Մետֆորմին - Դիաբետի դեղեր

Ընդհանուր նկարագրություն

Մետֆորմինը բերանային (օրալ) դեղամիջոց է, որը հաճախ նշանակվում է 2-րդ տիպի շաքարային դիաբետի բուժման մեջ:

Մետֆորմինը նվազեցնում է արյան շաքարի (գլյուկոզի) մակարդակը` բարելավելով հյուսվածքների զգայունությունը ինսուլինի նկատմամբ: Մասնավորապես, Մետֆորմինը բարձրացնում է լյարդի, մկանների, ճարպերի և այլ հյուսվածքների զգայունությունը ինսուլին վերցնելու և ինսուլինի ազդեցությունների նկատմամբ:

Մետֆորմինը չի առաջացնում մարմնի քաշի բարձրացում, այլ հակառակը, կարող է օգնել քա՛շի նվազեցմանը, ուստի այն սովորաբար նշանակվում է 2-րդ տիպի դիաբետ և մարմնի ավելորդ քաշ ունեցող մարդկանց:

Չափահասների մոտ Մետֆորմինը կարող է օգտագործվել առանձին կամ դիաբետի այլ դեղերի, այդ թվում՝ ինսուլինի հետ զուգակցված:

Մետֆորմինը նվազեցնում է արյան գլյուկոզի մակարդակը երկու ճանապարհով՝

• կրճատում է լյարդից գլյուկոզի ազատումը (որտեղ վերջինս պահեստավորվում է)
• օգնում է օրգանիզմի բջիջներին, որ արյան հունից «վերցնեն» գլյուկոզի ավելի մեծ քանակներ:

Մետֆորմինը նաև՝

• չի առաջացնում մարմնի քաշի ավելացում
• նվազեցնում է «վատ» խոլեսթերինի մակարդակը
• միայն շատ փոքր հավանականությամբ կարող է պատճառել արյան շաքարի մակարդակի կտրուկ անկում (հիպոգլիկեմիա):

Ի տարբերություն գլյուկոզը նվազեցնող սուլֆոնիլուրեային դասի դեղամիջոցների (օրինակ՝ Գլիբուրիդ կամ Գլիպիզիդ), Մետֆորմինը չի բարձրացնում արյան մեջ ինսուլինի մակարդակը, ուստի, միայնակ օգտագործելիս չի առաջացնում արյան գլյուկոզի մակարդակի չափից դուրս անկում: Գիտական հետազոտությունները վկայում են, որ Մետֆորմինը նվազեցնում է շաքարային դիաբետի այնպիսի բարդությունների ռիսկը, ինչպիսիք են սրտային հիվանդությունը, կուրությունը և երիկամային հիվանդությունը:

Ամերիկյան FDA կազմակերպությունը հաստատել է Մետֆորմինը 1994թ. դեկտեմներին:

Բրենդային անվանումներ

Glucophage, Glucophage XR, Glumetza, Fortamet, Riomet

Ցուցումներ

• Մետֆորմինը նշանակվում է 2-րդ տիպի դիաբետով մարդկանց արյան գլյուկոզի մակարդակը հսկելու համար: Այն կարող է նշանակվել չափահաս մարդկանց և 10 տարեկանից բարձր երեխաներին: Այս նպատակի համար Մետֆորմինը կարող է նշանակվել միայնակ կամ մեկ այլ դիաբետի դեղի հետ համակցված:
• Մետֆորմինը նաև կարող է նշանակվել բարձր ռիսկի մարդկանց որպես դիաբետի զարգացումը կանխարգելող դեղամիջոց (նախադիաբետ):
• Մետֆորմինը կարող է նշանակվել պոլիկիստոզային ձվարանների համախտանիշի բուժման մեջ:
• Մետֆորմինը կարող է օգնել փսիխոզների բուժման մեջ օգտագործվող դեղերից քաշի ավելացման բուժմանը:

Կողմնակի ազդեցություններ

Մետֆորմինի տարածված կողմնակի ազդեցություններից են՝

• սրտխառնոց
• փսխում
• գազեր
• աղիների փքվածություն (մետեորիզմ)
• փորլուծություն
• ախորժակի անկում:

Յուրաքանչյուր անձ դեղին տալիս է առանձնահատուկ պատասխան: Ուստի, պարտադիր չէ, որ ձեզ մոտ ի հայտ գան թվարկված բոլոր անցանկալի երևույթները:

Այս ախտանիշներն ի հայտ են գալիս յուրաքանչյուր 3 պացիենտից մեկի մոտ: Սակայն, դրանք կարող են լինել այնչափ արտահայտված, որ բժիշկը ստիպված լինի դադարեցնել բուժումը (յուրաքանչյուր 20 պացիենտից մեկի մոտ): Նման իրավիճակը կախված է դեղի դոզավորումից և կարող է մեղմանալ, երբ դեղաչափը նվազեցվում է:

Մետֆորմին ընդունելիս դուք նաև կարիք ունեք ուշադիր հսկելու ձեր դիաբետի ընթացքը: Հատկապես ուշադիր է պետք լինել, որ հնարավորինս վաղ հայտնաբերեք արյան բարձր (հիպերգլիկեմիա) կամ ցածր (հիպոգլիկեմիա) գլյուկոզի նշանների առաջացումը:

Եթե Մետֆորմինի նշանակումը խնդրահարույց է, բժիշկը կարող է ձեզ առաջարկել դիաբետի բուժման որևէ այլ դեղ:

Մետֆորմինը նաև կարող է առաջացնել՝

• ընդհանուր թուլություն կամ հոգնածության զգացում
• շնչուղիների վարակներ
• վիտամին B12-ի ցածր մակարդակ
• ցածր արյան գլյուկոզ (հիպոգլիկեմիա)
• փորկապություն
• ստամոքսի խանգարում (դիսպեպսիա), մկանային ցավեր
• այրոցք
• դող և սարսուռ:

Մետֆորմինի ծանր, սակայն հազվադեպ հանդիպող ազդեցությունից է լակտատային (կաթնաթթվային) ացիդոզը, որը հանդիպում է 30 հազար պացիենտից մեկի մոտ և 50% դեպքերում ավարտվում է մահով: Լակտատ-ացիդոզի նշաններից են՝

• ծայրաստիճան թուլություն
• շնչառության դժվարացում
• սրտի ռիթմի խանգարումներ
• անսովոր մկանացավեր
• ստամոքսի դիսկոմֆորտ
• գլխապտույտ
• մրսելու զգացում:

Այս վիճակն ավելի հավանական է, որ կզարգանա հետևյալ դեպքերում՝

• երիկամային կամ լյարդային անբավարարություն
• կանգային սրտային անբավարարություն
• ծանր սուր հիվանդություն
• ջրազրկում:

Եթե կարծում եք, որ ձեզ մոտ ի հայտ են եկել կյանքին սպառնացող կողմնակի ազդեցություններ, անհապաղ զանգեք 1-03 և կանչեք շտապբուժօգնություն:

Փոխազդեցություններ

• Ցիմետիդինը կրճատում է Մետֆորմինի հեռացման արագությունը և կարող է արյան մեջ դեղի խտությունը բարձրացնել շուրջ 40%-ով: Սա կարող է բարձրացնել Մետֆորմինի կողմնակի ազդեցությունների հաճախականությունը:
• Լովերսոլը և մյուս յոդացված կոնտրաստային նյութերը կարող են նվազեցնել երիկամների գործունեությունը, որի պատճառով դանդաղում է Մետֆորմինի հեռացումն օրգանիզմից և աճում է արյան մեջ դեղի խտությունը: Այս պատճառով Մետֆորմինի ընդունումը պետք է դադարեցվի յոդացված կոնտրաստանյութ օգտագործելուց առաջ և հետո առնվազն 48 ժամվա ընթացքում:
• Թիազիդային միզամուղները, ստերոիդները, էստորգենները և բերանային (օրալ) հակաբեղմնավորիչները կարող են բարձրացնել արյան գլյուկոզը և իջեցնել Մետֆորմինի արդյունավետությունը: Երբ նշված դեղերի ընդունումը դադարեցվում է, պացիենտները պետք է ուշադիր զննվեն և հետազոտվեն՝ հայտնաբերելու ցածր արյան գլյուկոզի (հիպոգլիկեմիա) նշանները:
• Ալկոհոլի օգտագործումը բարձրացնում է Մետֆորմինի լակտատ առաջացնելու ազդեցությունը՝ բարձրացնելով կաթնաթթվային ացիդոզի ռիսկը:

• Հղի կանանց կողմից Մետֆորմինի օգտագործման վերաբերյալ համարժեք տվյալներ չկան: Բազմաթիվ փորձագետներ համաձայն են, որ դիաբետով հղի կանանց համար լավագույն բուժման տարբերակն Ինսուլինն է:
• Մետֆորմինն արտազատվում է կրծքի կաթի մեջ և կարող է կաթով անցնել նորածնին: Ոսւտի կրծքով կերակրող մայրերը պետք է զերծ մնան Մետֆորմին օգտագործելուց:
• Սովորաբար Մետֆորմին չի նշանակվում լյարդի կամ երիկամների ծանր ախտահարումների ժամանակ:

