Արյան մակարդուկներ (թրոմբ) -

Բազմաթիվ մարդկանց երակներում առաջանում են արյան մակարդուկներ (թրոմբ), որոնք մեծ մասը նրանց կարող է երկար ժամանակ որևէ անհանգստություն չպատճառել:

Սակայն կա որոշակի ռիսկ, որ «անվնաս» մակարդուկները կարող են արյան հոսքի հետ տեղափոխվել մեկ այլ շրջան և վնաս պատճառել ձեր սրտին, թոքերին կամ գլխուղեղին: Նման վիճակը կարող է դառնալ կյանքին սպառնացող, ուստի կարևոր է, որ դուք իմանաք, թե ինչպես կարելի է հասկանալ արյան մակարդուկի առկայության մասին:

Ի՞նչ են արյան մակարդուկները

Սրյսն մակարդուկները կամ թրոմբները արյունատար անոթի լուսանցքում պնդացած՝ մակարդված արյունն է: Սա կարող է առաջանել՝

• երբ արյունը սկսել է մակարդվել ավելի հեշտությամբ, երբ դուք ունեք որևէ հիվանդություն կամ վիճակ, որը բարձրացնում է արյան մակարդելիությունը
• երբ արյունատար անոթի պատը ենթարկվել է որոշակի փոփոխությունների, օրինակ, երբ դուք երկար ժամանակ նստած վիճակում եք, որը բերում է որոշ երակների երկարատև ճնշան
• երբ դանդեղել է արյունատար անոթով արյան հոսքը:

Արյան մակարդուկներ կարող են ձևավորվել ձեր մարմնի ցանկացած շրջանի երակներում, այդ թվում՝ մաշկի տակ ընկած փոքր երակներում կամ ավելի խորն ընկած խոշոր երակներում: Այսպիսի մակարդուկները բժիշկներն անվանում են երակային թրոմբոէմբոլիա:

Ձեր արյունը բնականում մակարդվում է՝ թույլ չտալով, որ դուք արնահոսեք, եթե ստացել եք որևէ վնասվածք: Սակայն արյան մակարդումը դառնում է խնդիր, երբ խոչընդոտում է արյան նորմալ հոսքը:

Չբուժվելու դեպքում մակարդուկները կարող են բերել ծանր, այդ թվում՝ մահվան ելքով հետևանքների: Դրանք կարող են առաջացնել ինսուլտ, սրտամկանի ինֆարկտ կամ թոքային էմբոլիա (թոքային զարկերակի թրոմբոէմբոլիա, ԹԶԹԷ): Եթե կարծում եք, որ կարող եք ունենալ արյան մակարդուկ, առանց հետաձգելու այցելեք ձեր բժշկին:

Ովքե՞ր են արյան մակարդուկների առումով ավելի ռիսկային

Սովորաբար արյան մակարդուկ առաջանում է տարբեր գործոնների համատեղ ազդեցությամբ: Ձեզ մոտ մակարդուկի առաջացումը կարող է դառնալ ավելի հավանական, եթե՝

• դուք երկար ժամանակ չեք քայլել կամ տեղաշարժվել, ինչպես երկարատև ինքնաթիռային ուղևորության ժամանկ
• դուք որոշ ժամանակ անցկացնում եք անշարժ վիճակում, քանի որ ենթարկվել եք մեծ վիրահատության
• դուք տևական անշարժ վիճակում եք, ինչպես ոտքի մեծ կոտրվածքի կամ այլ ծանր տրավմայի պատճառով
• դուք նախկինում ունեցել եք արյան մակարդուկ
• դուք ունեք որևէ արյան հիվանդություն կամ այլ առողջական խնդիր, որն արյան մակարդումը դարձնում է ավելի հավանական
• դուք ունեք քաղցկեղ
• դուք ունեք մարմնի ավելորդ քաշ
• դուք հղի եք
• ձեր տարիքը 65-ից բարձր է
• ձեր ընտանիքը «հակված է» արյան մակարդուկների առաջացմանը
• դուք ծխող եք
• դուք ընդունում եք ծննդաբերությունը վերահսկող որոշակի հաբեր:

Արյան մակարդուկների տեսակները և դրանց ախտանիշները

• Խորանիստ երակի թրոմբոզ (ԽԵԹ). ԽԵԹ-ը զարգանում է, երբ արյան մակարդուկն առաջանում է ձեր մարմնի խորանիստ երակներում: Ավելի հաճախ այդպիսի մակարդուկներն առաջանում են ստորին վերջույթների խորն ընկած երակներում, սակայն կարող են ի հայտ գալ նաև այլ շրջաններում: ԽԵԹ-ի ամենատարածված ախտանիշն տվյալ ոտքի ցավն է և այտուցվածությունը, որը սովորաբար տեղակայվում է ազդրի կամ սրունքի հետին մակերեսին: Սակայն, որոշ դեպքերում կարող է և որևէ գանգատ չլինել:
• Մակարդուկ գլխուղեղում. գլխուղեղի անոթներում արյան մակարդուկի առկայությունը բերում է իշեմիկ ինսուլտի: Ինսուլտի նշաններից են դեմքի մի կեսի, ձեռքի կամ ոտքի թուլությունը կամ կախ ընկնելը, խոսքի աղավաղումը և անհասկանալի դառնալը, զրուցակցին հասկանալու դժվարացումը, գլխապտույտը, տեսողության խանգարումները, ուժեղ գլխացավը, կլման դժվարացումը և այլն: Նման դեպքերում պետք է անհապաղ զանգել 1-03 և կանչել շտապ օգնություն:
• Մակարդուկ սրտում. սրտամկանի անոթներում (պսակաձև զարկերակներ) արյան մակարդուկը բերում է սրտամկանի ինֆարկտի զարգացման, որի նշաններից են ետկրծոսկրային սեղմող կամ ճնշող ցավերը, օդի պակասի զգացումը և հևոցը, ընդհանուր թուլությունը և աչքերի դեմը սևանալը, սրտխառնոցը, սառը քրտնարտադրությունը, տագնապի զգացումը և այլն: Նման դեպքերում ևս պետք է առանց ուշացնելու զանգել 1-03 և կանչել շտապ օգնություն:
• Մակարդուկ թոքերում. եթե արյան մակարդուկը կամ դրա պոկված բեկորն արյան հունով հասնում են ձեր թոքեր, զարգանում է թոքային էմբոլիա (ԹԶԹԷ). ԹԶԹԷ ախտանիշներից են շնչահեղձությունը, կրծքավանդակի ուժեղ ցավերը, արյան հետքերով հազը, քրտարտադրությունը, հաճախասրտությունը և այլն: Թոքերի մեծ անոթների էմբոլիան կարող է ավարտվել մահով, ուստի, ինչպես նախորդ դեպքերում, այս վիճակը կասկածելիս անհրաժեշտ է անհապաղ զանգել 1-03 և կանչել շտապ օգնություն:
• Մակարդուկ վերջույթներում. ոտքերի կամ ձեռքերի մակերեսային երակներում արյան մակարդուկները կարող են առաջացնել ախտահարված շրջանի այտուցվածություն, կարմրություն և տեղային տաքության զգացողություն: Ավելի հաճախ մակարդուկն առաջանում և գանգատները զարգանում են միայն մեկ ձեռքի կամ ոտքի սահմաններում:
• Մակարդուկ միջընդերքի անոթներում. այս վիճակը բերում է որովայնային ուժեղ ցավերի, շոկի և աղիքային անանցանելիության:

Արյան մակարդուկների ախտորոշումը

Եթե կարծում եք, որ ձեզ մոտ օրգանիզմի որևէ շրջանում առաջացել է արյան մակարդուկ, ապա խիստ կարևոր է, որ անհապաղ դիմեք ձեր բժշկին: Բժիշկը ձեզ հետ զրուցելուց և ձեզ զննելուց հետո կարող է նշանակել որոշ հետազոտություններ, օրինակ՝ գերձայնային հետազոտություն (սոնոգրաֆիա) կամ համակարգչային տոմոգրաֆիա (ԿՏ), որ հայտնաբերի ենթադրյալ մակարդուկը և պարզի վերջինիս հստակ տեղակայումը: Բժիշկը կարող է նաև առաջարկել արյան մակարդելիությունը գնահատող մի շարք լաբորատոր հետազոտություններ:

Արյան մակարդուկների բուժումը

Արյան մակարդուկների բուժման հիմնական մոտեցումը դեղերի միջոցով ձեր արյունն ավելի «ջրիկ» դարձնելն է: Նման դեպքերում նշանակում են հակամակարդիչներ, օրինակ՝ Վարֆարին, որը թույլ չի տալիս, որ ձևավորված մակարդուկը մեծանա կամ առաջանան նոր մակարդուկներ: Սովորաբար հակամակարդիչները պետք է ընդունել մի քանի ամիս, և այս ընթացքում անհրաժեշտ է պարբերաբար այցելել բժշկին:

Որոշ դեպքերում բժիշկը կարող է նշանակել մակարդուկը տրոհող կամ «լուծող»՝ թրոմբոլիտիկ դեղեր:

ԽԵԹ-ի ժամանակ ձեզ կարող են առաջարկել սեղմող զուգագուլպայի կրում, որը կարող է օգնել առկա գանգատների մեղմացմանը և ստորին վերջույթի արյունահոսքի բարելավմանը:

Եթե ձեզ մոտ ախտորոշել են սրտամկանի ինֆարկտ, ինսուլտ կամ թոքային էմբոլիա, բուժումը կազմակերպվում է հիվանդանոցային պայմաններում, ընդ որում, առաջին մի քանի օրը՝ անհետաձգելի բուժօգնության կամ վերակենդանացման բաժանմունքում: