Կենտրոնական նյարդային համակարգ - Նյարդային համակարգ

Կենտրոնական նյարդային համակարգը (ԿՆՀ) ձեր նյարդային համակարգի կենտրոնական օղակն է և կազմված է գլխուղեղից և ողնուղեղից:

Նյարդային համակարգի երկրորդ մասը ծայրամասային նյարդային համակարգն է, որը կազմված է ԿՆՀ-ը մարմնի մյուս մասերի հետ կապող նյարդերից:

Ձեր գլխուղեղը վերահսկում է ձեր մարմնի կամ օրգանիզմի գործառույթների մեծ մասը, այդ թվում՝ իրազեկվածություն, շարժողական գործառույթներ, ինչ եք մտածում և ասում, ինչ եք տեսնում, լսում, զգում, հոտոտում կամ համտեսում և այլն:

Ձեր ողնուղեղը հանդիսանում է գլխուղեղի շարունակությունը: Այն իրեն միացած նյարդերի միջոցով դեպի գլխուղեղ և հակառակ ուղղությամբ հաղորդում է ազդանշաններ կամ, պատկերավոր ասած՝ «հաղորդագրություններ»:

Սակայն գլխուղեղը մարմնի մյուս շրջանների հետ կարող է կապ ստեղծել նաև շրջանցելով ողնուղեղը: Օրինակ, գլխուղեղից հեռանում են 12 զույգ գանգուղեղային նյարդեր, որոնցից է ներքին օրգանների աշխատանքը կարգավորող թափառող նյարդը։

Նյարդերը նաև ձեր ողնուղեղը կապում են գլխուղեղի շրջաններից մեկի՝ ուղեղաբնի հետ:

Ձեր գլխուղեղը և ողնուղեղը տեղակայված են համապատասխանաբար գանգի և ողնաշարի խոռոչներում: Շրջակա հյուսվածքներից ԿՆՀ-ն պաշտպանված է մաքուր հեղուկով, որը կոչվում է ողնուղեղային հեղուկ (լիքվոր):

Իմացե՛ք ավելին ձեր նյարդային համակարգի մասին:

Ձեր գլխուղեղը

Ձեր գլխուղեղի ամենակարևոր շրջաններն են՝

• «մեծ ուղեղ» (ցերեբրում) կամ մեծ կիսագնդեր
• ուղեղիկ (ցերեբելում)
• տեսաթումբ (թալամուս)
• ենթատեսաթումբ (հիպոթալամուս)
• ուղեղաբուն:

Մեծ ուղեղը գլխուղեղի ամենամեծ մասն է: Այն կառավարում է ձեր կամային գործողությունները, խոսքը, զգացողությունները, մտքերը և հիշողությունը, ինչպես նաև օրգանների ու նրանց համակարգերի փոխհամաձայնեցված գործունեությունը և ձեր վարքագիծն ու անհատականությունը: Մեծ ուղեղը բաժանվում է ձախ և աջ կիսագնդերի, որոնք միմյանցից բաժանված են երկայնական ճեղքով և միմյանց միանում են սպիտակ նյութի մի քանի կպումներով, որոնցից ամենամեծը բրտամարմինն է (corpus callosum):

Ըստ ընդունված դասակարգման գլխուղեղի բաժիններն են՝

• ետին ուղեղ՝ երկարավուն ուղեղ և վարոլյան կամուրջ
• միջին ուղեղ
• միջանկյալ ուղեղ՝ տեսաթումբ ու ենթատեսաթումբ
• ուղեղիկ
• մեծ կիսագնդեր (ծայրային ուղեղ):

Յուրաքանչյուր կիսագունդ կազմված է 4 բլթից կամ բաժնից՝ ճակատային, գագաթային, ծոծրակային և քունքային, որոնք բոլորը միմյանց հետ կապված են:

• Ձեր ճակատային բլթերը կառավարում են շարժումները, խոսքը, գրելը և որոշ գործառույթներ՝ վարքագծեր, տրամադրություն, հիշողություն, ինքնաճանաչում և շրջապատի ճանաչում:
• Ձեր քունքային բլթերը կարևոր դեր են խաղում հիշողության, լսողության, հոտառության, խոսքի և լեզվի գործառույթներում:
• Ձեր գագաթային բլթերը կարևոր դեր են խաղում համի, հպման, ջերմության և ցավի զգացողությունների կառավարման, ինչպես նաև թվերը հասկանալու, ձեր մարմնի վերաբերյալ ճանաչողության և տարածության ընկալման գործընթացներում:
• Ձեր ծոծրակային բլթերը մասնակցում են տեսողության գործընթացներին:

Տեսաթումբը և ենթատեսաթումբն ընկած են խոր՝ գլխուղեղի ներսում:

• Տեսաթումբը (թալամուս) ապահովում է դեպի կիսագնդեր և հակառակ ուղղությամբ տեղեկատվության փոխանցումը, ինչպես նաև շարժումների և հիշողության կառավարումը:
• Ենթատեսաթումբը (հիպոթալամուս) վերահսկում է ախորժակը, ծարավի զգացումը և մարմնի ջերմաստիճանը, ինչպես նաև արտադրում է հորմոններ, որոնք կառավարում են մակուղեղի (հիպոֆիզի) կողմից այլ հորմոնների արտադրությունը: Մակուղեղի հորմոնները կարգավորում են վահանաձև գեղձի, մակերիկամների և սեռական օրգանների գործառույթները:

Գլխուղեղի հիմքում ընկած է ուղեղաբունը: Այն կարևոր է շնչառության, արյան ճնշման և վտանգի դեպքում օրգանիզմի պատասխան ռեակցիայի համար: