Հորմոնային համակարգ

Հորմոնային կամ ներզատական համակարգը ազդում է ձեր նյութափոխանակության, աճի և բազմաթիվ այլ գործընթացների վրա:

Հորմոնային համակարգը կազմված է ներզատական գեղձերից, որոնք արտադրում են կենսաակտիվ նյութեր՝ հորմոններ և ազատում այն արյան հուն կամ հարակից հյուսվածքներ:

Ի՞նչ է հորմոնային համակարգը

Դուք ունեք տարբեր ներզատական գեղձեր, որոնք արտադրում են տարբեր հորմոններ: Այդ գեղձերից են՝

• ենթատեսաթումբ (հիպոթալամուս)
• մակուղեղ (հիպոֆիզ)
• կոնաձև գեղձ (էպիֆիզ)
• վահանաձև գեղձ
• հարվահանձև գեղձեր
• մակերիկամներ
• ենթաստամոքսային գեղձ
• կանանց մոտ՝ ձվարաններ
• տղամարդկանց մոտ՝ ամորձիներ:

Այս գեղձերից յուրաքանչյուրն արտադրում է մեկ կամ ավելի շատ հորմոններ: Յուրաքանչյուր հորմոն ազդում է հատուկ՝ թիրախ բջիջների վրա: Որոշ հորմոններ կարող են ազդել օրգանիզմի գրեթե բոլոր բջիջների վրա (օրինակ՝ հիպոֆիզի սոմատոտրոպ կամ աճի հորմոն): Այլ հորմոններ ազդում են սակավաթիվ բջիջների վրա (օրինակ՝ հակադիուրետիկ հորմոնն ազդում է միայն երիկամի որոշ բջիջների վրա):

Ինչպե՞ս է հորմոնային համակարգը գործում

Երբ հորմոնն արտադրվում և գեղձի կողմից ներզատվում է՝ բաց է թողվում արյան հուն, այդ հորմոնը սկսում է շրջանառել արյան հետ: Այն հանդիպում է բազմաթիվ բջիջների և ի վերջո հասնում իր թիրախ բջիջներին:

Հասնելով թիրախին, հորմոնը կցվում է հատուկ բջիջներին (ընկալիչ-բջիջներ) և վերջիններս էլ կատարում են այն գործը, ինչպես հրահանգում է հորմոնը: Օրինակ՝ որոշակի հյուսվածքի աճի խթանում, մեկ այլ հորմոնի ազատում, արյան շաքարի ներծծում, երիկամների կողմից ջրի պահում կամ մեկ կամ մի քանի կարևոր այլ գործընթացներ:

Այսպիսով, հորմոնային համակարգը մի ուղի է, որի միջոցով օրգանիզմի մի շրջանը (գեղձ) կարողանում է մեկ այլ շրջանին (թիրախ) «հրահանգել», որպեսզի վերջինս կատարի որևէ մի կարևոր գործառույթ:

Իմացե՛ք ավելին գլխավոր ներզատական գեղձերի և դրանց հորմոնների մասին:

Հորմոնային համակարգի հետ կապված հիվանդություններ

Հորմոնային համակարգի գործունեությունը կարող է որոշ վիճակներում խանգարվել: Գեղձերը կարող են արտադրել չափից դուրս շատ կամ չափից դուրս քիչ հորմոններ, մյուս կողմից, թիրախային բջիջները կարող են հորմոններին ճիշտ ձևով չպատասխանել:

Ամենատարածված հորմոնային խնդիրներից են՝

• շաքարային դիաբետ (շաքարախտ)
• վահանաձև գեղձի խնդիրներ, օրինակ՝ թերակտիվություն (հիպոթիրեոզ) կամ գերակտիվություն (հիպերթիրեոզ կամ թիրեոտոքսիկոզ)
• Քուշինգի համախտանիշ
• կանանց կամ տղամարդկանց անպտղություն
• մակերիկամների բնածին հիպերպլազիա:

Հորմոնային հիվանդությունների բուժումը կազմակերպվում է՝ հսկելով օրգանիզմի կողմից տվյալ հորմոնի արտադրության չափը: Ներզատաբանը (էնդոկրինոլոգ), ով զբաղվում է ներզատական գեղձերի հիվանդություններով, կարող է օգնել ձեզ, որպեսզի նշանակվի ճիշտ հետազոտություններ և բուժում: