Անգիոտենզին II ընկալիչի պաշարիչներ (ԱԸՊ, ARBs)

Ընդհանուր նկարագրություն

Անգիոտենզին II ընկալիչի պաշարիչները կամ արգելակիչները (ԱԸՊ-ներ) վերջին տարիներին լայնորեն օգտագործվող դեղաբանական խումբ է, որը նշանակվում է բարձր արյան ճնշման բուժման մեջ:

Անգիոտենզին II-ը ուժեղ ազդող քիմիական նյութ է, որն առաջանում է արյան մեջ և առաջացնում արյունատար անոթները շրջապատող մկանների կծկում և այդ անոթների նեղացում՝ հանգեցնելով արյան ճնշման բարձրացման (հիպերտենզիա): ԱԸՊ-ները դեղամիջոցներ են, որոնք արգելակում են անգիոտենզին II-ի այս ազդեցությունը՝ կանխարգելելով վերջինիս կապվելը անոթների պատի մկանների անգիոտենզին II-ի ընկալիչների հետ, որի արդյունքում արյան անոթները լայնանում են (դիլատացիա) և արյան ճնշումը նվազում է:

Նվազած արյան ճնշման պայմաններում հեշտանում է սրտի կողմից արյան արտամղումը դեպի արյունատար անոթներ և բարելավվում է սրտային անբավարարությունը: Միևնույն ժամանակ, դանդաղում է բարձր արյան ճնշմամբ կամ դիաբետով պատճառված երիկամային հիվանդության հարաճուն զարգացումը: ԱԸՊ-ներն ունեն անգիոտենզին-փոխակերպող ֆերմենտի (ԱՓՖ) արգելակիչներին նմանվող ազդեցություններ, սակայն ԱՓՖ արգելակիչները կանխարգելում են Անգիոտենզին II-ի առաջացումը, այլ ոչ թե պաշարում Անգիոտենզին II-ի կապվելը անոթների մկանների Անգիոտենզին II ընկալիչների հետ:

Օրինակներ

Ներկայում մատչելի ԱԸՊ-ներից են՝

• Ազիլսարտան
• Կանդեսարտան
• Էպրոսարտան
• Իրբեսարտան
• Տելմիսարտան
• Վալսարտան
• Լոզարտան
• Օլմեսարտան
• Էնտրեստո
• Բիվալսոն:

ԱԸՊ-ներն իրենց ազդեցությամբ և կողմնակի ազդեցություններով միմյանց նման են, սակայն կարող են տարբերվել օրգանիզմից հեռացման ձևով և օրգանիզմում տեղաբաշխման առանձնահատկություններով:

• Որոշ ԱԸՊ-ներ կարող են օրգանիզմում փոխակերպվել իրենց ակտիվ ձևերին՝ մինչև արյան ճնշումը նվազեցնող ազդեցության դրսևորումը: Միևնույն ժամանակ, որոշ ԱԸՊ-ներ ավելի լավ են նվազեցնում ճնշումը, քան մյուսները:
• Որոշ հետազոտություններ վկայում են, որ Իրբեսարտանը և Կանդեսարտանն ավելի լավ են նվազեցնում արյան ճնշումը, քան Լոզարտանը:

Ցուցումներ

• ԱԸՊ-ները նշանակվում են բարձր արյան ճնշումը (հիպերտենզիա) կառավարելու, սրտային անբավարարությունը բուժելու, ինչպես նաև բարձր արյան ճնշմամբ կամ շաքարային դիաբետով հիվանդների մոտ երիկամային անբավարարությունը կանխարգելելու համար:
• ԱԸՊ-ները նաև կարող են բարձր արյան ճնշմամբ կամ մեծացած սրտով (հիպերտրոֆիա) մարդկանց մոտ կանխարգելել դիաբետի զարգացումը և նվազեցնել ինսուլտի ռիսկը:
• ԱԸՊ-ները նաև կարող են կանխարգելել շողացող առիթմիայի կրկնությունը:

Ինչպես նշվեց, ԱԸՊ-ները դրսևորում են ԱՓՖ արգելակիչների նման ազդեցություններ, ուստի հաճախ դրանք կարող են նշանակվել այն մարդկանց, ովքեր լավ չեն տանում ԱՓՖ արգելակիչները (օրինակ՝ ի հայտ է գալիս ուժեղ հազ):

Կողմնակի ազդեցություններ

ԱԸՊ-ները սովորաբար լավ են տարվում բազմաթիվ մարդկանց կողմից: Այս դեղերի ամենահաճախ հանդիպող կողմնակի ազդեցություններից են՝

• հազ
• արյան կալիումի մակարդակի բարձրացում (հիպերկալեմիա)
• ցածր արյան ճնշում (հիպոտենզիա)
• գլխապտույտ
• գլխացավ
• քնկոտություն
• փորլուծություն
• համային զգացողության խանգարում (մետաղական կամ աղի համ)
• մաշկային ցան
• օրթոստատիկ հիպոտենզիա (ցածր արյան ճնշում՝ կանգնելիս)
• հոգնածություն
• ստամոքսի խանգարում (դիսպեպսիա)
• արյան գլյուկոզի բարձրացում (հիպերգլիկեմիա)
• գրիպանման գանգատներ
• սինուսիտ (հարքթային ծոցերի բորբոքում)
• բրոնխիտ (թոքերի օդատար խողովակների բորբոքում)
• վերին շնչուղիների վարակներ:

ԱՓՖ արգելակիչների հետ համեմատած, այս խմբի դեղերը ավելի հազվադեպ են հազ առաջացնում:

ԱԸՊ ծանր կողմնակի ազդեցությունները

• Ամենածանր, սակայն խիստ հազվադեպ կողմնակի ազդեցություններից են՝
  • երիկամային անբավարարություն
  • լյարդային անբավարարություն (հեպատիտ)
  • ծանր ալերգիկ ռեակցիաներ
  • արյան սպիտակ բջիջների քանակի պակասում (լեյկոպենիա)
  • արյան թիթեղիկների քանակի պակասում (թրոմբոցիտոպենիա)
  • հյուսվածքային այտուց (անգիոայտուց):
• Կան ԱԸՊ-ներից ռաբդոմիոլիզի առաջացման զեկույցներ (կմախքային մկանների քայքայում):
• Երիկամները սնուցող զարկերակների նեղացմամբ մարդիկ կարող են ուժեղ ռեակցիա դրսևորել ԱԸՊ-ների նկատմամբ, ուստի պետք է խուսափեն այս խմբի դեղեր ընդունելուց:
• Արյան ճնշումը նվազեցնող այլ դեղերի նման ԱԸՊ-ները կարող են առաջացնել սեռական դիսֆունկցիա:

Այլ դեղերի, հավելումների և սննդի հետ փոխազդեցություններ

• ԱԸՊ-ներն այլ դեղամիջոցների հետ դրսևորում են քիչ փոխազդեցություն:
• ԱԸՊ-ները կարող են բարձրացնել արյան կալիումի մակարդակը, ուստի կալիումական հավելումների կամ կալիում պարունակող կերակրի աղի փոխարինիչների հետ միասին օգտագործելիս կարող է գրանցվել արյան կալիումի մակարդակի վտանգավոր բարձրացում և սրտային առիթմիաներ:
• ԱԸՊ-ները նաև կարող են բարձրացնել արյան լիթիումի մակարդակը, ուստի լիթիում պարունակող կամ լիթիումի պատրաստուկների հետ զուգակցելիս կարող է զարգանալ լիթիումի կողմնակի ազդեցությունների ուժգնացում:
• Ռիֆամպինը կրճատում է արյան մեջ Լոզարտանի մակարդակը, իսկ Ֆլուկոնազոլը՝ Լոզարտանի փոխակերպումն ակտիվ ձևի: Այս փոփոխությունները կարող են նվազեցնել Լոզարտանի բուժական ազդեցությունը:
• ԱԸՊ-ները չի կարելի զուգակցել ԱՓՖ արգելակիչների հետ, քանի որ բարձրանում է արյան ճնշման կտրուկ անկման (հիպոտենզիա), հիպերկալեմիայի (արյան կալիումի մակարդակի բարձրացում) և երիկամների վնասման ռիսկը:
  
• ԱԸՊ-ները չի զուգակցել Ալիսկիրենի հետ, քանի որ կարող է բարձրանալ երիկամային անբավարարության, անցանկալի ցածր արյան ճնշման և հիպերկալեմիայի ռիսկը:

Հղիություն և կրծքով կերակրում

ԱԸՊ-ները չի կարելի նշանակել հղի կանանց, քանի որ կարող է զարգանալ «օլիգոհիրամնիոզ» վիճակը, որը կարող է բերել պտղի ծանր վնասման և անգամ մահվան:

Ամփոփում

Անգիոտենզին II ընկալիչի պաշարիչները (ԱԸՊ-ներ) արյան ճնշման կառավարման, սրտային անբավարարության բուժման և դիաբետով կամ բարձր արյան ճնշմամբ մարդկանց մոտ երիկամային անբավարարության կանխարգելման բուժման մեջ նշանակվող դեղաբանական խումբ է:

ԱԸՊ-ներից են՝ Կանդեսարտան, Էպրոսարտան, Իրբեսարտան, Տելմիսարտան, Վալսարտան, Լոզարտան և Օլմեսարտան: Մինչև այս դեղերի ընդունումը պետք է մանրակրկիտ կերպով ծանոթանալ այլ դեղերի հետ փոխազդեցության, դեղաչափավորման, հղիության և կրծքով կերակրելու ընթացքում հնարավոր անցանկալի երևույթների և այլ կարևոր տեղեկատվությանը:

Մինչև դեղն ընդունելը հարկավոր է մանրամասն տեղեկանալ և ձեր բժշկի հետ քննարկել ցուցումների և հակացուցումների, կողմնակի ազդեցությունների, այլ դեղերի հետ փոխազդեցության, նախազգուշացումների, հղիության և կրծքով կերակրելու ընթացքում օգտագործման հարցերի մասին: