Անևրիզմաներ -

Անևրիզման արյունատար անոթնի պատի ոչ նորմալ արտափքումն է կամ պարկաձև լայնացումը:

Անևրիզմաները հաճախ հայտնաբերում են պատահականորեն՝ տարիներ շարունակ մնալով չհայտնաբերված, քանի որ սովորաբար ախտանիշներ չեն առաջացնում, այնպես որ դուք կարող եք չիմանալ, որ ունեք անևրիզմա, նույնիսկ եթե այն մեծ է:

Ի՞նչ է անևրիզման

Անևրիզման զարկերակի կամ երակի պատի ախտաբանական արտափքումն է, որը սովորաբար առաջանում է անոթի պատի թուլացման պատճառով: Դրանց մեծ մասը կարող է լինել կամ տարիներ շարունակ համարվել անվնաս: Քանի դեռ անոթային այս արտափքումը չի պատռվում, դրանց մեծ մասը որևէ լուրջ խնդիր չի առաջացնում:

Սակայն անևրիզմայի հետ կապված վտանգը անոթի թուլացած պատի պատռումն է, որը կարող է դառնալ խիստ վտանգավոր, քանի որ կարող է հանգեցնել ներքին արյունահոսության և անգամ մահվան պատճառ դառնալ: Այլ դեպքերում անևրիզման կարող է ճնշել հարակից հյուսվածքները և, կախված տեղակայումից, զարգացնել տարբեր գանգատներ և ախտանիշներ: Անոթային արտափքումներ կարող են զարգանալ ամենուրեք, սակայն հնարավոր ծանր հետևանքների ռիսկով երկու հիմնական տեսակներն են աորտայի և ուղեղային (ցերեբրալ) անևրիզմաները:

Անևրիզմաները կարող են զարգանալ ձեր մարմնի մի քանի մասերում:

• Աորտա՝ ձեր մարմնի գլխավոր արյունատար անոթը, որը արյուն է տեղափոխում ձեր սրտից կենսական օրգաններ (աորտայի անևրիզմա):
• Աորտայի այն հատվածը, որն անցնում է որովայնի միջով (որովայնային աորտայի անևրիզմա):
• Աորտայի այն հատվածը, որն անցնում է ձեր կրծքավանդակի միջով (կրծքային աորտայի անևրիզմա):
• Արյունատար անոթներ, որոնք արյուն են մատակարարում ձեր գլխուղեղին (գլխուղեղի անևրիզմա):
• Արյան անոթներ ձեր մարմնի այլ մասերում, ինչպիսիք են ձեր ոտքերը, ամորձապարկը կամ պարանոցը (ծայրամասային անևրիզմա):

Անևրիզմաները կարող են առաջանալ ցանկացած տարիքում, սակայն ավելի հաճախ հանդիպում են չափահասների մոտ:

Որո՞նք են անևրիզմայի ախտանիշները

Անևրիզմայի ախտանիշները կախված են ինչպես տեղակայումից, այնպես էլ այն հանգամանքից, թե արդյոք դրանք արյունահոսում կամ պատռվել են կամ արդյոք ճնշում են հարակից հյուսվածքները:

Երբեմն անևրիզմայից կարող է հոսել քիչ քանակությամբ արյուն, որը կարող է առաջացնել՝

• հանկարծակի գլխացավ և սրտխառնոց, եթե առաջացել է գլխուղեղում
• հանկարծակի որովայնային կամ թիկունքի ցավեր, եթե առաջացել է որովայում:

Անևրիզման պատռվելիս կարող է ծանր, անգամ՝ մահացու ելք ունենալ: Երբ պատռվում է գլխուղեղային անևրիզման, առաջանում է հանկարծակի խիստ սաստիկ գլխացավ, սրտխառնոց և փսխում: Նման դեպքերում մարդը կարող է կորցնել գիտակցությունը: Երբ պատռվում է աորտայի անևրիզման, ի հայտ է գալիս հանկարծակի ուժեղ ցավ մեջքի (գոտկային) կամ որովայնի շրջանում, ինչպես նաև հանկարծահաս խիստ թուլություն: Ցավերին զուգահեռ կարող է զարգանալ նաև ուշաթափություն:

Երբեմն գլխուղեղի անևրիզմայի պատռումից կարող է զարգանալ հեմոռագիկ (արյունահոսող) ինսուլտ: Ինսուլտի հիմնական ախտանիշները կարող եք հիշել՝ օգտվելով անգլերեն «FAST» հապավումից:

• Face (դեմք). դեմքը մի կողմի վրա ծռված կամ կախ ընկած, ժպտալու կամ բերանը և աչքերը շարժելու անհնարինություն:
• Arms (ձեռքեր). մեկ կամ երկու ձեռքերը բարձրացնելու կամ բարձրացնելուց հետո նույն դիրքում պահելու անկարողություն՝ ձեռքերի թուլության և թմրածության պատճառով:
• Speech (խոսք). աղավաղված և անհասկանալի խոսք, երբեմն՝ խոսելու կարողության կորուստ պահպանված գիտակցության պայմաններում:
• Time is critical (ժամանակը վճռորոշ է). առանց ուշացնելու զանգահարեք 1-03 և կանչեք շտապ օգնություն, եթե առկա է այս ախտանիշներից որևէ մեկը:

Ի՞նչ պատճառներից են առաջանում անևրիզմաները

Անևրիզման կարող է լինել բնածին, երբ մարդիկ ծնվում են՝ արդեն իսկ ունենալով անևրիզմա: Նման դեպքերը սովորաբար ավելի հաճախ հանդիպում են որոշ ընտանիքներում:

Սակայն, ավելի հաճախ անևրիզման զարգանում է որպես զարկերակի կամ երակի պատի աստիճանական թուլացման արդյունք: Անոթի պատի թուլացումը և հյուծումն իր հերթին կարող է լինել բարձր արյան ճնշման, արյան բարձր խոլեսթերինի կամ ծխելու հետևանք:

Կան նաև որոշ հիվանդություններ, որոնք կարծրացնում են զարկերակների պատը` դրանով իսկ մեծացնելով անևրիզմայի առաջացման ռիսկը: Այսպիսի հիվանդություններից են աթերոսկլերոզը, պոլիկիստոզ երիկամային հիվանդությունը կամ շարակցահյուվածային որոշ հիվանդությունները:

Հոգեխթանիչ թմրամիջոցների (օրինակ՝ կոկաին) չարաշահումը նույնպես կարող է բարձրացնել ուղեղային անևրիզմայի հավանականությունը:

Ինչպե՞ս է բուժվում անևրիզման

Եթե ձեզ մոտ հայտնաբերվել է որևէ անևրիզմա, դուք պետք է կանոնավոր ստուգեք դրա չափը և վերահսկեք ձեր ընդհանուր առողջական վիճակը: Սովորաբար փոքր անևրիզմաներն ունեն պատռվելու խիստ փոքր հավանականություն:

Եթե անևրիզման մեծանում է, պատռվում է կամ ձեր բժիշկը կարծում է, որ ունի պատռվելու մեծ հավանականություն, ձեզ հավանաբար կուղեգրեն վիրահատական բուժման: Բուն վիրահատական միջամտության տեսակը և ծավալը կորոշի ձեր վիրաբույժը՝ ձեզ հետ միասին:

Եթե անևրիզման ներուղեղային արյունահոսության պատճառ է դարձել, առաջանում է անհետաձգելի հիվանդանոցային բուժման անհրաժեշտություն:

Զրուցեք ձեր բժշկի հետ այն մասին, թե ինչպես կարելի է որոշակիորեն կանխարգելել ձեր հայտնաբերված անևրիզմայի պատռումը: Ձեր բժիշկը կարող է խորհուրդ տալ հրաժարվել ծխելուց (եթե ծխում եք), կարգավորել ձեր արյան ճնշումը (եթե ունեք հիպերտենզիա), խուսափել ծանր բեռ բարձրացնելուց կամ կրճատելու ալկոհոլի օգտագործումը: