Քաղցկեղի իմունոթերապիա (կենսաբանական բուժում)

Իմունոթերապիան, որը երբեմն անվանում են նաև ​կենսաբանական բուժում, քաղցկեղի բուժման առանձնահատուկ տեսակ է, որի նպատակը քաղցկեղի դեմ պայքարում իմունային համակարգը խթանելն է:

Քաղցկեղի որոշ տեսակների բուժման մեջ իմունոթերապիայի արդյունավետությունն ապացուցվել է դեռևս տարիներ առաջ: Այնուամենայնիվ, բուժման այս համեմատաբար նոր մեթոդը չի կարող նշանակվել քաղցկեղ ունեցող բոլոր մարդկանց: Զրուցեք այս թեմայով բժշկի կամ ուռուցքաբանի հետ, որ ճշտեք, թե արդյոք ձեր դեպքում իմունոթերապիան նպատակահարմար է:

Ինչպե՞ս է իմունոթերապիան ազդում

Իմունային համակարգը պայքարում է հիվանդություն պատճառող օտար բջիջների դեմ: Սակայն, որոշ բակտերիաներ, վիրուսներ և քաղցկեղային բջիջներ կարողանում են գտնել իմունային համակարգի պաշտպանողական գործունեությունն արգելակող ուղիներ, որից հետո անարգել աճում են, բազմանում և տարածվում:

Իմունոթերապիան կարող է օգտակար լինել հետևյալ երկու ազդեցության մեխանիզմներից մեկնումեկով՝

• օրգանիզմի բնական պաշտպանական մեխանիզմների՝ իմունային համակարգի գործունեության բարելավում, որն ստանում է օտար բջիջների դեմ պայքարելու ունակություն
• օտար բջիջների դեմ իմունային համակարգի պայքարին խանգարող ու նախականխող գործոնների վերացում:

Քաղցկեղի բուժումն իմունոթերապիայի օգտագործման առանցքային ոլորտներից մեկն է:

Ե՞րբ է քաղցկեղի ժամանակ օգտագործվում իմունոթերապիան

Իմունոթերապիան չի կիրառվում այնպիսի հաճախականությամբ, ինչպես քաղցկեղի բուժման այլ տեսակները՝ ճառագայթային բուժում, վիրահատություն կամ քիմիոթերապիա:

Կախված մարդու ընդհանուր առողջական վիճակից և հիվանդությունից, իմունոթերապիա կարող է նշանակվել քաղցկեղի հետևյալ տեսակների բուժման մեջ՝

• գլխի, պարանոցի, թոքի, երիկամի, լյարդի կամ միզապարկի քաղցկեղի որոշ տեսակներ
• մելանոմա (մաշկի ամենավտանգավոր քաղցկեղի տեսակ)
• Հոջկինի լիմֆոմա:

Իմունոթերապիան նաև կարող է փորձարկվել քաղցկեղի այլ տեսակների բուժման մեջ, այդ թվում՝ լեյկոզ և կրծքագեղձի քաղցկեղ:

Իմունոթերապիան հիմնականում նշանակվում է արդեն ախտորոշված և բավականաչափ մեծացած, ինչպես նաև բուժման այլ տարբերակներից հետո կրկնված կամ տարածվող քաղցկեղների ժամանակ: Այս փուլում իմունոթերապիան կարող է լավ արդյունք դրսևորել այն մարդկանց մոտ, ովքեր քաղցկեղի ախտանիշներ չունեն կամ նշում են թույլ արտահայտված գանգատներ:

Իմունոթերապիա նշանակելուց առաջ բժիշկն ուշադրություն է դարձնում հետևյալի վրա՝

• ընդհանուր վիճակ
• քաղցկեղի տեսակ
• քաղցկեղի աճի կամ տարածման աստիճան (փուլ)
• ստացած հակաքաղցկեղային բուժումը:

Քաղցկեղի իմունոթերապիայի տեսակները

Մոնոկլոնալ հակամարմիններ (mAbs)

Այս դեղամիջոցներն ազդում են հետևյալ մեխանիզմներից մեկնումեկով՝

• կպչում են քաղցկեղային բջիջների մակերեսի առանձնահատուկ սպիտակուցներին և խթանում իմունային համակարգը, որ վերջինս ավելի լավ գործի, հայտնաբերի և ոչնչացնի քաղցեղային բջիջները
• արգելափակում են քաղցկեղային բջջի մի մասը կամ դրա սպիտակուցը՝ դադարեցնելով կամ դանդաղեցնելով վերջինիս աճը (թիրախային բուժում)
• քաղցկեղային բջիջները դարձնում են ճառագայթային բուժման կամ քիմիոթերապիայի նկատմամբ ավելի զգայուն և խոցելի:

Աշխարհում ամենահաճախ օգտագործվող մոնոկլոնալ իմունոթերապիայի (mAbs) տեսակը հայտնի է որպես բուժում «իմունային ստուգակետերի արգելակիչներով»: Սրանք արտադրում են սպիտակուցի մի տեսակ, որը «բացահայտում է» իմունային համակարգից «թաքնված» քաղցկեղային բջիջները: Արդյունքում, T-բջիջները (T-քիլերներ) կարողանում են հայտնաբերել և գրոհել քաղցկեղային բջիջները:

Իմունային ստուգակետերի արգելակիչներից են՝ Իպիլիմումամբ (Յերվոյ), Նիվոլումաբ (Օպվիդո), Պեմբրոլիզումաբ (Կեյտրուդա), Ատեզոլիզումաբ (Տեկենտրիք), Ավելումաբ (Բավենցիո) և Դուրվալումաբ (Իմֆինիզի):

Ոչ սպեցիֆիկ իմունոթերապիաներ

Այս բուժումները հաճախ նշանակվում են քիմիոթերապիայի կամ ճառագայթային բուժման հետ միասին: Նման դեպքում նշանակվում են արյան սպիտակ բջիջների (լեյկոցիտներ) կողմից արտադրվող որոշ սպիտակուցներ, որոնք խթանում են քաղցկեղային բջիջները ոչնչացնելուն ուղղված իմունային համակարգի գործունեությունը:

Տարբերում են ոչ-սպեցիֆիկ իմունաթերապիայի երկու հիմնական տեսակներ՝

• ինտերֆերոններ կամ ինտերֆերոն ալֆա՝ Ռոֆերոն-A[2a], Ինտերոն A [2b] և Ալֆերոն [2a]
• ինտերլեյկիններ՝ ինտերլեյկին-2, IL-2 կամ Ալդեսլեյկին (Պրոլեյկին):

Քաղցկեղի դեմ պատվաստումներ

Քաղցկեղի դեմ պատվաստումները օգնում են օրգանիզմին, որ ավելի հեշտությամբ հայտնաբերի քաղցկեղային բջիջները: Ներկայում օգտագործվում է այս մեթոդի երկու տարատեսակ՝

• քաղցկեղի դեմ կանխարգելիչ պատվաստումներ, որոնք օգնում են վարակային ծագման որոշ քաղցկեղների նախականխմանը
• քաղցկեղի դեմ բուժական պատվաստումներ, որոնք օգնում են առկա քաղցկեղի դեմ օրգանիզմի պայքարին:

Օնկոլիտիկ վիրուսային թերապիա

Բուժման այս մեթոդի ժամանակ քաղցկեղային բջիջների ոչնչացման համար կիրառվում են գենետիկորեն ձևափոխված վիրուսներ։ Նախ, բժիշկը վիրուսը ներմուծում է ուռուցքի մեջ, որից հետո այդ վիրուսը մուտք է գործում քաղցկեղային բջիջներ և ստեղծում է իր իսկ կրկնօրինակները։ Որպես արդյունք, բջիջները պատռվում և մահանում են։ Երբ դա տեղի է ունենում, բջիջներն արտադրվում են հատուկ նյութեր՝ հակածիններ, որը դրդում է, որ իմունային համակարգը թիրախավորի այդ հակածնով օժտված բոլոր քաղցկեղային բջիջները։ Վիրուսն առողջ բջիջներ չի մտնում։

T-բջջային թերապիա

Բուժման այս մեթոդի դեպքում պացիենտի արյունից վերցվում են T բջիջներ։ Այնուհետև, լաբորատորիայում դրանք ենթարկվում են այնպիսի փոփոխությունների, որ կրեն հատուկ սպիտակուցներ՝ ընկալիչներ։ Այդ ընկալիչները թույլ են տալիս T բջիջներին ճանաչել քաղցկեղային բջիջները։ Փոփոխված T բջիջներն աճեցվում են լաբորատոր պայմաններում և վերադարձվում են պացիենտի օրգանիզմ։ Այստեղ դրանք փնտրում և ոչնչացնում են քաղցկեղային բջիջները։ Այս բուժման մեթոդը կոչվում է քիմերային հակածնային ընալիչներով (CAR) T-բջջային թերապիա։

Ինչպե՞ս է իմունոթերապիան նշանակվում

Իմունոթերապիայի տեսակից կախված, դեղերը կարող են նշանակվել հետևյալ եղանակներով՝

• հաբը կամ հեղուկը խմելով (կուլ տալով) (օրալ)
• երակի մեջ ներարկելով (ներերակային)
• մաշկի վրա քսելով (տեղային կամ տոպիկ)
• անմիջապես միզապարկի մեջ ներդնելով (ներխոռոչային):

Ձեզ կարող են առաջարկել յուրաքանչյուր 2-3 շաբաթը մեկ իմունոթերապիայի ցիկլի կրկնություն: Որոշ դեպքերում կարող է միաժամանակ նշանակվել իմունոթերապիայի երկու դեղ:

Որո՞նք են քաղցկեղի ժամանակ նշանակվող ինունոթերապիայի օգուտները

Թեև քաղցկեղով տարբեր մարդկանց մոտ իմունոթերապիան կարող է դրսևորել արդյունավետության տարբեր աստիճաններ, բուժման այս մեթոդը, օրինակ, իմունային ստուգակետերի արգելակիչները կարող են՝

• թիրախավորել քաղցկեղային բջիջները՝ առանց վնասելու առողջները
• բարելավել քաղցկեղի որոշ տեսակների բուժման արդյունքներն ու ելքը
• դրսևորել ավելի չափավոր կողմնակի ազդեցություններ
• երբեմն կարող են կրճատել ուռուցքի չափսերը՝ հնարավոր դարձնելով վիրահատական հեռացումը:

Որո՞նք են իմունոթերապիայի հնարավոր կողմնակի ազդեցությունները

Հաճախակի հանդիպող կողմնակի ազդեցություններ

• աչքի բորբոքում, որն առաջացնում է աչքի չորություն կամ գրգռվածություն
• հոդերի բորբոքում, որն առաջացնում է հոդացավեր
• աղիների բորբոքում, որն առաջացնում է որովայնի շրջանի սպաստիկ ցավեր, կղանքում արյուն, մետեորիզմ (աղիների փքվածություն) կամ փորլուծություն
• դերմատիտ (մաշկաբորբ), որն առաջացնում է մաշկի ցանավորում
• հոգնածության զգացում:

Ավելի հազվադեպ հանդիպող կողմնակի ազդեցություններ

• գլխացավ և տեսադաշտի հետ կապված խանգարումներ
• վահանաձև գեղձի խնդիրներ, որը բերում է մարմնի կշռի կորստի կամ ավելացման
• թոքերի բորբոքում, որը պատճառում է հազ և հևոց
• լյարդի բորբոքում, որի պատճառով զարգանում են դեղնուկ, մեզի մգացում և աջ թուլակողի ցավեր: