C պեպտիդ

Ընդհանուր նկարագրություն

C պեպտիդն ածխաջրային փոխանակության կենսաբանորեն ոչ ակտիվ մարկեր է և էնդոգեն ինսուլինի արտադրության ցուցանիշ:

C պեպտիդը (C-Peptide) էնդոգեն արտադրվող պրոինսուլինի կայուն հատվածն է, որը գտնվում է ալֆա- և բետա-շղթաների միջև և կազմված է 31 ամինաթթվային մնացորդներից (AA 33‑63): Այս պեպտիդը կոչվում է «C»` իր կապող (connecting) բնույթի համար (միմյանց է կապում պրոինսուլինի A և B շղթաները): Պրոինսուլինի մյուս հատվածն ինսուլինն է, որը, կապված լինելով C-պեպտիդի հետ, չի դրսևորում իր կենսաբանական ակտիվությունը:

Այսպիսով, ենթաստամոքսային գեղձի լանգերհանսյան բետա-բջիջների կողմից արտադրվող պրոինսուլինը՝ որպես նախահորմոն, իրենից ներկայացնում է ներքին ինսուլինի բնական պաշար, որը կուտակվում է այդ բջիջների Գոլջիի համակարգում և ըստ անհրաժեշտության պեպտիդազների ազդեցությամբ տրոհվում ու մտնում է արյան հուն:

Պրոինսուլինի տրոհման արդյունքում առաջանում են էքվիմոլյար քանակներով արդեն կենսաբանորեն ակտիվ ինսուլին և ոչ ակտիվ C-պեպտիդ: Ուստի, C-պեպտիդի մակարդակի որոշումը թույլ է տալիս գաղափար կազմել ենթաստամոքսային գեղձի կողմից ներքին ինսուլինի սեկրետոր ունակության մասին:

Արյան C-պեպտիդի մակարդակի որոշումն, այնուամենայնիվ, ինսուլինի որոշման նկատմամբ ունի մի շարք առավելություններ: Նախ, արյան մեջ C-պեպտիդի կիսաքայքաման պարբերությունն ավելի երկար է (մոտ 35 րոպե), ուստի վերջինս ավելի կայուն ցուցանիշ է, քան ինսուլինի մակարդակը: Հաջորդը, C-պեպտիդը ինսուլինի նկատմամբ չի դրսևորում խաչաձև փոխկապվածություն, և հնարավորություն է տալիս գնահատել ինսուլինային սեկրեցիայի մակարդակը նույնիսկ արտաքին՝ էկզոգեն ինսուլինի ստացման կամ հակաինսուլինային հակամարմինների առկայության պայմաններում, որն առավել կարևոր նշանակություն է ստանում ինսուլինակախյալ (1-ին տիպի) դիաբետով հիվանդների հետազոտության և հսկողության ժամանակ:

Սովորաբար C-պեպտիդի մակարդակը փոփոխվում է էնդոգեն ինսուլինի մակարդակի փոփոխություններին համապատասխան: Այնուամենայնիվ, այն հանգամանքը, որ ինսուլինի նյութափոխանակությունն ընթանում է գլխավորապես լյարդում, իսկ C-պեպտիդը մետաբոլիզվում և օրգանիզմից հեռանում է երիկամների միջոցով, C-պեպտիդի և ինսուլինի փոխհարաբերակցության գնահատումը թույլ է տալիս ավելի ճիշտ մեկնաբանել լյարդի գործունեության խանգարմամբ ընթացող հիվանդությունների ժամանակ ինսուլինի մակարդակի հնարավոր շեղումները:

Վերջին տարիներին C-պեպտիդի կենսաբանորեն ոչ ակտիվ լինելու վարկածը վերանայվել է:

Հետազոտության ցուցումներ

• 1-ին և 2-րդ տիպի դիաբետների տարբերակիչ ախտորոշում
• դիաբետի (շաքարախտ) ընթացքի կանխորոշում
• անպտղություն, պոլիկիստոզային ձվարանների համախտանիշ
• հիպոգլիկեմիկ վիճակների տարբերակիչ ախտորոշում
• արհեստական հիպոգլիկեմիայի կասկած
• ինսուլինաթերապիայի ֆոնի վրա դիաբետով մարդկանց ենթաստամոքսային գեղձի բետա-բջիջների մնացորդային ֆունկցիայի գնահատում
• ռեմիսիայի հայտնաբերում և հսկողություն պատանեկան դիաբետի ժամանակ
• ինսուլոմաների ախտորոշում
• դիաբետով հիվանդ հղիների մոտ պտղի ախտահարման ռիսկի գնահատում
• լյարդի հիվանդությունների ժամանակ ինսուլինի սեկրեցիայի գնահատում
• ենթաստամոքսային գեղձը հեռացնելուց հետո հիվանդների հսկողություն

Կենսանմուշ

«C պեպտիդ» թեսթի համար հանձնվող կենսանմուշն է՝ երակային արյուն։

Կենսանմուշի հանձնում

Արյունը հանձնելու նախորդ օրը պետք է բացառել ալկոհոլի ընդունումը, իսկ 1 ժամ առաջ՝ ծխելը:

Արյունը պետք է հանձնել առավոտյան ժամերին, պարտադիր քաղցած վիճակում (սննդի վերջին ընդունումը ոչ պակաս, քան 8 ժամ, ցանկալի է՝ 12 ժամ անց) : Բացառել հյութերը, թեյը, սուրճը (հատկապես՝ շաքարով): Կարելի է ընդունել ջուր:

Չափման միավորներ

Միջազգային չափման միավոր (SI համակարգ)

նգ/մլ (նանոգրամ/մլ)

Այլընտրանքային չափման միավոր

նմոլ/լ (նանոմոլ/լիտր), պմոլ/լ (պիկոմոլ/լիտր)

Միավորների փոխակերպում

նմոլ/լ x 3,0 = նգ/մլ, պմոլ/լ x 0,003 = նգ/մլ

Նորմալ (ռեֆերենս) միջակայքեր

Համընդհանուր օգտագործվող միջակայքեր

(1,1-4,4) նգ/մլ

Արդյունքների մեկնաբանություն

C-պեպտիդի մակարդակի բարձրացում

• բետա-բջիջների գերաճ (հիպերտրոֆիա)
• ինսուլինոմա
• ինսուլինի նկատմամբ հակամարմիններ
• ոչ ինսուլինակախյալ (2-րդ տիպի) շաքարային դիաբետ
• հիպոգլիկեմիա՝ առաջացած ներքին ընդունման դիաբետի դեղերից (սուլֆոնիլմիզաթթվի ածանցյալներ)
• APUD-ոմա
• երիկամային անբավարարություն
• սննդի ընդունում
• որոշ դեղերի ընդունում՝ էստրոգեններ, պրոգեստերոն, գլյուկոկորտիկոիդներ, Քլորոխին, DԴանազոլ, Էինիլ-էստրադիոլ պարունակող և հակաբեղմնավորիչ օրալ հաբեր

C-պեպտիդի մակարդակի նվազեցում

• ինսուլինակախյալ (1-ին տիպի) շաքարային դիաբետ
• ինսուլինաթերապիա (ենթաստամոքսային գեղձի նորմալ ռեակցիա՝ ի պատասխան էկզոգեն ինսուլինի ներարկմանը)
• ալկոհոլային հիպոգլիկեմիա
• սթրեսային վիճակ
• ինսուլինային ընկալիչների նկատմամբ հակամարմինների արտադրություն (2-րդ տիպի դիաբետ)

Միջազգային անվանումներ

Միջազգային (անգլերեն) լրիվ անվումը՝ C-Peptide

Միջազգային (անգլերեն) հապավումը՝ C-PEP