Միջազգային անվանում (հապավում). Cortisol (CORT)

Նկարագրություն

Կորտիզոլը կամ հիդրոկորտիզոնը (CORT) մակերիկամների կեղևի ստերոիդ հորմոն է՝ գլյուկոկորտիկոիդային հորմոններից ամենահզորը:

Կարտիզոլն ածխաջրային, սպիտակուցային և ճարպային փոխանակության կարգավորիչն է: Այն արտադրվում է մակերիկամների կեղևի խրձային շրջանում՝ ադրենոկորտիկոտրոպ հորմոնի (ACTH) հսկողության ներքո:

Արյան կորտիզոլի 75%-ը կապված է կորտիկոստերոիդ-կապող գլոբուլինի հետ (տրանսկորտին), որն արտադրվում է լյարդում, իսկ 10%-ը կապված է ալբումինի հետ: Կորտիզոլը նյութափոխանակության է ենթարկվում լյարդում: Հորմոնի կիսաքայքայման պարբերությունը 80-110 րոպե է: Այն քամազատվում է երիկամային կծիկներում և օրգանիզմից հեռանում մեզով:

Կորտիզոլն առանցքային դեր ունի օրգանիզմի՝ սթրեսի նկատմամբ պաշտպանողական արձագանքի մեջ: Այն օժտված է կատաբոլիկ ազդեցություններով: Կորտիզոլը բարձրացնում արյան գլյուկոզի մակարդակը՝ վերջինիս արտադրության խթանման և ծայրամասային յուրացումն ընկճելու միջոցով (որպես ինսուլինի ներհակորդ): Նվազեցնում է ճարպերի առաջացումը և խթանում քայքայումը՝ նպաստելով հիպերլիպիդեմիաների և հիպերխոլեստերինեմիաների զարգացմանը:

Կորտիզոլի միներալոկորտիկոիդային ազդեցությունը թույլ է արտահայտված, սակայն ավելցուկային արտադրությունն առաջացնում է օրգանիզմում նատրիումի պահպանում, այտուցներ և կալիումի մակարդակի նվազեցում, ինչպես նաև կալցիումի բացասական հավասարակշռություն:

Կորտիզոլը հզորացնում է մյուս հորմոնների անոթասեղմիչ ազդեցությունը և խթանում միզարտադրությունը: Այն օժտված է նաև հակաբորբոքային ազդեցությամբ՝ նվազեցնելով օրգանիզմի գերզգայունությունը տարբեր գործոնների նկատմամբ: Նման ազդեցության հիմքում ընկած է կորտիզոլի՝ բջջային և հումորալ իմունիտետներն ընկճելու ունակությունը: Կորտիզոլը նաև կայունացնում է լիզոսոմային թաղանթները: Այս հորմոնը կրճատում է արյան էոզինոֆիլների և լիմֆոցիտների քանակը՝ միաժամանակ ավելացնելով նեյտրոֆիլների, էրիթրոցիտների և թրոմբոցիտների թիվը:

Կորտիզոլին բնորոշ է սեկրեցիայի օրական ռիթմը: Արյան շիճուկում առավելագույն մակարդակին հասնում է առավոտյան ժամերին (06:00-08:00), իսկ նվազագույնին՝ երեկոյան ժամերին 20:00-21:00): Տարիքի հետ կորտիզոլի արտադրությունը քիչ է փոփոխվում:

Հղիության ժամանակ կորտիզոլի մակարդակը հարաճուն բարձրանում է, որը կապված է տրանսկորտինի մակարդակի բարձրացման հետ (հղիության ուշ փուլերում՝ 2-5-ակի բարձրացում):

Կորտիզոլի մասնակի կամ լրիվ արգելափակումն առաջ է բերում ACTH-ի մակարդակի բարձրացում:

Լաբորատոր բաժնի հովանավոր

Այցելեք Յունիմեդ բժշկական կենտրոն ճշտգրիտ ախտորոշում ստանալու համար:

Ցուցումներ

օստեոպորոզ
մկանային թուլություն
չափահասների մոտ՝ ակնե (կորյակ, պզուկ)
արական տիպի մազակալում (հիրսուտիզմ)
մաշկի ոչ նորմալ պիգմենտավորում
վաղաժամ սեռահասունացում
սակավ դաշտան (օլիգոմենորեա)
բարձր արյան ճնշում (հիպերտենզիա)
Ադիսոնի և Քուշինգի հիվանդությունների ախտորոշում

Առաջնային և երկրորդային մակերիկամային անբավարարությունների միջև տարբերակիչ ախտորոշում անցկացնելիս որոշում են արյան ACTH-ի և կորտիզոլի մակարդակներն առավոտյան ժամը 08:00-10:00: Առաջնային մակերիկամային անբավարարության ժամանակ կորտիզոլի մակարդակը նվազած է, իսկ ACTH-ինը՝ բարձրացած: Երկրորդային մակերիկամային անբավարարության դեպքում ACTH-ի մակարդակը նվազած կամ նորմայի ստորին սահմանային արժեքներին մոտ է:

Կենսանմուշ

CORT թեսթի համար հանձնվող կենսանմուշն է՝ երակային արյուն։

Կենսանմուշի հանձնում

Թեստի նախորդ օրերին պետք է բացառել ֆիզիկական ծանրաբեռնվածությունը (մարզումներ), մեկ օր առաջ՝ ալկոհոլի ընդունումը, իսկ 1 ժամ առաջ՝ ծխախոտի օգտագործումը:

Թեստի նախորդող օրերին պետք դադարեցնել նաև որոշ դեղերի ընդունումը՝ գլյուկոկորտիկոիդների սինթետիկ համարժեքներ, էստրոգեններ, օփիոիդներ, բերանային (օրալ) հակաբեղմնավորիչ:

Կենսանմուշը պետք է հանձնել քաղցած վիճակում: Սննդի վերջին ընդունումը՝ ոչ պակաս, քան 8 ժամ, ցանկալի է՝ 12 ժամ առաջ: Բացառել հյութերը, թեյը, սուրճը (հատկապես՝ շաքարով): Կարելի է ընդունել ջուր:

Լրացուցիչ տեղեկատվություն և օգնություն

Ինչպե՞ս նախապատրաստվել լաբորատոր հետազոտությանը

Չափման միավորներ

Միջազգային չափման միավոր (SI համակարգ)

նմոլ/լ (նանոմոլ/լիտր)

Այլընտրանքային չափման միավոր

մկգ/դլ (միկրոգրամ/դեցիլիտր)

Միավորների փոխակերպում

մկգ/դլ х 27,6 = նմոլ/լ

Նորմալ (ռեֆերենս) միջակայքեր

Համընդհանուր օգտագործվող միջակայքեր

Առավոտյան ժամեր 7:00-10:00՝ (171,0-536,0) (համապատասխանում է 6,2‑19,4 մկգ/դլ)
Ցերեկային ժամեր 16:00-18:00՝ (64,0-327,0) նմոլ/լ (համապատասխանում է 2,3‑11,9 մկգ/դլ)

Այլընտրանքային միջակայքեր

Տարիք	CORT, նմոլ/լ
<12 ամս.	28-966
12 ամս-5 տ.	28-718
5-10 տ.	28-1049
10-14 տ.	55-690
14-16 տ.	28-856
> 16 տ.	138-635

Արդյունքների մեկնաբանություն

Արյան շիճուկի կորտիզոլի մակարդակի բարձրացում

հիպոֆիզի բազոֆիլ ադենոմա
Քուշինգի համախտանիշ
մակերիկամների ադենոմա
մակերիկամների քաղցկեղ
մակերիկամների հանգուցավոր հիպերպլազիա
էկտոպիկ կորտիկո-ռիզիլիզինգ-հորմոնային համախտանիշ
էկտոպիկ ԱԿՏՀ-համախտանիշ
պոլիկիստոզային ձվարանների համախտանիշի զուգակցված տարբերակ
թերակտիվ վահանաձև գեղձ (հիպոթիրեոզ)՝ կատաբոլիզմի նվազեցման հաշվին
գերակտիվ վահանաձև գեղձ (թիրեոտոքսիկոզ)
ցածր արյան շաքար (հիպոգլիկեմիա)
գիրացում
դեպրեսիա
ՁԻԱՀ (չափահասների մոտ)
լյարդի ցիռոզ (կատաբոլիզմի նվազեցում)
վատ կառավարվող կամ բուժումից դուրս մնացած շաքարային դիաբետ
որոշ դեղերի ընդունում՝ Ատրոպին, ԱԿՏՀ, կորտիկոտրոպին-ռիլիզինգ հորմոն, Կորտիզոն, սինթետիկ գլյուկոկորտիկոիդներ, էստրոգեններ, Գլյուկագոն, Ինսերլին, ինտերֆերոններ (a-2, b, g), 6-ինտերլեյկին, օփիոիդներ, բերանային (օրալ) հակաբեղմնավորիչներ, Վազոպրեսին

Արյան շիճուկի կորտիզոլի մակարդակի նվազեցում

հիպոպիտուիտարիզմ
Ադիսոնի հիվանդություն
մակերիկամների կեղևի բնածին անբավարարություն
վիճակ գլյուկոկորտիկոիդների երկարատև ընդունումից հետո
ադրենոգենիտալ համախտանիշ
թերակտիվ վահանաձև գեղձ (հիպոթիրեոզ, սեկրեցիայի նվազեցում)
լյարդաբջջային անբավարարություն՝ լյարդի ցիռոզ, հեպատիտ (սեկրեցիայի նվազեցում)
կտրուկ քաշի անկում
որոշ դեղերի ընդունում՝ բարբիտուրատներ, Բեկլոմետազոն, Կլոնիդին, Դեքսամեթազոն, Դեզօքսիկորտիկոստերոն, Դեքստրոամֆետամին, Էֆեդրին, Էտոմիդատ, Կետոկոնազոլ, Լևոդոպա, Մագնեզիումի սուլֆատ, Միդազոլամ, Մեթիլպրեդնիզոլոն, Մորֆին, ազոտի օքսիդներ, լիթիումի պատրաստուկներ, Տրիամցինոլոն (երկարատև բուժում)