Արյան թիթեղիկներ (թրոմբոցիտներ) - Արյունատար համակարգ

Արյան թիթեղիկները կամ թրոմբոցիտներն արյան ամենափոքրաքանակ բջիջներն են, որոնց մասնակցում են արյան մակարդման գործընթացներին:

Դրանց թիվը 1 միկրոլիտր արյան մեջ 180-ից մինչև 400 հազար է:

Ի՞նչ են արյան թիթեղիկները

Արյան թիթեղիկները հանդիսանում են արյան բջիջների՝ ձևավոր տարրերի երեք հիմնական տեսակներից մեկը: Դրանք արտադրվում են կարմիր ոսկրածուծում։ Արյան թիթեղիկները սկավառակաձև են, ունեն 2-5 մկմ տրամագծ և կորիզազուրկ են: Կյանքի տևողությունը 7-10 օր է:

Ինչպե՞ս են արյան թիթեղիկները մասնակցում մակարդելիությանը

Երբ ինչ-որ պատճառ բերում է արյունատար անոթի պատի վնասման, արյան թիթեղիկները կուտակվում են վնասվածքի տեղում, միաձուլվում կամ կպչում իրար (կոչվում է «ագրեգացիա» և «ադհեզիա») և անջատում նյութեր, որոնք ունեն արյան անոթը սեղմող և մակարդուկի առաջացման (թրոմբ) գործընթացին սկիզբ դնող ունակություններ:

Թրոմբոցիտները կարող են արտադրել բազմաթիվ նյութեր, որոնք մասնակցում են արյան մակարդման բոլոր փուլերում։ Դրանք կոչվում են «թրոմբոցիտային մակարդելիության գործոններ»:

Թրոմբոցիտային մակարդելիության գործոններ են՝

• թրոմբոցիտային թրոմբոպլաստին (III գործոն). մասնակցում է արյան մակարդման առաջին փուլին
• հակահեպարինային գործոն (IV գործոն). կապում է հեպարինը և արագացնում մակարդման ընթացքը)
• մակարդիչ գործոն կամ ֆիբրինոգեն (V գործոն). մասնակցում է թրոմբոցիտների ադհեզիայի և ագրեգացիայի գործընթացին)
• թրոմբոստենին (VI գործոն). իրականացնում է գոյացած մակարդուկի խտացման գործընթացը
• սերոտոնին (X գործոն). որպես անոթասեղմիչ նյութ սեղմում է վնասված հյուսվածքի անոթները և նպաստում արյունականգին
• ագլյուտինացիայի գործոն (թրոմբոքսան) (XI գործոն). ԱԿՖ է, որը նպաստում է թրոմբոցիտների ագրեգացիային:

Արյան թիթեղիկներից անջատվել է նաև թրոմբոցիտների աճի գործոն, որը խթանում է անոթների հարթ մկանունքի աճը և պահպանում էնդոթելային շերտի ամբողջականությունը։

Արյան թիթեղիկների քանակի շեղումներ

Արյան թիթեղիկները ֆիզիոլոգիական տարբեր պայմաններում կամ հիվանդությունների ժամանակ, ինչպես նաև բուժումներ ստանալիս (օրինակ՝ որոշ դեղերի ընդունում) կարող են շատանալ կամ քչանալ: Թիթեղիկների շատացումը (թրոմբոցիտոզ) բերում է արյան մակարդելիության բարձրացման, իսկ քչացումը (թրոմբոցիտոպենիա)՝ վերջինիս թուլացման:

Ֆիզիոլոգիական թրոմբոցիտոզի օրինակներից են՝

• սննդի մարսողություն
• ծանր ֆիզիկական աշխատանք
• հուզական սթրես
• ցավ
• քաղցի զգացում
• հղիություն:

Ֆիզիոլոգիական թրոմբոցիտոպենիայի օրինակներից են՝

• գիշերային քուն:

Ախտաբանական թրոմբոցիտոպենիայի կլինիկական նշանները (արյունահոսության հակում՝ ընդհուպ մինչև կյանքին վտանգ սպառնացող) զարգանում է այս բջիջների՝պակաս քան 50 հզ/մկլ քանակների դեպքում: