Խուսափողական խանգարում - Հոգեկան առողջություն

Խուսափող անձնային խանգարումը​ բնութագրվում է մարդկանց՝ իրենց մասին շրջապատողների բացասական գնահատականների նկատմամբ չափազանց զգայունությամբ, թերարժեքության զգացմամբ և ընդհանուր լարվածությամբ, որը բերում է և սոցիալական մեկուսացման մշտական ձգտման:

Խուսափող անձնային խանգարումը հայտնի է նաև որպես տագնապային անձնային խանգարում:

Խուսափող անձնային խանգարմամբ մարդիկ աչքի են ընկնում իրենց ամաչկոտությամբ և երկչոտությամբ: Նրանք կարող են խուսափել նույնիսկ այն մարդկանցից, ում հետ թաքուն ցանկանում են փոխհարաբերվել, քանի դեռ վստահ չեն երկարատև հարաբերությունների հնարավորության մեջ: Այս մարդիկ գերանհանգստություն են ապրում տարբեր սոցիալական իրավիճակներում սեփական անձին ուղղված քննադատության արժանանալու վախով, որը նրանց լցնում է ընդհանուր լարվածության անընդհատ զգացումներով և ծանր կանխազգացումներով:

Խուսափող անձնային խանգարումն անձնային խանգարումների տեսակներից մեկն է:

Իմացե՛ք ավելին անձնային խանգարումների մասին:

Խուսափող անձնային խանգարման ախտանիշները

Խուսափող անձնային խանգարմամբ մարդիկ հաճախ՝

• զգում են խիստ թերարժեքություն
• անհանգստացած կամ վախեցած են մերժված լինելուց կամ ծաղրի ենթարկվելուց
• հեշտությամբ են վիրավորվում
• խուսափում են այլ մարդկանց հետ շփում պահանջող աշխատանքային իրավիճակներից, քանի որ վախենում են քննադատությունից, մերժված լինելուց կամ հավանության չարժանանալուց
• չեն ցանկանում հարաբերությունների մեջ մտնել այլ մարդկանց հետ, քանի դեռ համոզված չեն, որ հավանության կարժանան կամ քանի դեռ վստահ չեն երկարատև հարաբերությունների հնարավորության մեջ
• հեռու են մնում ինտիմ հարաբերություններից, քանի որ վախենում են ամոթից կամ ծաղրի արժանանալուց
• անհանգստացած կամ վախեցած են քննադատվելուց կամ սոցիալական իրավիճակներում մերժվելուց
• խուսափում են անծանոթ մարդկանց հանդիպելուց՝ իրենց ոչ համարժեք զգալու կամ իրենց նկատմամբ բացասական վերաբերմունքի և գնահատականի վախից ելնելով
• իրենց տեսնում են որպես սոցիալապես ոչ համարժեք, անգրավիչ և ուրիշների համեմատ ցածր
• տարբեր սոցիալական իրավիճակներում (ելույթներ, խնջույքներ, շփում և այլն) իրենց պահում են գերզսպված, քանի որ վախենում են հիմար երևալուց, ուշադրություն գրավելուց, ենթադրյալ ոչ կոմպետենտությունից կամ ոչ պրոֆեսիոնալիզմից
• չափազանցեցնում են դժվարությունները կամ հավանական ռիսկերը, ուստի ամեն կերպ խուսափում են անձնական պատասխանատվություն վերցնելուց կամ ռիսկերը հաղթահարելուց:

Նման մարդկանց նաև հատուկ է կարծրատիպային ապրելակերպը, որն արտահայատվում է անկախ իրավիճակից վարքագծերի անփոփոխությամբ:

Բազմաթիվ մարդիկ ունեն այս բնութագրիչներից որոշները, սակայն կարողանում են նորմալ կառավարել իրենց առօրյան, աշխատանքը և այլ մարդկանց հետ փոխհարաբերությունները: Հակառակ սրան, անձնային խանգարումներն ընթանում են մտածողության, վարքագծերի և հույզերի ծանր և կայուն խանգարումներով, որոնք հանգեցնում են տվյալ մարդու նույնիսկ առօրյա գործունեության ունակությունների ծանր խանգարման։ Անձնային խանգարումներով մարդիկ չեն կարողանում փոխել իրենց վարքագծերը կամ հարմարվել տարբեր իրավիճակներին կամ ստեղծել շփումներ այլ մարդկանց հետ։

Ի՞նչն է խուսափող անձնային խանգարման պատճառը

Խանգարման պատճառը լիարժեք բացահայտված չէ: Խուսափող անձնային խանգարմամբ մարդկանց ընտանիքներում ավելի հաճախ է հանդիպում որևէ տեսակի անձնային խանգարում: Որոշակի դեր կարող է խաղալ նաև մանկական հասակում բռնության ենթարկվելը, տրավման կամ անտեսվելը: Սակայն այս խանգարումը նաև կարող է զարգանալ նորմալ և երջանիկ ընտանիքում մեծացած մարդկանց մոտ:

Խուսափող անձնային խանգարման ախտորոշումը

Խուսափող անձնային խանգարումն ախտորոշվում է հոգեբույժի կամ հոգեթերապևտի կողմից: Ախտորոշումը կարող է որոշակի ժամանակ պահանջել՝ մինչև մասնագետները մանրակրկիտ կերպով կհասկանան տվյալ մարդու հոգեվիճակը և դրանից բխող վարքագծերը:

Խուսափող անձնային խանգարման բուժումը

Խուսափող անձնային խանգարման հիմնական բուժումը երկարատև հոգեբանական բուժումն է (հոգեթերապիա), օրինակ՝ հոգեդինամիկ և կոգնիտիվ-վարքաբանական թերապիաները: Հոգեթերապևտը կարող է կիրառել նաև միջանձնային բուժում:

Այս խանգարմամբ որոշ մարդիկ կարող են ունենալ այլ խնդիրներ ևս, օրինակ՝ տագնապ և դեպրեսիա, որոնք իրենց հերթին պահանջում են համապատասխան բուժումներ: