Հակաբիոտիկներ

Ընդհանուր նկարագրություն

Հակաբիոտիկները բժշկության մեջ սկսել են կիրառվել սկսած անցյալ դարի 40-ականներից՝ մինչ օրս փրկելով միլիոնավոր կյանքեր:

Այսօր ևս հակաբիոտիկները մնում են բակտերիալ վարակների բուժման թիվ մեկ ընտրության դեղամիջոցները:

Հակաբիոտիկները բնական, կիսաարհեստական (կիսասինթետիկ) կամ արհեստական (սինթետիկ) ծագման նյութեր են, որոնք կարող են վնասել բակտերիաներին:

Բժշկագիտության մեջ այս նյութերը ներդրվել են իրենց մանրէասպան (բակտերիցիդ՝ բակտերիայի ոչնչացում) կամ մանրէականգ (բակտերիստատ՝ բակտերիաների բազմացման արգելակում) ազեցությունների շնորհիվ՝ օժանդակելով ախտածին բակտերիաների դեմ մեր օրգանիզմի իմունային համակարգի պայքարին։

Տարբեր տեսակի և խմբերի հակաբիոտիկներն ազդում են բակտերիաների տարբեր տեսակների կամ խմբերի վրա։ Երբ ձեզ մոտ հայտնաբերվում է վարակային հիվանդության միկրոբային հարուցիչ, հաջորդ քայլով բժիշկն ընտրում է այն հակաբիոտիկը, որն առավել արդյունավետ կերպով իմունային համակարգի հետ միասին ձեր օրգանիզմը կմաքրի այդ բակտերիաներից։

Ձեզ հակաբիոտիկ նշանակելիս բժիշկը հաշվի է առնում նաև բակտերիալ վարակի ընթացքը, հիվանդության ծանրության աստիճանը, ձեր օրգանիզմի վիճակը, ալերգիաների հավանականությունը և նշանակվող դեղամիջոցի այլ կողմնակի ազդեցությունների ռիսկը։

Բազմաթիվ հակաբիոտիկներ դառնում են որևէ տեսակի բակտերիայի նկատմամբ նվազ արդյունավետ կամ լրիվ անօգուտ, երբ զարգանում է հակաբիոտիկի նկատմամբ կայունություն։ Հակաբիոտիկների նկատմամբ կայունության կանխարգելման լավագույն ուղին ինքնաբուժությամբ չզբաղվելն է և հակաբիոտիկի ընտրությունը բժշկին վստահելը:

Ցուցումներ

Բիժիշկը ձեզ նշանակում է հակաբիոտիկ, որ բուժի բակտերիալ վարակը: Հակաբիոտիկները վիրուսների վրա չեն ազդում։ Ուստի, շատ կարևոր է, որ մինչև հակաբիոտիով բուժումը պարզվի, թե ձեզ մոտ առկա վարակը վիրուսային, թե բակտերիալ ծագման է:

Վերին շնչուղիների վարակների մեծ մասը հարուցվում է վիրուսներով, որոնց ժամանակ հակաբիոտիկ նշանակումը դառնում է աննպատակահարմար:

Հակաբիոտիկով բուժումը սովորաբար սկսվում է լայն ազդեցության (սպեկտրի) դեղով, որն ազդում է բակտերիաների, հետևաբար՝ բակտերիալ վարակների լայն շրջանակի վրա: Հակառակ դրան, նեղ սպեկտրի հակաբիոտիկներն ազդում են միայն մի քանի բակտերիաների վրա և նշանակվում են միայն այն ժամանակ, երբ վարակի հարուցիչը հստակեցված է:

Որոշ հակաբիոտիկներ ազդում են աերոբ բակտերիաների, մյուսները՝ անաերոբ բակտերիաների վրա: Ի տարբերություն անաերոբների, աերոբ բակտերիաները գոյատևում են թթվածնի առկայության պայմաններում:

Որոշ դեպքերում բժիշկը կարող է հակաբիոտիկ նշանակել ոչ թե բուժելու, այլ՝ կանխարգելելու վարակը, օրինակ՝ աղիների կամ օրթոպեդիական վիրահատությունից առաջ: Սա կոչվում է հակաբիոտիկի կանխարգելիչ նշանակում:

Կողմնակի ազդեցություններ

Հակաբիոտիկների ամենահաճախ հանդիպող կողմնակի ազդեցություններից են՝

• փորլուծություն
• սրտխառնոց
• փսխում
• մաշկային ցան կամ եղնջացան
• ստամոքսի խանգարում (դիսպեպսիա)
• որոշ հակաբիոտիկների երկարատև կամ մեծ դեղաչափերով օգտագործելիս՝ բերանի, մարսողական խողովակի կամ հեշտոցի սնկիկային վարակներ (օրինակ՝ կանդիդոզ):

Հակաբիոտիկների ավելի հազվադեպ հանդիպող կողմնակի ազդեցությունների օրինակներից են՝

• երիկամի քարերի ձևավորում, երբ օգտագործվում են սուլֆոնամիդներ
• արյան մակարդելիության արագացում, երբ օգտագործվում են որոշ ցեֆալոսպորիններ
• արևի ճառագայթների նկատմամբ զգայունություն, երբ օգտագործվում են տետրացիկլիններ
• արյան խանգարումներ, երբ օգտագործվում է Տրիմեթոպրիմ
• լսողության կորուստ կամ խլություն, երբ օգտագործվում են ամինոգլիկոզիդներ:

Որոշ, հատկապես՝ մեծ տարիքով մարդկանց մոտ հակաբիոտիկները կարող են առաջացնել հաստ աղու բորբոքում, որը կարող է դրսևորվել սուր արյունային փորլուծությամբ: Ավելի հազվադեպ, պենիցիլինները, ցեֆալոսպորինները կամ Էրիթրոմիցինը ևս կարող են առաջացնել հաստ աղու բորբոքում (կոլիտ):

Այլ դեղերի, հավելումների և սննդի հետ փոխազդեցություններ

Հակաբիոտիկ ստանալիս պետք է զերծ մնալ այլ դեղեր կամ բուսական հավելումներ ընդունելուց, քանի դեռ այդ մասին չեք տեղեկացրել ձեր բժշկին: Առանց դեղատոմսի վաճառվող տարբեր դեղեր ևս կարող են փոխազդել հակաբիոտիկների հետ:

Դեղաչափեր

Հակաբիոտիկների մեծ մասն ընդունվում է բերանով (օրալ): Սակայն հակաբիոտիկների մի մասը կարող է օգտագործվել նաև ներարկման միջոցով կամ անմիջականորեն դրվելով մարմնի վարակված տեղամասին (քսուք, նրբաքսուք, լուծույթ, կաթիլներ և այլն):

Հակաբիոտիկներից շատերը սկսում են վարակի դեմ ազդել մի քանի ժամվա ընթացքում: Սակայն, տվյալ վարակի հարուցիչները վերջնականապես ոչնչացնելու համար պահանջվում է որոշակի ժամանակ: Եթե դուք կիսատ եք թողնում հակաբիոտիկներով բուժումը, հարուցիչները կարող են դառնալ տվյալ հակաբիոտիկի կամ դրա խմբի նկատմամբ կայուն:

Միևնույն ժամանակ, բերանային (օրալ) հակաբիոտիկների մի մասը պահանջում է ընդունել դրանք միայն որոշ նյութերի կամ հեղուկների հետ: Այլ դեղեր կարող են խորհուրդ տրվել, որ ընդունեք դատարկ ստամոքսով, օրինակ՝ ճաշելուց 1 ժամ առաջ կամ 2 ժամ հետո: Անպայման ծանոթացեք ձեր կողմից հակաբիոտիկի օգտագործման հրահանգների հետ, որոնք կգտնեք դեղատուփի տեղեկատվական թերթիկում:

Ամփոփում

Հակաբիոտիկները դեղամիջոցներ են, որոնք օգտագործվում են բակտերիալ ծագման վարակների բուժման, իսկ հազվադեպ՝ նաև կանխարգելման համար: Ներկայում մատչելի են հակաբիոտիկների տարբեր խմբեր, որոնք ներկայացնում են քիմիական տարբեր միացություններ: Հակաբիոտիկները կարող են ընդունվել բերանային (օրալ), ներարկային կամ տեղային եղանակներով: Մինչև այս դեղերի ընդունումը պետք է մանրակրկիտ կերպով ծանոթանալ այլ դեղերի հետ փոխազդեցության, դեղաչափերի, հղիության և կրծքով կերակրելու ընթացքում հնարավոր անցանկալի երևույթների և այլ կարևոր տեղեկատվությանը:

Մինչև դեղն ընդունելը հարկավոր է մանրամասն տեղեկանալ և ձեր բժշկի հետ քննարկել ցուցումների և հակացուցումների, կողմնակի ազդեցությունների, այլ դեղերի հետ փոխազդեցության, նախազգուշացումների, հղիության և կրծքով կերակրելու ընթացքում օգտագործման հարցերի մասին: