Հակահիստամինային դեղեր - Հակահիստամինային դեղեր

Ընդհանուր նկարագրություն

Հակահիստամինային դեղերը նշանակվում են ալերգիաների կամ ալերգիկ ռեակցիաների բուժման մեջ, որոնք հաճախ հանդիպող վիճակներ են և մարդկանց շուրջ մեկ երրորդն իր կյանքի որևէ շրջանում առնչվում է այս խնդրին:​

Այնուամենայնիվ, ալերգիկ ռեակցիաների մեծ մասի ախտանիշները սովորաբար մեղմ են և գերակշռող դեպքերում հեշտությամբ բուժվում են հակահիստամիններ անվանումը կրող դեղամիջոցներից մեկնումեկով:

Ձեր օրգանիզմը կարող է գերզգայուն դառնալ արտաքին միջավայրի սովորաբար անվնաս կամ ձեր շրջապատի կամ առօրյա օգտագործման նյութերի նկատմամբ՝ սննդամթերքներ, բույսեր, կենդանիներ, դեղեր և այլն: Երբ որևէ նյութ ձեզ մոտ առաջացնում է ալերգիա, ուրեմն դուք այդ նյութի նկատմամբ ալերգիկ եք, իսկ նյութն էլ կկոչվի ալերգեն:

Երբ դուք շփվում եք ալերգենի հետ, ձեր օրգանիզմում առաջանում է հիստամին նյութը: Հենց հիստամինն է, որն առաջացնում է փռշտոց, քթահոսություն, աչքերի ու մաշկային քոր և այտուցվածություն: Նման ճանապարհով ձեր օրգանիզմը փորձում է ազատվել ալերգենից:

Հակահիստամինները դեղեր են, որոնք արգելակում են հիստամինի նկատմամբ օրգանիզմի պատասխան արձագանքը` թուլացնելով այն և մեղմացնելով ալերգիայի ախտանիշները:

Հակահիստամինային դեղերը բաժանվում են երկու դասի:

• Առաջին սերնդի կամ ավելի հին դեղերը ունեն բազմաթիվ «բացեր», այդ թվում՝ քնկոտություն առաջացնելու և զգալի հակախոլիներգիկ կողմնակի ազդեցություններ, օրինակ՝ կարող են առաջացնել դժվարամիզություն կամ փորկապություն: Այս պատճառներից ելնելով առաջին սերնդի դեղերը հաճախ չեն օգտագործվում:
• Երկրորդ սերնդի կամ նոր հակահիստամինային դեղերի վերոնշյալ կողմնակի ազդեցություններն ավելի թույլ են արտահայտված:

Հակահիստամինային դեղերը տարբերվում են նաև իրենց ազդեցության տևողությամբ: Երկարատև ազդող հակահիստամինայինները կարող են ախտանիշների մեղմացումը պահել մինչև 8-12 ժամ, մինչդեռ կարճատև ազդողները՝ մինչև 4 ժամ, սակայն՝ ազդեն ավելի արագ:

Օրինակներ

Առաջին սերնդի հակահիսամիններ

• Բրոմֆենիրամին
• Քլորֆենիրամին
• Դիֆենհիդրամին
• Դոքսիլամին
• Կարբինօքսամին

Երկրորդ սերնդի հակահիսամիններ

• Ֆեքսոֆենադին
• Լարատադին
• Դեսլորատադին
• Ցերտիրիզին

Ցուցումներ

Հակահիստամինները սովորաբար նշանակվում են ալերգիաների և գերզգայունության հետ փոխկապակցված տարբեր վիճակների և հիվանդությունների բուժման մեջ, օրինակ՝

• ալերգիկ ռինիտ (հարդային տենդ)
• եղնջացան և անգիոայտուց
• ալերգիկ կոնյուկտիվիտ (աչքի շաղկապենու բորբոքում)
• էկզեմա (ատոպիկ դերմատիտ) կամ կոնտակտային դերմատիտ
• ասթմա, երբ թոքերի օդատար խողովակները ալերգիկ ֆոնի վրա նեղանում են
• միջատների խայթոց:

Որոշ հակահիստամիններ կարող են նշանակվել նաև ոչ ալերգիկ վիճակների բուժման ժամանակ, օրինակներից են՝ ծովային հիվանդություն, անքնություն և այրոցք (изжога) կամ ստամոքսի խանգարում (դիսպեպսիա):

Բերանային (օրալ) ընդունվող հակահիստամինային դեղերը կարող են նշանակվել ալերգիկ ռեակցիայի ընդհանուր կամ համակարգային նշանները մեղմացնելու համար: Այլ հակահիստամինայինները կարող են նշանակվել աչքի կամ քթի կաթիլների տեսքով՝ միայն տեղային երևույթները բուժելիս:

Հակահիստամինային դեղերի մի մասը կարող է դրսևորել հանգստացնող կամ քնաբեր ազդեցություն, մյուսները՝ ոչ:

Գերսուր ալերգիկ ռեակցիաների՝ անաֆիլաքսիայի ժամանակ հակահիստամինային դեղերն անօգուտ են:

Կողմնակի ազդեցություններ

Հակահիստամինային դեղերը որոշ մարդկանց մոտ կամ որոշ դեպքերում կարող են առաջացնել մի շարք անցանկալի երևույթներ:

