Խոլեսթերին

Միջազգային անվանում (հապավում). Тotal Cholesterol (CHOL)

Նկարագրություն

Խոլեսթերինը (CHOL) ճարպային փոխանակության կարևորագույն ցուցանիշն է:

Խոլեսթերինը (խոլեսթերոլ) երկրորդային միատոմ ցիկլիկ սպիրտ է: Արյան մեջ և հյուսվածքներում հանդիպում է ազատ և եթերացված տարատեսակներով:

Ազատ խոլեսթերինը մտնում է բջջային պլազմատիկ թաղանթների, ինչպես նաև միտոքոնդրիալ և ավելի քիչ քանակներով՝ էնդոպլազմատիկ ցանցի թաղանթների կազմության մեջ: Արյան շիճուկում ավելի գերակշռող են խոլեսթերինի եթերները: Խոլեսթերինը հանդիսանում է սեռական հորմոնների, կորտիկոստերոիդների, ճարպաթթուների և վիտամին D-ի սինթեզման սկզբնաղբյուրը:

Խոլեսթերինի մինչև 80%-ը արտադրվում է լյարդում, իսկ մնացած մասն օրգանիզմ է ներմուծվում կենդանական ծագման մթերքների միջոցով՝ ճարպոտ միս, կարագ, ձու և այլն: Խոլեսթերինը ջրալուծ չէ, ուստի տարբեր օրգան-հյուսվածքների միջև տեղափոխվում է լիպոպրոտեիդային միացությունների կազմության մեջ:

Տարբերակում են խոլեսթերինի երկու հիմնական ֆրակցիաներ՝

• ցածր խտության լիպոպրոտեիդների (LDL) կամ վատ խոլեսթերին
• բարձր խտության լիպոպրոտեիդների (HDL) կամ լավ խոլեսթերին

Այս երկու խոլեսթերինները միմյանցից տարբերվում են իրենց բաղադրությամբ և գործառույթով:

Ծնվելիս մարդու արյան պլազմայում խոլեսթերինի մակարդակը 3,0 մմոլ/լ-ից ցածր է: Տարիքին զուգահեռ արյան մեջ խոլեսթերինի պարունակությունը բարձրանում է, ինչպես նաև ի հայտ են գալիս միջսեռային տարբերություններ: Տղամարդկանց մոտ խոլեսթերինի մակարդակը սկսում է աճել վաղ և միջին չափահաս տարիքում, որից հետո մեծ տարիքում սկսում է նվազել: Կանանց մոտ խոլեսթերինի մակարդակը տարիքի հետ աճում է ավելի դանդաղ՝ մինչև դաշտանադադարը (մենոպաուզա կամ կլիմաքս), որից հետո կարող է նույնիսկ գերազանցել տղամարդկանց մակարդակը, որը կապված է սեռական հորմոնների հետ: Էստրոգենները նվազեցնում, իսկ անդրոգենները բարձրացնում են ընդհանուր խոլեսթերինի մակարդակը:

Խոլեսթերինի կուտակումը համարվում է աթերոսկլերոզի և սրտի իշեմիկ հիվանդության զարգացման ռիսկի գործոն: Չափահաս տարիքում արյան խոլեսթերինի 6,22 մմոլ/լ և ավելի բարձր ցուցանիշները կանխատեսում են սրտի իշեմիկ հիվանդության բարձր ռիսկ:

Ընդհանուր խոլեսթերինի բարձր սահմանային և նորմայից բարձր ցուցանիշների դեպքում նպատակահարմար է ուսումնասիրել նաև լիպիդային պրոֆիլի մնացած ցուցանիշները՝ տրիգլիցերիդները, ցածր խտության (LDL) և բարձր խտության (HDL) լիպոպրոտեիդների խոլեսթերինը:

Ցուցումներ

• աթերոսկլերոզ և դրանով պայմանավորված սրտանոթային հիվանդություններ՝ սրտի իշեմիկ հիվանդություն, սրտամկանի ինֆարկտ և այլն (կանխատեսում, ռիսկերի գնահատում, ախտորոշում)
• լյարդային և երիկամային հիվանդություն
• ներզատական (էնդոկրին) հիվանդություններ, ինչպիսիք են թերակտիվ վահանձև գեղձը (հիպոթիրեոզ) և շաքարային դիաբետը

Կենսանմուշ

CHOL թեսթի համար հանձնվող կենսանմուշն է՝ երակային արյուն։

Կենսանմուշի հանձնում

Կենսանմուշը պետք է հանձնել քաղցած վիճակում՝ սննդի վերջին ընդունումից առնվազն 8 ժամ (ցանկալի է՝ 12 ժամ) հետո: Այս ընթացքում հյութերը, թեյը, սուրճը (առավել ևս՝ շաքարով) չի թույլատրվում: Կարելի է ընդունել ջուր:

Չափման միավորներ

Միջազգային չափման միավոր (SI համակարգ)

մմոլ/լ (միլիմոլ/լիտր)

Այլընտրանքային չափման միավոր

մգ/դլ (միլիգրամ/դեցիլիտր)

Միավորների փոխակերպում

մգ/դլ x 0,026 = մմոլ/լ

Նորմալ (ռեֆերենս) միջակայքեր

Համընդհանուր օգտագործման միջակայքեր

• նորմա՝ < 5,2 մմոլ/լ
• չափավոր ռիսկ՝ (5,2-7,8) մմոլ/լ
• բարձր ռիսկ՝ > 7,8 մմոլ/լ

Այլընտրանքային միջակայքեր

Տարիք	Սեռ	CHOL, մմոլ/լ
< 5 տ.	Տղամարդիկ	2,95 - 5,25
	Կանայք	2,90 - 5,18
5 - 10 տ.	Տղամարդիկ	3,13 - 5,25
	Կանայք	3,26 - 5,3
10 - 15 տ.	Տղամարդիկ	3,08 - 5,23
	Կանայք	3,21 - 5,20
15 - 20 տ.	Տղամարդիկ	2,93 - 5,10
	Կանայք	3,08 - 5,18
20 - 25 տ.	Տղամարդիկ	3,21 - 5,64
	Կանայք	3,16 - 5,59
25 - 30 տ.	Տղամարդիկ	3,44 - 6,32
	Կանայք	3,32 - 5,75
30 - 35 տ.	Տղամարդիկ	3,57 - 6,58
	Կանայք	3,37 - 5,96
35 - 40 տ.	Տղամարդիկ	3,78 - 6,99
	Կանայք	3,63 - 6,27
40 - 45 տ.	Տղամարդիկ	3,91 - 6,94
	Կանայք	3,81 - 6,53
45 - 50 տ.	Տղամարդիկ	4,09 - 7,15
	Կանայք	3,94 - 6,86
50 - 55 տ.	Տղամարդիկ	4,09 - 7,17
	Կանայք	4,20 - 7,38
55 - 60 տ.	Տղամարդիկ	4,04 - 7,15
	Կանայք	4,45 - 7,77
60 - 65 տ.	Տղամարդիկ	4,12 - 7,15
	Կանայք	4,45 - 7,69
65 - 70 տ.	Տղամարդիկ	4,09 - 7,10
	Կանայք	4,43 - 7,85
> 70 տ.	Տղամարդիկ	3,73 - 6,86
	Կանայք	4,48 - 7,25

Արդյունքների մեկնաբանություն

CHOL-ի մակարդակի բարձրաձում (հիպերխոլեսթերինեմիա)

Առաջնային հիպերլիպիդեմիաներ

• ընտանեկան հիպերխոլեսթերինեմիա (IIa, IIb ֆենոտիպեր)
• ընտանեկան համակցված հիպերխոլեսթերինեմիա
• պոլիգեն հիպերխոլեսթերինեմիա (IIa ֆենոտիպ)
• ընտանեկան դիսբետալիպոպրոտեինեմիա (III ֆենոտիպ)

Երկրորդային հիպերլիպիդեմիաներ

• աթերոսկլերոզ, սրտի իշեմիկ հիվանդություն, սրտամկանի ինֆարկտ
• լյարդային հիվանդություն
• ներ- և արտալյարդային լեղու կանգ (խոլեսթազ), օրինակ՝ լյարդի առաջնային բիլիար ցիռոզ, արտալյարդային դեղնուկներ)
• Գիրկեի հիվանդություն (գլիկոգենոզ)
• երիկամային հիվանդություն, ինչպիսիք են գլոմերուլոնեֆրիտը, նեֆրոտիկ համախտանիշը, քրոնիկ երիկամային անբավարարությունը
• քրոնիկ պանկրեատիտ, ենթաստամոքսային գեղձի չարորակ ուռուցքներ
• շաքարային դիաբետ
• թերակտիվ վահանաձև գեղձ (հիպոթիրեոզ)
• սոմատոտրոպ հորմոնի (hGH) դեֆիցիտ
• գիրացում, ճարպակալում
• հղիություն
• որոշ դեղեր՝ բետա-պաշարիչներ, թիազիդային միզամուղներ, բերանային (օրալ) հակաբեղմնավորիչներ, կորտիկոստերոիդներ, անդրոգեններ, Ասպիրին, Ամիոդարոն
• պոդագրա
• ալկոհոլիզմ
• ածխաջրատներով և ճարպերով հարուստ սննդակարգ

CHOL-ի մակարդակի նվազեցում (հիպոխոլեսթերինեմիա)

• հյուծում, սովահարություն
• մալաբսորբցիայի համախտանիշ
• տարածուն այրվածքներ
• սուր ընթացքով ծանր հիվանդություններ և վարակներ
• հեպատոցիտների նեկրոզ, լյարդի ցիռոզի վերջնային փուլ, հեպատոկարցինոմա
• սեպսիս
• գերակտիվ վահանաձև գեղձ (թիրեոտոքսիկոզ)
• քրոնիկ սրտային անբավարարություն
• հիպո- և աբետալիպոպրոտեինեմիա
• ալֆալիպոպրոտեինների դեֆիցիտ (Տանժերի հիվանդություն)
• մեգալոբլաստիկ անեմիա
• թալասեմիա
• թոքերի քրոնիկ օբստրուկտիվ հիվանդություն (ԹՔՕՀ), թոքերի տուբերկուլոզ
• խոլսեթերինի մակարդակը նվազեցնող դեղեր (օրինակ՝ Խոլեսթիրամին)
• որոշ դեղեր (կլոմիֆեն, էստրոգեններ, Ինտերֆերոն, Նեոմիցին, Թիրոքսին, Կետոկոնազոլ)