Դեղաչափեր

• Չափահասների մոտ 2-րդ տիպի դիաբետի բուժման համար Մետֆորմինով (անհապաղ ազդող) բուժումը սովորաբար սկսվում է 500 մգ օրը երկու անգամ կամ 850 մգ օրը մեկ անգամ դեղաչափով: Դեղաչափն աստիճանաբար բարձրացվում է շաբաթական 500 մգ-ով կամ յուրաքանչյուր 2 շաբաթը մեկ 850 մգ-ով՝ կախված անձի կողմից դեղի տանելիությունից և արյան գլյուկոզի պատասխան մակարդակներից: Առավելագույն օրական դեղաչափը 2550 մգ է, որը պետք է տրվի երեք մասի բաժանելով: Մետֆորմինը պետք է օգտագործվի սննդի հետ:
• Եթե օգտագործվում են երկար ազդող հաբեր, մեկնարկային օրական դեղաչափը 500 մգ կամ 1000 մգ է, որը տրվում է երեկոյան ընթրիքի հետ: Դեղաչափը կարող է բարձրացվել շաբաթական 500 մգ-ով մինչև առավելագույն օրական 2000 մգ:
• 10-16 տարեկան երեխաների համար մեկնարկային դեղաչափը 500 մգ-ից օրական 2 անգամ է: Այս դեղաչափը կարող է բարձրացվել շաբաթական 500 մգ-ով՝ մինչև առավելագույն օրական 2000 մգ՝ որը պետք է տրվի երկու մասի բաժանելով:
• 17 տարեկանից մեծ երեխաները կարող են ստանալ 500 մգ երկար ազդող հաբեր՝ մինչև առավելագույն օրական 2000 մգ: Մինչև 17 տարեկան երեխաների համար երկար ազդող հաբեր օգտագործել խորհուրդ չի տրվում:
• Մետֆորմին պարունակող պատրաստուկները պետք է զգուշորեն օգտագործել թույլից մինչև չափավոր երիկամային ախտահարման ժամանակ: Երիկամային գործունեությունը պետք է գնահատվի մինչև բուժումը սկսելը և դրանից հետո՝ տարեկան առնվազն մեկ անգամ:
• Մետֆորմին չի կարելի նշանակել այն մարդկանց, ում կծիկային զտման արագությունը (eGFR) 30 մլ/րոպե/1,73 մ² է և խորհուրդ չի տրվում սկսել Մետֆորմինի ընդունումը, եթե նույն ցուցանիշը կազմում է 30-45 մլ/րոպե/1,73 մ²:
• Մետֆորմինի օգտագործումը պետք է դադարեցվի յոդային կոնտրաստային նյութ ներմուծելուց առաջ կամ այդ ընթացքում, եթե պացիենտի eGFR կազմում է 30-60 մլ/րոպե/1.73 մ² և նա նշում է լյարդային հիվանդություն, քրոնիկ ալկոհոլիզմ կամ սրտային անբավարարություն կամ այն դեպքում, երբ նրան ներմուծվելու է ներզարկերակային յոդային կոնտրաստ: Երիկամների գործունեությունը պետք է գնահատվի կոնտրաստը ստանալուց 48 ժամ անց և Մետֆորմինով բուժումը կարող է շարունակվել, եթե երիկամների գործունեությունը կայուն է:

Դեղաձևեր և պահպանում

Դեղաձևեր

• Հաբեր՝ 500 մգ, 850 մգ և 1000 մգ:
• Երկար ազդող հաբեր՝ 500 մգ, 750 մգ և 1000 մգ:
• Բերանային (օրալ) լուծույթ՝ 100 մգ/մլ:

Պահպանում

• Մետֆորմինը պետք է պահպանել 20°C-ից 25°C սենյակային ջերմաստիճանի պայմաններում:

Պետք է նկատի ունենալ, որ Մետֆորմինը մատչելի է տարբեր՝

• բրենդային անվանումներով
• տուփերով
• դեղաձևերով՝ հաբեր, երկարատև ազատվող հաբեր կամ դիաբետի այլ դեղերի հետ նույն հաբում առկա զուգակցումներ (պատրաստուկներ)
• ուժգնությամբ (դեղաչափ, դոզա):

Ամփոփում

Մետֆորմինը դեղամիջոց է, որը նշանակվում է 2-րդ տիպի դիաբետը բուժելու և 2-րդ տիպի դիաբետի նկատմամբ ռիսկային մարդկանց մոտ դիաբետը կանխարգելելու համար: Կողմնակի ազդեցություններից են ախորժակի անկումը, փքվածությունը, այրոցքը, աղիքային գազերը, սրտխառնոցը և փսխումը: