Արյան պլազմա - Արյունատար համակարգ

Պլազման արյան հեղուկ մասն է, որում կախված են արյան բջիջները (արյան ձևավոր տարրեր)։​

` կարմիր բջիջներ (էրիթրոցիտներ), սպիտակ բջիջներ (լեյկոցիտներ) և թիթեղիկներ (թրմոբոցիտներ)

Արյան մեջ պլազմայի ծավալային տոկոսը գործնականում կազմում է 100%-ից հանած հեմատոկրիտի տոկոս: Օրինակ, եթե ձեր արյան ընդհանուր քննության (CBC) արդյունքում տեսնում եք, որ ձեր հեմատոկրիտը 42 տոկոս է (Ht 42%), սա նշանակում է, որ ձեր արյան ծավալի մնացած 58%-ը կազմում է պլազման:

Արյան պլազման դեղնավուն թափանցիկ հեղուկ է, որը հյուսվածաբանորեն իրենից ներկայացնում է արտաբջջային հեղուկ: Ցենտրիֆուգելիս՝ արյամբ լցված փորձանոթը հատուկ սարքի օգնությամբ բարձր արագության տակ պտտելիս, պլազմայից առանձնանում է արյան շիճուկ, որն ի տարբերություն պլազմայի, չի պարունակում մակարդման որոշ գործոններ, ինչպիսիք են ֆիբրինոգենը և հակահեմոֆիլային գլոբուլինը:

Արյան պլազմայի բաղադրությունը

Արյան պլազման պարունակում է՝

• ջուր (90-92%)
• ջրում լուծված բազմաթիվ օրգանական և անօրգանական նյութեր (8-10%), այդ թվում՝
  • օրգանական նյութեր (9,1%), այդ թվում՝
    • սպիտակուցներ (7-8 %)՝ շուրջ 200 տեսակի, այդ թվում՝
      • ալբումիններ (55-65 %), որոնք պայմանավորում են պլազմայի կոլոիդ վիճակի կայունությունը և արյան կախույթային վիճակը և իրենց մակերեսի վրա փոխադրում են ճարպաթթուներ, բիլիռուբին, ստերոիդ հորմոններ, լեղաթթուների աղեր, թիրոքսինի և կալցիումի իոնների մի մասը
      • գլոբուլիններ
        • ալֆա (α) գլոբուլիններ (α1՝ 2-4 % և α2՝ 6-12 %), որոնց մեծ մասը միացած է ածխաջրերի հետ, առաջացնելով գլիկոպրոտեիդներ և հանդես է գալիս որպես սպիտակուցալուծ ‎ֆերմենտների արգելակիչներ կամ հորմոնների, միկրոտարրերի, վիտամինների փոխադրիչներ
        • բետա (β) գլոբուլիններ (8-12 %), որոնք մեծ խնամակցություն ունեն լիպիդների հետ
        • գամա (γ) գլոբուլիններ (2-4 %), որոնք կոչվում են նաև իմունոգլոբուլիններ և համարվում են օրգանիզմի իմունիտետն ապահովող հակամարմիններ
      • ֆիբրինոգեն (0,2-0,4 %), որն արյան մակարդման ամենակարևոր գործոններից մեկն է
    • ճարպեր (0,5-1& %)
    • ածխաջրեր (0,08-0,12 %), այդ թվում՝ գլյուկոզա
  • անօրգանական նյութեր կամ էլեկտրոլիտներ (0,9 %)` նատրիումի, կալցիումի, մագնեզիումի, կալիումի և այլ կատիոնների քլորիդներ, բիկարբոնատներ, ‎ֆոսֆատներ, սուլֆատներ և այլ աղեր:

Արյան պլազմայի նշանակությունը

Արյան պլազմայի օրգանական նյութերից իրենց քանակով և նշանակությամբ առավել կարևոր են սպիտակուցները, որոնք՝

• ապահովում են պլազմայի օնկոտիկ ճնշումը
• կարգավորում են արյան թթվահիմնային հավասարակշռությունը (pH)
• ալբումինների և գլոբուլինների հարաբերակցությամբ ապահովում են արյան բջիջների (ձևավոր տարրերի) կախույթային վիճակը (այդ թվում՝ էրիթրոցիտների նստման արագությունը)
• պայմանավորում են պլազմայի մածուցիկությունը
• մասնակցում են ոչ սպեցի‎ֆիկ պաշտպանական ռեակցիաներին
• իրականացնում են հումորալ իմունիտետը
• փոխադրում են ածխաջրեր, լիպիդներ, հորմոններ, վիտամիններ և միկրոտարրեր
• մասնակցում են արյան մակարդմանը (‎ֆիբրինոգեն)։

Արյան անօրգանական նյութերը կամ էլեկտրոլիտները՝

• ապահովում են պլազմայի օսմոտիկ ճնշումը
• կարգավորում են արյան թթվահիմնային հավասարակշռությունը (pH)
• մասնակցում են ածխաթթու գազի (CO₂) փոխադրմանը,
• մասնակցում են արյան մակարդման գործընթացներին (կալցիում)
• ակտիվացնում ‎են բազմաթիվ ֆերմենտներ
• բջիջների միկրոմիջավայրում մասնակցում են դրդման պրոցեսի առաջացմանը
• սպիտակուցների, կամ օրգանական թթուների հետ կապված վիճակում, հասնում են տարբեր օրգաններ և հյուսվածքներ։