ձեր բժշկի կամ բժիշկ-մանկաբարձի հետ:

Հղիության հիպերէմեզիսի պատճառները

Հղիության հիպերէմեզիսի վերջնական պատճառն անհայտ է: Սակայն հայտնի են այս վիճակի զարգացմանը նպաստող ռիսկի գործոնները, որոնցից են՝

• ընկերքային մեծ զանգված (բշտիկային զանգված, բազմապտուղ հղիություն և այլն)
• նախքան հղիությունը էստրոգեններ պարունակող դեղամիջոցներ ընդունելուց հետո սրտխառնոց կամ փսխում
• ծովային հիվանդություն (ծովախտ)
• միգրեն
• համային ռեցեպտորների մեծ քանակ
• գենետիկական նախատրամադրվածություն
• նախորդ հղիությունների ժամանակ հիպերէմեզիսի առկայություն
• հղիությանը նախորդող վեց ամսվա ընթացքում կամ բեղմնավորման շրջանում վիտամինների խիստ պակաս
• ստամոքսի խանգարում (դիսպեպսիա), օրինակ՝ այրոցք կամ թթվային ռեֆլյուքս:

Հղիության հիպերէմեզիսի ախտանիշները

Գանգատներն ու ախտանիշները սովորաբար սկսվում են հղիության 5-րդ և 10-րդ շաբաթների միջև և վերանում մինչև 20-րդ շաբաթը: Դրանք ներառում են՝

• երկարաձգված և ծանր սրտխառնոց և փսխում
• ջրազրկում
• կետոզ՝ ծանր վիճակ, որը զարգանում է արյան և մեզի մեջ կետոնների մակարդակի կտրուկ բարձրացման հետևանքով (կետոնները թունավոր թթվային միացություններ են, որոնք առաջանում են, երբ ձեր օրգանիզմում էներգիա ստեղծվելու համար քայքայվում է ոչ թե գլյուկոզը, այլ ճարպը)
• քաշի կորուստ (ջրազրկման և հյուծման պատճառով)
• ցածր արյան ճնշում, հատկապես՝ ոտքի կանգնելիս (օրթոստատիկ հիպոտենզիա)
• գլխացավ, շփոթվածություն, ուշագնացություն և դեղնուկ:

Սրտխառնոցը և փսխումները սովորաբար այնքան ծանր են, որ որևէ հեղուկի ստամոքսում «պահելը» դառնում է անհնար, և սա առաջացնում է ծանր ջրազրկում և քաշի կտրուկ կորուստ: Ջրազրկումն ինքնին ծանր վիճակ է, երբ դուք ձեր օրգանիզմում չունեք բավարար քանակի հեղուկներ:

Հղիության հիպերէմեզիսն ախտանիշների արագ հարաճուն զարգացմամբ ընթացող խիստ ծանր վիճակ է, որը, սակայն, մեծամասամբ չի վնասում ձեր երեխային: Սակայն այն բերում է ձեր քաշի կտրուկ կորստի, որը բարձրացնում է թերքաշ երեխայի ծնվելու հավանականությունը: Պետք է նաև նկատի ունենալ, որ ծանր փսխումները կարող են հղի կնոջ մոտ հանգեցնել որոշակի հոգեբանական խանգարումների, որոնց պատճառով նա կարող է որոշել ընդհատել հղիությունը:

Հղիության հիպերէմեզիսի ախտորոշումը

Բժիշկները հղիության հիպերէմեզիս ախտորոշում են, եթե ձգձգվող փսխումները բերում են հղի կնոջ մինչ հղիությունը ունեցած մարմնի քաշի ավելի քան 5% կորստի, ջրազրկման և էլեկտրոլիտային հավասարակշռության խախտման:

Հղիության հիպերէմեզիսի բուժումը

Հղիության հիպերէմեզիսի թեթև դեպքերը կարելի է կառավարվել սննդակարգի փոփոխությամբ, հանգիստ կամ անկողնային ռեժիմով և անտացիդներով: Անհրաժեշտ է խրախուսել կանանց ուտել այն, ինչ դուր է գալիս` միաժամանակ ձգտելով օգտագործել առողջ և անվտանգ սնունդ:

Ահա սննդակարգին առնչվող այլ խորհուրդներ ևս՝

• կերեք հաճախակի, փոքր չափաբաժիններով յուրաքանչյուր 1-2 ժամը մեկ, որ չծանրաբեռնեք ձեր ստամոքսը
• պինդ և հեղուկ սնունդն ընդունեք առանձին. հեղուկները խմեք պինդ սննդի ընդունումից առնվազն 30 րոպե առաջ կամ հետո՝ ստամոքսի շրջանի ծանրությունը նվազեցնելու նպատակով
• հեղուկներն ավելի լավ է ընդունել սառը վիճակում, գազավորված կամ մի փոքր թթվաշ` փոքր չափաբաժիններով (երբեմն օգնում է ձողիկով խմելը)
• բացառեք սուրճի, կծու, սուր հոտ ունեցող, յողոտ, թթու և շատ քաղցր մթերքներն ու հեղուկները
• կերեք աղի, չոր, չեզոք համով թեթև ուտեստներ (օր.` ընկուզեղեն, ոլորաբլիթներ, կրեկեր, շիլա, տոստ)
• խուսափեք շատ տաք կամ շատ սառը սնունդ ընդունելուց
• նախապատվությունը տվեք ցածր յուղայնության, սպիտակուցների բարձր պարունակությամբ մթերքներին
• սնունդ ընդունեք մինչև անկողնուց վեր կենալը և այն ժամանակ, երբ սրտխառնոցը փոքր-ինչ մեղմացած է
• կերեք նախքան քաղց զգալը, որովհետև դատարկ ստամոքսը կարող է ուժգնացնել սրտխառնոցը
• երեկոյան ժամերի թեթև սնունդը կարող է օգտավետ լինել (օրինակ` քնելուց առաջ կարելի է ուտել պանրով կրեկեր):

Ձեր բժիշկը նաև կարող է խորհուրդ տալ վիտամին B կոմպլեքսի ընդունում: Օգտակար կարող են լինել նաև գրգռիչ միջավայրային գործոնների ազդեցության բացառումը, օրինակ՝ տոթ, շոգ կամ խոնավ միջավայր, սուր հոտեր (օծանելիք, քիմիկատներ, սննդի սուր հոտ կամ ծուխ), աղմուկ և տեսողական կամ ֆիզիկական շարժումներ (առկայծող լույսեր, մեքենայի վարում կամ դիրքի հաճախակի փոփոխում և այլն):

Ծանր դեպքերը պահանջում են մասնագիտական բուժում, հաճախ՝ հիվանդանոցում: Ծանր ջրազրկումը և մյուս ախտանիշները բուժում են ներերակային կաթիլային հեղուկներով և փսխումներն ընկճող դեղերով:

Եթե ձեզ մոտ զարգացել են անզուսպ փսխումներ, երբեք մի՛ փորձեք ինքնաբուժմամբ զբավել, այլ անմիջապես տեղեկացրեք ձեր բժշկին կամ դիմեք շտապ օգնության:

Արյան մակարդուկներ և հղիության հիպերէմեզիս

Հղի կնոջ մոտ կրկնվող երկարաձիգ փսխումների պատճառով զարգացող ջրազրկումը կարող է բարձրացնել խորանիստ երակների թրոմբոզի հավանականությունը: