Հիմնային ֆոսֆատազ

Ընդհանուր նկարագրություն

Հիմնային ֆոսֆատազը ֆերմենտ է, որը մասնակցում է ֆոսֆորական թթվի փոխանակման ռեակցիաներին, pH-ի 8,6-10,1 օպտիմալ արժեքների դեպքում

Հիմնային ֆոսֆատազը (ALP) կատալիզացնում է ֆոսֆորական թթվի բարդ եթերների և օրգանական միացությունների հիդրոլիզը: ALP-ի ամենաբարձր քանակները հայտնաբերվում են ոսկրային հյուսվածքներում (օստեոբլաստներ), հեպատոցիտներում, երիկամային խողովակիկների բջիջներում, աղիների լորձաթաղանթներում և պլացենտայում:

ALP-ն մասնակցում է ոսկրերի աճի հետ կապված գործընթացներում, ուստի երեխաների մոտ այս ֆերմենտի շիճուկային մակարդակն ավելի բարձր է, քան չափահասների մոտ: Արյան շիճուկում ALP-ի ակտիվության ախտաբանական բարձրացումը հիմնականում կապված է ոսկրային (ոսկրային հյուսվածքի ձևավորում) և լյարդային (լեղուղիների խցանում) հիվանդությունների հետ: Անհաս նորածինների, ակտիվ աճի փուլում գտնվող երեխաների, հղիների (վերջին եռամսյակ) մոտ կարող է գրանցվել ALP-ի մակարդակի ֆիզիոլոգիական բարձրացում:

Հետազոտության ցուցումներ

• ոսկրային հյուսվածքի հիվանդություններ՝ օստեոդիստրոֆիաներ, ոսկրային հյուսվածի առաջնային ուռուցքներ և մետաստազներ
• լյարդի և լեղուղիների օբստրուկտիվ հիվանդություններ
• լյարդի առաջնային քաղցկեղ
• ինֆեկցիոն մոնոնուկլեոզ (հիվանդության առաջին շաբաթը)

Կենսանմուշ

«Հիմնային ֆոսֆատազ» թեսթի համար հանձնվող կենսանմուշն է՝ երակային արյուն։

Կենսանմուշի հանձնում

Արյունը պետք է հանձնել առավոտյան ժամերին, ժամը 8-11-ի սահմաններում, քաղցած վիճակում (ցանկալի է սննդի վերջին ընդունումը ոչ պակաս, քան 8 ժամ և ոչ ավելի, քան 14 ժամ առաջ): Ջրի ընդունումը՝ սովորական ռեժիմով: Նախորդ օրը խուսափել սննդային ծանրաբեռնվածությունից:

Չափման միավորներ

Միջազգային չափման միավոր (SI համակարգ)

Մ/լ (միավոր/լիտր)

Այլընտրանքային չափման միավոր

μkat/L

Միավորների փոխակերպում

U/L x 0,0167 = μkat/L

Նորմալ (ռեֆերենս) միջակայքեր

Համընդհանուր օգտագործման միջակայքեր (SI համակարգ)

• Չափահաս տղամարդիկ՝ (40-130) Մ/լ
• Չափահաս կանայք՝ (35-105) Մ/լ

Այլընտրանքային միջակայքեր

Տարիք, սեռ	ALP, Մ/լ
1 օր.	< 250
2 - 5 օր.	< 231
6 օր. - 6 ամս.	< 449
7 ամս. - 1 տ.	< 462
1-3 տ.	< 281
4-6 տ.	< 269
7-12 տ.	< 300
կանայք, 13-17 տ.	< 187
տղամարդիկ, 13-17 տ.	<390

Արդյունքների մեկնաբանություն

Հիմնային ֆոսֆատազի մակարդակի (ակտիվության) բարձրացում

• ոսկրային հյուսվածքի ախտահարումներ (օստեոբլաստների ակտիվության բարձրացմամբ կամ ոսկրային հյուսվածքի քայքայմամբ)՝ Պեջետի հիվանդություն (դեֆորմացնող օստեիտ), օստեոմալյացիա, Գոշեի հիվանդություն՝ ոսկրերի ռեզորբցիայով
• առաջնային կամ երկրորդային հիպերպարաթիրեոզ
• ռախիտ
• կոտրվածքների կպման շրջան
• օստեոսարկոմաներ և ոսկրային մետաստազներ
• լյարդի հիվանդություններ (ցիռոզ, լյարդային հյուսվածքի նեկրոզ, առաջնային հեպատոկարցինոմաներ, լյարդի մետաստատիկ քաղցկեղ, ինֆեկցիոն, տոքսիկ, դեղորայքային հեպատիտներ, սարկոիդոզ, տուբերկուլոզ, պարազիտար ախտահարումներ
• ներ- և արտալյարդային խոլեսթազ (խոլանգիտներ, լեղաքարային հիվանդություններ, լեղուղիների ուռուցքներ)
• սնուցման խանգարումներ (սննդում կալցիումի և ֆոսֆորի դեֆիցիտ)
• երեխաների մոտ ցիտոմեգալիա
• ինֆեկցիոն մոնոնուկլեոզ
• թոքերի, երիկամների ինֆարկտ
• ֆիզիոլոգիական (անհաս նորածիններ, արագ աճման փուլում երեխաներ, կանանց մոտ հղիության վերջին եռամսյակ, դաշտանադադարից հետ)
• հեպատոտոքսիկ դեղերի ընդունում՝ մետոտրեքսատ, քլորպրոմազին, լայն սպեկտրի ազդեցության հակաբիոտիկներ, սուլֆանիլամիդներ, վիտամին C-ի և մագնեզիումի մեծ դեղաչափեր

Հիմնային ֆոսֆատազի մակարդակի (ակտիվության) նվազեցում

• ժառանգական հիպոֆոսֆատազեմիա (ռեցեսիվ աուտոսոմալ հիվանդություններ, որոնք բնութագրվում են ոսկրի կալցիֆիկացիայի խանգարմամբ, կալցիումի և ֆոսֆորի մակարդակներն այս ժամանակ շիճուկում նորմալ են, բայց հիմնային ֆոսֆատազի շիճուկային ակտիվությունը խիստ ընկած է)
• ոսկրային աճի խանգարումներ (ախոնդրոպլազիա, կրետինիզմ, վիտամին C-ի դեֆիցիտ)
• հիպոթիրեոզ
• կվաշիորկոր
• սննդում ցինկի և մագնեզիումի դեֆիցիտ
• որոշ դեղերի ընդունում՝ էստրոգեններ, օրալ հակաբեղմնավորիչներ, դանազոլ, ազաթիրպրին, կլոֆիբրատ

Միջազգային անվանումներ

Միջազգային (անգլերեն) լրիվ անվումը՝ Alkaline Phosphatase

Միջազգային (անգլերեն) հապավումը՝ ALP