Քնի խանգարումներ

Բոլորիս մոտ էլ կյանքի որոշակի ժամանակաշրջանում եղել է քնի կարճատև խանգարում։

Սովորաբար դա կապված է եղել կարևոր իրադարձության (հոգեկան լարվածություն, խնճույք, քննաշրջան, ճանապարհորդություն և այլն):

Այնուամենայնիվ, կան իրավիճակներ, երբ քնի խանգարումը կրում է ոչ թե կարճատև, այլ՝ մշտական բնույթ, զարգանում է որպես որևէ առողջական խնդրի ախտանիշ կամ ինքն է առաջացնում այլ առողջական խնդիրներ և բացասաբար ազդում կյանքի որակի վրա։

Քնի խանգարումը մի վիճակ է, երբ գիշերները չեք կարողնում նորմալ քնել (քուն մտնել կամ քունը պահպանել), որի պատճառով ուղեղը և մարմինը չեն հանգստանում, որն էլ անդրադառնում է ցերեկային կյանքի վրա՝ առաջացնելով քնկոտություն, ուշադրության շեղումներ, ավտաճանապարհային վթարների ռիսկի բարձրացում, հոգնածության զգացում, մտավոր և ֆիզիկական գործունեության թուլացում։

Քնի խանգարումը սովորաբար դրսևորվում է քուն մտնելու կամ քնած վիճակը պահպանելու դժվարություններով։

Կան քնի խանգարման բազմաթիվ տարբեր տեսակներ: Դրանք հաճախ դասակարգվում են ըստ առաջացման պատճառի և հետևանքների: Քնի խանգարումները նաև կարող են խմբավորվել ըստ վարքաբանական փոփոխությունների, բնական քուն-արթուն վիճակ ցիկլի խնդիրների, շնչառական խնդիրների, քուն մտնելու դժվարության և ցերեկային քնկոտության աստիճանի:

• Անքնություն. անքնությունը դժվար քուն մտնելն է կամ քունը դժվարությամբ պահպանելը։ Եթե ունեք անքնություն, կարող է թուլանալ «ներքին» էներգիան, «փչանալ» տրամադրություը և, ընդհանուր առմամբ, բերել այլ առողջական խնդիրների։ Կարճաժամկետ (սուր) անքնությունը կապված է կոնկրետ իրավիճակների հետ, օրինակ՝ անախորժություն ընտանիքում կամ աշխատավայրում։ Սովորաբար, պատճառը վերանալիս անքնությունն աստիճանաբար նահանջում է՝ իր տեղը զիջելով նորմալ քնին։ Եթե անքնությունը երկարատև է (քրոնիկ), օգտակար կարող է լինել առողջ քնի սովորույթներ ձևավորելը։ Բժիշկն այս դեպքում նաև կարող է առաջարկել ոչ դեղորայքային բուժման եղանակներ, օրինակ՝ կոգնիտիվ-վարքաբանական թերապիա, որի նպատակը վնասաբեր մտքերը և վարքագծերը ճանաչելն ու շտկելն է։
• Քնի ապնոէ և խռմփոց. քնի ապնոէն մի քանի հիվանդությունների հավաքական անվանումն է, որի դեպքում քնած ժամանակ շնչառությունը կարճ ժամանակով ընդհատվում է։ Հիմնական նշաններն են խռմփացնելը, գիշերային անհանգիստ վիճակը, շնչահեղձության զգացումով հանկարծակի արթնանալը և ցերեկային ժամերին տանջող քնկոտությունը։ Ամենատարածված տեսակը կոչվում է քնի օբստրուկտիվ ապնոէ, որը հատկապես երկարատև միջին և ծանր ընթացքի դեպքում կարող է առաջ բերել մի շարք լուրջ առողջական խնդիրներ, օրինակ՝ բարձր արյան ճնշում (հիպերտենզիա), սրտի իշեմիկ հիվանդություն, շաքարային դիաբետ (շաքարախտ) և ինսուլտ։ Թեթևքնի ապնոէն կարող է մեղմացվել վերին շնչուղիների անցանելիությունն ապահովող միջոցներով (օրինակ՝ CPAP), իսկ ծանր դեպքերում հավանաբար կառաջարկվի վիրահատական բուժում։ Խռմփոցի պատճառները կարող են ներառել մարմնի ավելցուկային քաշը և գիրությունը, քնելուց առաջ ալկոհոլ օգտագործելը և ծխելը։ Որոշ ալերգիաներ նույնպես կարող են առաջացել խռմփոց։ Եթե խռմփոցը խանգարում է ձեր ընտանիքի գիշերային անդորրը, դիմեք ձեր բժշկին։
• Անհանգիստ ոտքերի համախտանիշ. անհանգիստ ոտքերի համախտանիշը քնի շարժողական խանգարում է: Այն նաև կոչվում է Վիլիս-Էկբոմի հիվանդություն և առաջացնում է քնելիս ոտքերում անհարմարավետության զգացողություններ և դրանք անընդհատ շարժելու ցանկություն («պարող ոտքեր»):
• Նարկոլեպսիա. նարկոլեպսիան դրսևորվում է որը ցերեկային ժամերին ցերեկային ժամերին խիստ քնկոտությամբ և հանկարծակի քնի «նոպաներով»:

Քնի խանգարում կարող է առաջացնել նաև գիշերային հերթապահությունը, երբ հարկադրված անքնությունը և ցերեկային քնկոտությունը կապված են գիշերային հերթափոխի աշխատանքի հետ:

Կան քնի խանգարումների ախտորոշման և բուժման բազմաթիվ մեթոդներ: