Առողջական խնդիրներ
Թրոմբոցիտոպենիա (արյան թիթեղիկների քանակի նվազեցում)

4 րոպե
Թրոմբոցիտոպենիան ախտաբանական վիճակ է, որի ժամանակ ունեք արյան թիթեղիկների (թրոմբոցիտների) նորմայից ցածր քանակ:
Արյան թիթեղիկները կամ թրոմբոցիտներն արյան անգույն բջիջներ են, որոնք ակտիվորեն մասնակցում են մակարդման գործընթացներին՝ սկսած սկզբնական փուլերից: Դրանք դադարեցնում են արյունահոսությունը՝ անմիջականորեն մասնակցելով արյունատար անոթի վնասվածքի տեղում մակարդուկի ձևավորմանը (թրոմբ):
Թրոմբոցիտների քանակը կարող է կրճատվել ոսկրածուծի որոշ հիվանդությունների պատճառով, օրինակ՝ լեյկոզ, ինչպես նաև իմունային համակարգի խնդիրների ժամանակ: Այլ դեպքում թրոմբոցիտների քանակը կարող է նվազել որպես որոշ դեղերի կողմնակի ազդեցություն: Թրոմբոցիտոպենիա կարող է զարգանալ ինչպես երեխաների, այնպես էլ չափահաս մարդկանց մոտ:
Թրոմբոցիտոպենիան կարող է լինել թեթև և ընթանալ քիչ ախտանիշներով: Հազվադեպ, արյան թիթեղիկների քանակը կարող է այնքան կրճատվել, որ առաջանա վտանգավոր ներքին արյունահոսության վտանգ:
Թրոմբոցիտոպենիայի պատճառները
«Թրոմբոցիտոպենիան» նշանակում է, որ ձեր շրջանառող արյան մեջ արյան թիթեղիկների կամ թրոմբոցիտների քանակը նվազել է 1 միկրոլիտրում 150 հազարից ավելի պակաս: Թրոմբոցիտներն ապրում են միայն մինչև 10 օր, ուստի ձեր օրգանիզմը շարունակաբար թարմացնում է արյան այս բջիջները՝ ոսկրածուծում արտադրելով նոր թրոմբոցիտներ:
Հազվադեպ թրոմբոցիտոպենիան ժառանգվում է (կոչվում է «առաջնային թրոմբոցիտոպենիա»), մյուս դեպքերում կարող է զարգանալ տարբեր դեղերի կամ հիվանդությունների պատճառով (կոչվում է «երկրորդային թրոմբոցիտոպենիա»): Պատճառից անկախ, թրոմբոցիտոպենիա կարող է առաջանալ այս գործընթացներից մեկի կամ մի քանիսի կրճատման հետևանքով՝
- փայծաղի կողմից արյան թիթեղիկների «պահում» (սեկվեստրացիա)
- թիթեղիկների արտադրության ընկճում
- թիթեղիկների քայքայման արագացում:
Արյան թիթեղիկների սեկվեստրացիա
Փայծաղը ձեր բռունցքի չափ փոքր օրգան է, որը գտնվում է որովայնի ձախ կողմում՝ անմիջապես կողաղեղի տակ: Առողջ մարդու մոտ փայծաղը պայքարում է վարակների դեմ և արյունից զտում ոչ ցանկալի նյութերը: Տարբեր պատճառներով մեծացած փայծաղը (կոչվում է «սպլենոմեգալիա») կարող է պահել և արյան շրջանառությունից դուրս թողնել չափից դուրս շատ թիթեղիկներ, որի հետևանքով շրջանառող արյան մեջ այս բջիջների քանակը նվազում է:
Արյան թիթեղիկների արտադրության ընկճում
Արյան թիթեղիկներն արտադրվում են ձեր ոսկրածուծում: Այս բջիջների արտադրությունը կարող է նվազել տարբեր պատճառներով, այդ թվում՝
- լեյկոզ կամ այլ քաղցկեղ
- անեմիայի որոշ տեսակներ
- վիրուսային վարակներ, օրինակ՝ հեպատիտ C կամ ՄԻԱՎ
- քիմիոթերապիա և ճառագայթային բուժում
- ալկոհոլի չարաշահում:
Արյան թիթեղիկների քայքայման խթանում
Որոշ հիվանդություններ և վիճակներ կարող են արագացնել թիթեղիկների քայքայումը, որի պատճառով շրջանառող արյան մեջ դրանց քանակն ընկնում է: Նման օրինակներից են՝
- հղիություն (թրոմբոցիտոպենիան սովորաբար թեթև է և ինքնուրույն կարգավորվում է ծննդաբերությունից շատ չանցած)
- իմունային թրոմբոցիտոպենիա, որը կարող է զարգանալ աուտոիմուն հիվանդությունների ժամանակ (օրինակ՝ ռևմատոիդ արթրիտ և համակարգային կարմիր գայլախտ) կամ առանց որևէ ակնհայտ պատճառի (կոչվում է «իդիոպաթիկ թրոմբոցիտոպենիկ պուրպուրա», որը սովորաբար զարգանում է երեխաների մոտ)
- արյան մեջ բակտերիա (տարբեր բակտերիաներ, այդ թվում՝ բակտերեմիան կարող են քայքայել արյան թիթեղիկները)
- հեմոլիտիկ ուրեմիկ համախատանիշ (արյան թիթեղիկների կտրուկ անկմամբ և արյան կարմիր գնդիկների քայքայմամբ ընթացող հազվադեպ հիվանդություն, որն ախտահարում է երիկամները)
- դեղեր (օրինակ՝ Հեպարին, Խինինգ, սուլֆա-պարունակող հակաբիոտիկներ և հակացնցումային դեղեր):
Թրոմբոցիտոպենիայի ախտանիշները
Թրոմբոցիտոպենիայի առաջացրած գանգատներն ու նշաններն են՝
- հեշտությամբ առաջացող կամ մեծաքանակ արյունազեղումներ (կոչվում է «պուրպուրա»)
- մակերեսային ներմաշկային արյունազեղումներ, որոնք սովորաբար ի հայտ են գալիս ստորին վերջույթների վրա որպես կետային կարմրա-մանուշակագույն բծեր (կոչվում է «պետեխիա»)
- մաշկի կտրված վերքերից երկարաձգված արյունահոսություն
- քթային կամ լնդային արյունահոսություններ
- արյուն մեզում կամ կղանքում
- անսովոր առատ դաշտանային արյունահոսություններ
- ընդհանուր թուլություն և հոգնածություն
- փայծաղի մեծացում (սպլենոմեգալիա):
Բարդություններ
Երբ արյան թիթեղիկների քանակը շեշտակի կրճատվում է՝ հասնելով 1 միկրոլիտրում 10 հազար և ավելի ցածր մակարդակի, կարող է զարգանալ վտանգավոր ներքին արյունահոսություն, այդ թվում՝ ներգանգային արյունազեղում:
Թրոմբոցիտոպենիայի ախտորոշումը
Թրոմբոցիտոպենիան ախտորոշվում է արյան ընդհանուր հետազոտությամբ, երբ հայտնաբերվում է արյան թիթեղիկների (PLT) նորմայից փոքր քանակ: Այնուամենայնիվ, բժիշկը կարող է հարցեր տալ ձեր ընտանիքի անդամների մոտ առկա հիվանդությունների վերաբերյալ, մանրակրկիտ զննել ձեզ և նշանակել լրացուցիչ լաբորատոր-գործիքային հետազոտություններ, որպեսզի հայտնաբերի ձեր արյան թիթեղիկների քանակի նվազեցման պատճառը:
Թրոմբոցիտոպենիայի բուժումը
Թրոմբոցիտոպենիան կարող է ձգվել օրեր կամ տարիներ: Թեթև թրոմբոցիտոպենիայով մարդկանց սովորաբար որևէ բուժում չի առաջարկվում: Ավելի արտահայտված թրոմբոցիտոպենիայի ժամանակ կամ անհանգստացնող գանգատների դեպքում ձեզ կարող է առաջարկվել բուժում, որը կախված է ինչպես հիվանդության ընթացքից, այնպես էլ առաջացման պատճառներից:
Եթե բժիշկը հայտնաբերում է թրոմբոցիտոպենիայի պատճառը, ապա հատուկ բուժում է նշանակում՝ ուղղված տվյալ հիվանդության բուժմանը կամ փոփոխություններ է մտցնում ձեր ընթացիկ բուժման մեջ (օրինակ՝ Հեպարինի փոխարինում այլ դեղով):
Թրոմբոցիտոպենիայի այլ բուժումներից են՝
- արյան կամ թրոմբոցիտների փոխներարկում
- դեղեր, որոնք ուղղված են ձեր իմունային համակարգի գերակտիվության զսպմանը, օրինակ՝ կորտիկոստերոիդներ (եթե թրոմբոցիտոպենիայի պատճառն աուտոիմուն խանգարումներն են)
- վիրահատություն, օրինակ՝ մեծացած փայծաղի հեռացում
- պլազմայի փոխարինում, որը կարող է առաջարկվել որպես ծանր թրոմբոցիտոպենիայի անհետաձգելի բուժում:
Բժիշկը կարող է նաև ձեզ առաջարկել՝
- հնարավոր վնասվածք առաջացնող գործերի կամ զբաղմունքների սահմանափակում
- ալկոհոլի օգտագործման կտրուկ սահմանափակում կամ ընդհանրապես խուսափում
- առանց դեղատոմսի վաճառվող դեղերից հնարավորինս խուսափում (օրինակ՝ Ասպիրին կամ Իբուպրոֆեն):
Հոդվածը տեղադրվել է՝ 23-05-2020 վերանայվել է՝ 01-06-2021
Հեղինակ
Հեղինակային բոլոր իրավունքները պատկանում են Մեդեքսին։
Մեդեքս-հեղինակների մասին
Մեր կայքի հոդվածները պատրաստվում են տարբեր ոլորտների փորձառու բժիշկների և առողջապահության մասնագետների կողմից՝ օգտագործելով բժշկագիտության վերջին տվյալները և լավագույն փորձը: