Ստամոքս

​Ստամոքսը մարսողական խողովակի պարկաձև լայնացում է, որը հավաքում է կերակրափողով եկած սնունդը և իրականացնում մարսողության գործընթացի առաջին փուլերը։

Մասնավորապես, ստամոքսը կերակրանյութի կոշտ մասերը վերածվում է հեղուկ կամ շիլայանման խառնուրդի։

Ստամոքսը տեղավորված է ստոծանու տակ։ Նրա մեծ մասը գտնվում է միջին գծից ձախ։ Իր երկար առանցքով ստամոքսն ուղղված է վերից վար, ձախից աջ և հետևից առաջ։

Ստամոքսն ունի առաջային և հետին պատեր։ Ստամոքսի գոգավոր, վեր ու աջ դարձած եզրը կոչվում է փոքր կորություն, իսկ ցած ու ձախ դարձած կոր եզրը՝ մեծ կորություն։ Փոքր կորության վրա, ավելի մոտ ստամոքսի ելքին, քան մուտքին, նկատվում է մի կտրուճ, որտեղ փոքր կորության երկու հատվածները միանում են՝ կազմելով սուր անկյուն։

Ստամոքսը բաժանում են հետևյալ մասերի՝

• ստամոքսամուտք, որը կերակրափողի բացվելու տեղն է
• կարդիալ շրջան, որը ստամոքսամուտքի հարակից շրջանն է
• ստամոքսաելք, որը տասներկումատնա աղու սկսման տեղն է
• պիլորուս, որը ստամոքսաելքի հարակից շրջանն է
• հատակ (ֆունդուս), որը ստամոքսամուտքից ձախ ընկած գմբեթաձև մասն է
• թաղ (ֆորնիքս):

Մարդկանց ստամոքսի հատակից մինչև ֆիզիոլոգիական սեղմակն ընկած տարածությունը կոչվում է ստամոքսի մարմին։

Մարմնի ու հատակի շրջանում գտնվող գեղձերն արտադրում են աղաթթու և մարսողությանը նպաստող ֆերմենտներով հարուստ լորձ։ Օրվա ընթացքում չափահաս մարդու ստամոքսում արտադրվում է 1,5-2,5 լ ստամոքսահյութ, որի շնորհիվ կերակրանյութը վերածվում է ջրալի խյուսի։ Հյութազատության բնույթը, հյութի քանակը և բաղադրությունը պայմանավորված են սննդի տեսակով, որակով ու չափով։ Մարսելու համար ամենաշատ ստամոքսահյութ արտադրում է միսը, մսեղենը, ավելի քիչ` կաթը, կաթնամթերքը և ամենաքիչը` հացը։

Ստամոքսի պատը կազմված է 4 շերտից, որոնք ներսից դեպի դուրս են՝

• լորձաթաղանթային (tunica mucosa)
• ենթալորձային հյուսվածք (tela submicosa)
• մկանային շերտ (tinica muscularis)
• շարակցական հյուսվածք (tunica serosa)։

Լորձաթաղանթը կազմված է ստամոքսի հիմնական գործառույթին համապատասխան, այն է՝ սննդանյութի քիմիական մշակում թթվային միջավայրում։ Դրա հետ կապված լորձաթաղանթում կան հատուկ գեղձեր, որոնք արտադրում են աղաթթու պարունակող ստամոքսային հյութ։

Լինում են երկու տեսակի գեղձեր՝

• ստամոքսի հատակի գեղձեր, որոնք բազմաթիվ են (մեկ քառակուսի միլիմետր մակերեսի վրա մոտ 100 գեղձ), գտնվում են ստամոքսի հատակի և մարմնի շրջանում և պարունակում են երեք տեսակի բջիջներ՝
  • գլխավոր, որոնք արտադրում են պեպսինոգեն
  • լրացուցիչ, որոնք արտադրում են լորձ
  • շրջադիր, որոնք արտադրում են աղաթթու։
• ստամոքսաելքի գեղձեր, որոնք կազմված են միայն գլխավոր բջիջներից և արտադրում են պեպսինոգեն։

Տեղ-տեղ լորձաթաղանթի մեջ ցրված են միայնակ ավշային հանգույցներ։