Ենթաստամոքսային գեղձ (պանկրեաս) - Մարսողական համակարգ

Ենթաստամոքսային գեղձը կամ պանկրեասը բարակ և 15 սմ երկարությամբ օրգան է, որը տեղակայված է ձեր ստամոքսի ետևում և լյարդի տակ:

Այն համարվում է կենսական օրգան, քանի որ ունի երկու անփոխարինելի գործառույթ՝ օգնում է մարսողությանը և արյան շաքարի մակարդակի կարգավորմանը:

Ի՞նչ է անում ենթաստամոքսային գեղձը

Ենթաստամոքսային գեղձի բջիջների մեծ մասն արտադրում և ծորանով դեպի բարակ աղիների սկզբնամաս՝ 12-մատնյա աղի է արտազատում մարսողական ֆերմենտներ պարունակող հյութ: 12-մատնյա աղիքում մարսողական ֆերմենտները ճեղքում են սննդանյութերը՝ դարձնելով դրանք արյան մեջ ներծծվելու համար պատրաստ:

Որպես մարսողական գեղձ, ենթաստամոքսային գեղձի հյութը պարունակում է հետևյալ ֆերմենտները՝

• տրիպսին, որը սպիտակուցները ճեղքում է մինչև ամինաթթուների
• ամիլազ և մալթազ, որոնք ավարտին են հասցնում բերանի խոռոչում սկսված ածխաջրերի ճեղքումը
• լիպազ, որը ճարպերը ճեղքում է մինչև ճարպաթթուների և գլիցերինի
• նուկլեազ, որը ճեղքում է նուկլեինաթթուները։

Ձեր ենթաստամոքսային գեղձի շատ փոքր մասը հանդես է գալիս որպես ներզատական գեղձ և արտադրում է հորմոններ, որոնք օգնում են արյան գլյուկոզի մակարդակի կարգավորմանը: Այս մասն ունի ալֆա բջիջներ, որոնք արտադրում են գլյուկագոն, և բետա բջիջներ, որոնք արտադրում են ինսուլին: Գլյուկագոնը և ինսուլինը միասին օգնում են, որպեսզի ձեր արյան գլյուկոզը մնա ճիշտ մակարդակի վրա:

Ենթաստամոքսային գեղձի հիմնական հիվանդությունները

Ենթաստամոքսային գեղձն ախտահարող հիմնական հիվանդություններից են՝

• պանկրեատիտ, որն այս գեղձի բորբոքումն է և կարող է զարգանալ լեղաքարային հիվանդության և ալկոհոլիզմի պատճառով
• շաքարային դիաբետ, երբ ենթաստամոքսային գեղձի բետա բջիջները քայքայվում են և գեղձը չի հասցնում արտադրել այնքան ինսուլին, որ կարողանա հսկել արյան շաքարի մակարդակը
• ենթաստամոքսային գեղձի կիստոզ ֆիբրոզ, որը կապված է պնդացած լորձի և մարսողական հյութի ծորանի խցանման հետ, որի պատճառով մարսողական ֆերմենտները չեն հասնում 12-մատնյա աղի
• ենթաստամոքսային գեղձի քաղցկեղ:

Կախված ենթաստամոքսային գեղձի հիվանդությունից, ախտանիշները ներառում են՝

• ստամոքսի շրջանի ցավեր, որոնք գոտևորող բնույթի են և տարածվում են դեպի ձախ, ինչպես նաև ուղեկցվում որովայնի պատի լարվածությամբ
• սրտխառնոց
• ախորժակի անկում
• դեղնուկ (մաշկի և աչքերի դեղնություն)
• խիստ տհաճ հոտով կղանք
• ջերմություն
• մարմնի քաշի կորուստ:

Ենթաստամոքսային գեղձի հիվանդություններն ախտորոշելու համար բժիշկը կարող է ձեզ նշանակել կղանքի և արյան թեստեր, էնդոսկոպիա (էնդոսկոպիկ հետադարձ խոլեանգիոպանկրեատոգրաֆիա), գերձայնային հետազոտություն (սոնոգրաֆիա) կամ համակարգչային շերտագիր (ԿՏ):

Ինչպե՞ս ձեր ենթաստամոքսային գեղձը պահել առողջ

Ենթաստամոքսային գեղձն առողջ պահելու համար կարևոր են ինչպես սննդակարգը, այնպես էլ ապրելակերպը, օրինակ՝

• ալկոհոլի սահմանափակումը կամ դադարեցումը կարող է նվազեցնել պանկրեատիտի և դիաբետի ռիսկերը
• եթե ծխող եք, ապա ծխախոտից հրաժարվելը կարող է նվազեցնել ենթաստամոքսային գեղձի քաղցկեղի ռիսկը (ծխող մարդկանց շրջանում այս քաղցկեղը հանդիպում է 2-3 անգամ ավելի հաճախ, քան չծխողների մոտ):