Առաջին սերնդի հակահիստամինային դեղամիջոցները ավելի հազվադեպ են օգտագործվում ալերգիաների բուժման մեջ, քանի որ առաջացնում են զգալի քնկոտություն (սեդացիա): Դրանք նաև պետք է զգուշությամբ նշանակվեն մեծ տարիքի մարդկանց, քանի որ վերջիններս ավելի զգայուն են դրանց հակախոլիներգիկ ազդեցությունների նկատմամբ, այդ թվում՝

• քնկոտություն
• բերանի չորություն
• արցունքի արտադրության կրճատում
• միզակապություն (միզելու դժվարացում)
• աղավաղված տեսողություն
• փորկապություն
• աժիտացիա:

Կողմնակի ազդեցությունների արտահայտվածության պատճառով առաջին սերնդի հակահիստամինային դեղեր նշանակելիս պետք է հատուկ ուշադրության արժանան այն պացիենտներն, ովքեր ունեն՝

• ցնցումներ
• գլաուկոմա
• տղամարդկանց մոտ՝ շագանակագեղձի խնդիրներ
• վահանաձև գեղձի խանգարումներ
• բարձր արյան ճնշում
• դիաբետ:

Երկրորդ սերնդի հակահիստամինային դեղամիջոցներն ավելի քիչ սեդատիվ են, քան առաջին սերնդինը: Սետիրիզինը կարող է նորմալ դեղաչափերով որոշ պացիենտների մոտ առաջացնել սեդացիա, մինչդեռ քնկոտությունը անհանգստացնող է դառնում միայն Լորատադինի նորմայից բարձր դեղաչափեր ընդունելիս: Ամենաթույլ սեդատիվ ազդեցությամբ օժտված է Ֆեքսոֆենադինը:

Բոլոր հակահիստամինային դեղերին հատուկ կողմնակի ազդեցություններից են՝

• գլխապտույտ
• բերանի չորություն
• աչքերի չորություն
• խանգարված (մշուշոտ) տեսողություն
• միզարձակման հետ կապված խնդիրներ
• փորկապություն
• հոգեկան շեղումներ:

Փոխազդեցություններ

Հակահիստամինային դեղերը կարող են առաջացնել քնկոտություն (սեդացիա): Երբ հակահիստամինային դեղերը զուգակցվում են քնկոտություն առաջացնող այլ դեղերի հետ, արդյունքում առաջ է գալիս ավելի խոր քնկոտություն:

Այսպիսի օրինակներից են՝

• քնաբեր հաբեր
• ալկոհոլ
• հակացնցումային դեղեր
• որոշ հակադեպրեսանտներ (մասնավորապես՝ եռացիկլիկ խմբի)
• հակափսիխոտիկներ
• մկանային ռելաքսանտներ
• թմրաբեր ցավազրկողներ
• ՄԱՕ արգելակիչներ, որոնք նշանակվում են տրամադրության խանգարումների ժամանակ:
• այլ հակահիստամինային դեղեր:

• Եթե հղի կնոջ մոտ առկա է ալերգիկ ռինիտ, առաջին հերթին պետք է քննարկել ոչ դեղորայքային բուժման մեթոդները՝ աղաջրային քթային սփրեյներ և այլն: Եթե, այնուամենայնիվ, հղիության ընթացքում հակահիստամինային դեղերը դառնում են անհրաժեշտ, նախընտրելի են երկրորդ սերնդի դեղամիջոցները, քանի որ ունեն ավելի թույլ արտահայտված կողմնակի հակախոլիներգիկ ազդեցություններ (օրինակ՝ Լորատադին և Ցետիրիզին):
• Եթե ընդունում եք հակահիստամինային որևէ դեղամիջոց կամ այն պարունակող որևէ պատրաստուկ, մեքենա վարելիս կամ ուշադրություն պահանջող այլ գործեր կատարելիս պետք է առավել զգույշ լինել: Նույնիսկ քնաբեր ազդեցությունից զերծ հակահիստամինային դեղերը կարող են առաջացնել որոշակի քնկոտություն և ուշադրության թուլացում:

Մինչև որևէ հակահիստամինային դեղամիջոց ընդունելը անհրաժեշտ է խոսել ձեր բժշկի հետ, եթե՝

• ունեք լյարդային կամ երիկամային որևէ հիվանդություն
• ձեզ ախտորոշել են պորֆիրիա
• հղի եք կամ կրծքով կերակրող մայր
• տղամարդ եք և ունեք շագանակագեղձի ադենոմա:

Դեղաձևեր և պահպանում

Դեղաձևեր

• հաբեր
• ծամելու հաբեր
• բերանում մանրացվող հաբեր
• պատիճներ
• լուծույթ
• օշարակ
• այլ դեղերի (օրինակ՝ ցավազրկողների) հետ համակցված պատրաստուկներ
• ներարկման լուծույթներ

Ամփոփում

Հակահիստամինային դեղերն օգտագործվում են ուժեղացած քթային արտադրության և փակվածության, քթահոսության, մրսածության, ըմպանում քորի զգացողության, մաշկային ցաների, եղնջացանի և մաշկի քորի, ինչպես նաև աչքերի արցունքակալման և քորի ժամանակ: Որոշ հակահիստամինային դեղեր նաև նշանակվում են տագնապը, անքնությունը և ծովային հիվանդությունը բուժելիս: