Հացազգիներ - Առողջ սնունդ

Մեր կայքում կամ այլ տեղեր դուք կարող եք հանդիպել նյութեր, որոնցում քննարկվում են հացազգիների և դրանցից ստացված ալյուրի տարբեր տեսակները:

Օրինակ, Մեդեքսի առողջ ապրելակերպի բաժնում կան առողջ սննդակարգի վերաբերյալ մի շարք հոդվածներ, որոնցում խոսք է գնում հացահատիկների և դրանց աղալուց ստացված ալյուրի տարբեր տեսակների օգտակարության, այդ թվում՝ բջջանքի (բջջանյութի) պարունակության և ձեր սննդակարգում դրանց ներառման կարևորության մասին:

Բազմաթիվ մարդիկ լավ չեն տարբերում հացահատիկների տեսակները: Սույն նյութի նպատակն է պատասխանել վերոնշյալ նյութերն ընթերցելիս ձեզ մոտ ծագող որոշ հարցերին:

Հատիկային կուլտուրաներ

Հատիկային կուլտուրաների խումբը բաժանվում է երկու ենթախմբի՝ հացահատիկներ (хлебные) և հատիկաընդեղեններ (зернобобовые):

Գրեթե բոլոր հացահատիկային կուլտուրաները (ցորեն, գարի, աշորա, եգիպտացորեն, վարսակ, կորեկ, բրինձ, սորգո) պատկանում են դաշտավլուկազգիների (злаки), իսկ հնդկացորենը` մատիտեղազգիների (гречишные) ընտանիքին։ Հատիկաընդեղեն կուլտուրաները պատկանում են լոբազգիների ընտանիքին (бобовые):

Հացահատիկային կուլտուրաներ

Հացահատիկային կուլտուրաները (хлебныe зерновыe культуры) մշակվող բույսերի կարևորագույն խումբ է, որը տալիս է հացահատիկ՝ մարդու հիմնական սննդամթերքը:

Հացահատիկային կուլտուրաները բաժանվում են երեք մեծ խմբի՝ սովորական, կորեկանման և հնդկացորեն:

• Սովորական հացահատիկային կուլտուրաներ՝
  • ցորեն (пшеница)
  • գարի (ячмень)
  • աշորա (տարեկան) (рожь)
  • վարսակ (овес)
• Կորեկանման հացահատիկային կուլտուրաներ՝
  • կորեկ (просо)
  • սորգո (сорго)
  • բրինձ (рис)
  • եգիպտացորեն (кукуруза)
• Հնդկացորեն (гречиха):

Ըստ բուսաբանական դասակարգման, ցորենն իր հերթին բաժանվում է 20 տեսակներ ներառող 5 բաժինների ու ևս 10 հիբրիդների: Օրնակ, բոլորիս հայտնի հաճարը (полба) հանդիսանում է ցորենի տեսակներից մեկը:

Ձավարը (крупа) ցորենի, գարու և հաճարի ամբողջահատիկ կամ աղացած ցորենից պատրաստված սննդամթերք է։

Հատիկաընդեղեն կուլտուրաներ (լոբազգիների ընտանիք)

Հատիկաընդեղենավոր կուլտուրաների կամ լոբազգիների ընտանիքի ամենահանրահայտ տեսակները ներառում են՝

• լոբի (բակլա) (фасоль)
• ոլոռ կամ սիսեռ (горох, нут)
• ոսպ (чечевица)
• գետնանուշ (арахис)
• սոյա (соя)
• ուտելի լուպին կամ պարտիզակ (люпин):

Ալյուր

Ալյուրը հացազգի, լոբազգի և այլ կուլտարաների հատիկներն ու սերմերն աղալուց ստացվող մթերք է։ Հացաբույսերի ալյուրը հանդիսանում է հացի, մակարոնեղենի և հրուշակեղենի արտադրության գլխավոր հումքը։ Ալյուրն արտադրվում է ալրաղացներում և պահվում չոր, հով պահեստներում։

Ալյուրի տեսակներն ըստ կուլտուրայի տեսակի

Ըստ կուլտուրայի տեսակի ալյուրը կարող է լինել՝

• ցորենի
• աշորայի (տարեկան)
• եգիպտացորենի
• գարու
• վարսակի
• հնդկացորենի
• սոյայի:

Որպես սննդամթերք առավել տարածված է ցորենի և աշորայի ալյուրը։

Ալյուրի տեսակներն ըստ նշանակության

Ըստ նշանակության ալյուրի տեսակը բնութագրվում է հատիկի՝ աղալուց հետո ալյուրի մեջ անցած արտաքին մասերի (թաղանթ ու սաղմ) և ալրային միջուկի (էնդոսպերմ) հարաբերակցությամբ։

Հացազգիներից ալյուր ստացվում է միանվագ, թեփախառը և տեսակավոր աղացման միջոցով։

• միանվագ աղացմամբ ստացված ալյուրը պարունակում է հատիկի պտղաթաղանթի և սաղմի խառնուրդ (обойная мука)
• թեփախառը աղացմամբ ստացված ալյուր ստանալու համար հատիկն աղում են նրանից պտղաթաղանթն ու սաղմը մասնակիորեն հեռացնելուց հետո
• տեսակավոր աղացմամբ ստացված ալյուրը հիմնականում բաղկացած է ալրային միջուկից:

Ամբողջահատիկ ցորենային մթերքներ

Ամբողջահատիկ ցորենից պատրաստված մթերքները հատիկավորների տարբեր խմբերի տեսակները միավորող պայմանական խումբ է, որը ներառում է այն մթերքները, որոնք ստացվել են՝

• ամբողջահատիկ ցորենից . չմաքրված (ամբողջահատիկ) և չտապակած ցորեն, որը կարող է նաև մանրացվել (կոչվում է ձավար (крупа))
• ամբողջահատիկ ցորերի ալյուրից. ստացվում է ամբողջահատիկ (չթեփազերծված ցորենի բոլոր տարրերը պարունակող) ցորենն աղալու միջոցով:

Ամբողջահատիկ ցորենային մթերքները պարունակում են սպիտակուցների, բարդ ածխաջրերի, բջջանքի, B խմբի վիտամինների ավելի մեծ քանակներ, քան եթե հատիկը մաքրվի կամ դրանց ձավարը տապակվի:

Ամբողջահատիկ ցորենային մթերքները կարող են ստացվել հատիկավորների տարբեր տեսակներից, օրինակ՝ հացահատիկից, աշորայից կամ տարեկանից, վարսակից, եգիպտացորենից, բրնձից (շագանակագույն բրինձ), հաճարից, գարուց (գարեկորկոտ (перловая крупа)), կորեկից, հնդկացորենից, տրիտիկալեից (ցորենի և աշորայի հիբրիդ) և այլն:

Ամբողջահատիկ ցորենային մթերքների հիմնական խմբերն են՝

• հաց՝ պատրաստված միանվագ աղացմամբ ստացված ալյուրից
• ամբողջահատիկ ցորերի ալյուրից պատրաստված մակարոնային արտադրանքներ
• վարսակի, գարու կամ աշորայի (տարեկանի) փաթիլներ (овсяные, ячменные, ржаные хлопья)
• վարսակի, գարու կամ աշորայի (տարեկանի) շիլաներ (овсяные, ячменные, ржаные каши)
• չմաքրված ձավարից ստացված այլ կերակրատեսակներ: