Ընդհանուր կալցիում

Միջազգային անվանում (հապավում). Calcium Тotal (Ca-T)

Նկարագրություն

Կալցիումը ոսկրային հյուսվածքի հիմնական բաղադրիչն է և կարևոր կենսածին տարր, որն օրգանիզմում մասնակցում է կառուցվածքային, նյութափոխանակային և կարգավորիչ ֆունկցիաներին:

Օրգանիզմի կալցիումի (Ca) 99%-ը պարունակվում է ոսկրային հյուսվածներում (ատամներ, կմախքի ոսկրեր): Ոսկրերում կալցիումը ներկայացված է հիդրօքսիապատիտների տեսքով՝ բյուրեղներ, որոնց կազմության մեջ կալցիումից բացի առկա է նաև ֆոսֆոր: Са-ի միայն 1%-ն է ներկայացված արյան շիճուկում և օրգանիզմի մյուս կենսաբանական հեղուկներում, այդ թվում՝

• իոնական (ազատ) կալցիում, որը ֆիզիոլոգիապես ակտիվ է
• անիոնների (բացասական իոնների) հետ կապված կալցիում (լակտատ, ֆոսֆատ, բիկարբոնատ, ցիտրատ)
• սպիտակուցների (հիմնականում՝ ալբումինի) հետ կապված կալցիում:

Օրգանիզմում կալցիումը կատարում է մի շարք ֆունկցիաներ՝ ստեղծում է հիմք և ապահովում է ոսկրերի և ատամների ամրությունը, մասնակցում է նյարդամկանային գրգռահաղորդմանը (որպես կալիումի իոնների ներհակորդ) և մկանային կծկմանը, կարգավորում է բջջաթաղանթների թափանցիկությունը և ֆերմենտային ակտիվությունը, մասնակցում է արյան մակարդելիության գործընթացներին (ակտիվացնում է մակարդելիություն VII, IX և X գործոնները) և այլն:

Կալցիումի հեմոսթազը (արյան մեջ կայուն մակարդակի պահպանումը) հանդիսանում է մի շարք գործընթացների հավասարակշռության արդյունք՝ աղիներից կալցիումի ներծծում, ոսկրային փոխանակություն և երիկամներով հեռացում: Այս գործընթացները հսկվում են կալցիումի փոխանակության հիմնական կարգավորիչներով՝ պարատհորմոն (PTH) և կալցիտրիոլ (վիտամին D3), որոնք բարձրացնում են արյան կալցիումի մակարդակը, և կալցիտոնին (CTN), որը, հակառակը նվազեցնում է արյան կալցիումի մակարդակը:

Կալցիումի փոխանակության խանգարման լաբորատոր նշանները հիպո- և հիպերկալցեմիաներն են: Ալբումինի մակարդակի ցանկացած ծագման նվազեցումը (հետևաբար՝ ընդհանուր կալցիումի սպիտակուց-կապող ֆրակցիայի կրճատումը) առաջ է բերում արյան շիճուկի ընդհանուր կալցիումի մակարդակի անկում, ըստ որում, նման դեպքերում կենսաբանորեն ակտիվ ազատ (իոնացված) կալցիումի մակարդակի կարող է մնալ անփոփոխ կամ աննշան շեղվել: Ուստի, պետք է հաշվի առնել, որ արյան կենսանմուշի մեջ կալցիումի մակարդակը կարող է կեղծ-նվազել, եթե այն վերցվել է տեղային երակային կանգի պայմաններում:

Հիպոալբումինեմիայի պատճառով արյան պլազմայի կալցիումի մակարդակի նվազեցում դիտարկվում է նաև աղիներով սպիտակուցների ներծծման խանգարումների, քրոնիկ հիվանդությունների, սպիտակուցներից աղքատ դիետայի, լյարդի ցիռոզի, նեֆրոտիկ համախտանիշի ժամանակ: Նման դեպքերում անհրաժեշտություն է ծագում որոշել նաև իոնացված կալցիումը կամ օգտվել որոշ բանաձևերից՝ հիմնված կալցիումի որոշված մակարդակի շտկման վրա ըստ արյան նվազեցված ալբումինի մակարդակի:

Ցուցումներ

• օստեոպորոզի ախտորոշում և սքրինինգ
• մկանային հիպոտոնիա
• ցնցումային համախտանիշ
• պարեսթեզիաներ
• ստամոքսի և տասներկումատնյա աղու խոցային հիվանդություն
• շատամիզություն (պոլիուրիա)
• սրտանոթային հիվանդություններ (սրտի ռիթմի խանգարումներ, անոթային տոնուսի խանգարումներ)
• վիրահատական միջամտություններին նախապատրաստում
• գերակտիվ վահանաձև գեղձ (թիրեոտոքսիկոզ)
• չարորակ նորագոյացություններ (թոքերի քաղցկեղ, կրծքագեղձի քաղցկեղ)
• միզաքարային հիվանդություն (ռենտգեն-պոզիտիվ քարեր) և երիկամների այլ հիվանդություններ
• ոսկրային ցավեր

Կենսանմուշ

Ca-T թեսթի համար հանձնվող կենսանմուշն է՝ երակային արյուն։

Կենսանմուշի հանձնում

Արյունը պետք է հանձնել առավոտյան ժամերին, ժամը 8-11-ի սահմաններում, քաղցած վիճակում (ցանկալի է սննդի վերջին ընդունումը ոչ պակաս, քան 8 ժամ և ոչ ավելի, քան 14 ժամ առաջ): Ջրի ընդունումը՝ սովորական ռեժիմով: Պետք է նախորդ օրը խուսափել սննդային ծանրաբեռնվածությունից:

Չափման միավորներ

Միջազգային չափման միավոր (SI համակարգ)

մմոլ/լ (միլիմոլ/լիտր)

Այլընտրանքային չափման միավոր

մգ/դլ (միլիգրամ/դեցիլիտր)

Միավորների փոխակերպում

մգ/դլ x 0,25 = մմոլ/լ

Նորմալ (ռեֆերենս) միջակայքեր

Համընդհանուր օգտագործվող միջակայքեր

Չափահասներ՝ (2,30-2,80) մմոլ/լ

Այլընտրանքային միջակայքեր

Տարիք	Ca-T, մմոլ/լ
2-10 օր.	1,90 - 2,60
10 օր.-24 ամս.	2,25 - 2,75
24 ամս.-12 տ.	2,20 - 2,70
12-60 տ.	2,10 - 2,55
60-90 տ.	2,2 - 2,55
> 90 տ.	2,05 - 2,4

Արդյունքների մեկնաբանություն

Ca-T-ի մակարդակի բարձրացում (հիպերկալցեմիա)

• առաջնային հիպերպարաթիրեոզ (հարվահանագեղձերի հիպերպլազիա, ադենոմա կամ կարցինոմա)
• չարորակ նորագոյացություններ (օստեոլիզիս ոսկրերի առաջնային կամ մետաստատիկ ախտահարման ժամանակ՝ հատկապես կրծքագեղձի, թոքերի, երիկամների մետաստազների դեպքում, երիկամների, ձվարանների, վահանագեղձի, արգանդի կարցինոմայի դեպքում պարատհորմոնի էկտոպիկ սինթեզ)
• գերակտիվ վահանաձև գեղձ (թիրեոտոքսիկոզ)
• իմմոբիլիզացիոն հիպերկալցիեմիա (օրինակ, բուժական անշարժացում վնասվածքների, Պեջետի հիվանդության, ազդրի բնածին հոդախախտերի, ողնաշարի տուբերկուլոզի ժամանակ)
• D հիպերվիտամինոզ
• մակերիկամային անբավարարություն
• հեմոբլաստոզներ (միելոմային հիվանդություն, լիմֆոմաներ, լեյկոզներ՝ հիպերպլազիայի օջախում ոսկրային հյուսվածքի քայքայման ժամանակ)
• նորածինների իդիոպաթիրկ հիպերկալցիեմիա (Վիլյամսի համախտանիշ)
• ժառանգական հիպոկալցիուրիկ հիպերկալցեմիա
• սուր երիկամային անբավարարություն
• սարկոիդոզ և այլ գրանուլեմատոզ հիվանդություններ
• յաթրոգեն հիպերկալցեմիա
• կաթնա-հիմնային համախտանիշ
• երիկամների հիվանդություններ (երրորդային հիպերպարաթիրեոզ)
• թիազիդային միզամուղների գերդոզավորում

Ca-T-ի մակարդակի նվազեցում (հիպոկալցեմիա)

• առաջնային հիպոպարաթիրեոզ (ժառանգական, Х-կապված, Դի Ջորջի համախտանիշ)
• երկրորդային հիպոպարաթիրեոզ (վիրահատական միջամտության պատճառով, աուտոիմուն ծագման)
• նորածինների հիպոպարաթիրեոզ՝ մայրերի մոտ հիպերպարաթիրեոզի դեպքում
• հիպոմագնիեմիա
• պսևդոհիպոպարաթիրեոզ (ժառանգական հիվանդություն՝ պայմանավորված պարատհորմոնի նկատմամբ հյուսվածքային թիրախ-ընկալիչների անբավարարությամբ)
• D հիպովիտամինոզ երեխաների ռախիտի և չափահասների օստեոմալյացիայի ժամանակ (ինսոլյացիայի կրճատման, մալաբսորբցիայի և սնուցման խանգարման արդյունք)
• նեֆրոտիկ համախտանիշին և լյարդի պաթոլոգիաներին ուղեկցող հիպոալբումինեմիա
• սուր պանկրեատիտ՝ պանկրեոնեկրոզով
• քրոնիկ երիկամային անբավարարություն
• լյարդային անբավարարություն
• հակաուռուցքային միջոցների, հակացնցումային պրեպարատների, EDTA, Նեոմիցինի ընդունում
• կալցիումի իոնների սեկվեստրացիա (սուր ալկալոզ, ֆոսֆատնների բարձրացում, մեծ քանակով ցիտրատային արյան փոխներարկում)