ԴՀԷԱ-Ս - Հորմոններ

Միջազգային անվանում (հապավում). Dehydroepiandrosterone sulfate (DHEA-S)

Նկարագրություն

Դեհիդրոէպիանդրոստերոնի սուլֆատը (DHEA-S) մակերիկամների արական (անդրոգեն) հորմոն է:

DHEA-S-ն արտադրվում է խոլեստերինից, մակերիկամների կեղևի ռետիկուլյար գոտում և լայն փակեղում:

DHEA-S հորմոնի մակարդակն արտացոլում է մակերիկամների անդրոգեն-սինթետիկ ակտիվությունը: Հորմոնն ունի միայն թույլ անդրոգեն ազդեցություն, սակայն, ծայրամասային հյուսվածքներում ենթարկվելով նյութափոխանակության` առաջացնում է կենսաբանորեն ակտիվ տեստոստերոն (TEST) և դիհիդրոտեստոստերոն (DHT): Օրվա ընթացքում մակարդակը չի տատանվում և ունի կլիրենսի ցածր արագություն:

Դեպի արյան հուն DHEA‑S-ի սեկրեցիայի արագությունը քիչ է տարբերվում դեհիդրոէպիանդրոստերոնի (DHEA) նույն ցուցանիշից: Այնուամենայնիվ, DHEA‑S-ի կիսաքայքայման պարբերականությունը շուրջ 1 օր է, ուստի արյան մեջ այս հորմոնի մակարդակը շուրջ հազար անգամ գերազանցում է DHEA-ի մակարդակը:

DHEA‑S-ը հարաբերականորեն կայուն կերպով կապվում է ալբումինների հետ, և միայն փոքր մասն է մնում ազատ, իսկ սեռական հորմոնները կապող գլոբուլինների հետ (SHBG) գրեթե չի կապվում: Ելնելով արյան մեջ բարձր մակարդակից և ցածր ներ- և միջօրական փոփոխականությունից, DHEA‑S-ը հանդիսանում է մակերիկամների կեղևի անդրոգենային ակտիվության գերազանց ցուցանիշ:

Հղիության ընթացքում DHEA‑S-ն արտադրվում է մոր և պտղի մակերիկամների կեղևում՝ հանդիսանալով ընկերքի էստրոգենների արտադրության նախորդող նյութը: DHEA-S-ի մակարդակը սկսում է աճել՝ սկսած 7 տարեկանից, առավել բարձրանում է սեռահասունացման շրջանում, որից հետո, 30-անց տարիքում սկսում նվազել՝ հատկապես վերարտադրողական տարիքից դուրս գալուց հետո: Հղիություն ընթացքում նույնպես դիտարկվում է DHEA-S-ի մակարդակի նվազեցում:

Կլինիկական առավել մեծ նշանակություն ունի DHEA-S-ի մակարդակի բարձրացումը: DHEA-S-ի ավելցուկային արտադրությունը տեղ է գտնում մակերիկամների կեղևի ժառանգական ֆերմենտային դեֆեկտների (ադրենոգենիտալ համախտանիշ), մակերիկամների կեղևի հիպերպլազիայի, ինչպես նաև անդրոգեն արտադրող ուռուցքների ժամանակ:

DHEA‑S-ի բարձրացած մակարդակի հայտնաբերումն էապես օգնում է հիրուտիզմի և վիրիլիզմի ախտորոշմանը: Այս վիճակների դեպքում անդրոգենիզացիայի բոլոր ձևերի, արյան պրոլակտինի (PRL) մակարդակի բարձրացման (հիպերպրոլակտինեմիա), պոլիկիստոզային ձվարանների համախտանիշի միջև տարբերակիչ ախտորշում անցկացնելուն զուգահեռ նաև պետք է ժխտել մակերիկամների կեղևի անդրոգեն-արտադրող ուռուցքները: Բուն DHEA‑S-ը, ինչպես նշվեց վերևում, ունի թույլ անդրոգեն ակտիվություն, սակայն նրա մետաբոլիզմից առաջացող կենսաբանորեն ավելի ակտիվ տեստոստերոնը (TEST) և դիհիդրոտեստոստերոնը (DHT) կարող են անուղղակիորեն առաջացնել հիրուտիզմ և վիրիլիզմ:

Մակերիկամների կողմից անդրոգենների արտադրությունը գնահատելիս DHEA-S-ի թեստը փոխարինում է արյան մեջ 17-կետոստերոիդների որոշմանը:

Ձվարաններում DHEA-S չի արտադրվում, ուստի թեստը կիրառվում է նաև կնոջ օրգանիզմում հիպերանդրոգենեմիայի աղբյուրը ճշտելիս:

Ցուցումներ

• անդրոգենիտալ համախտանիշ
• մակերիկամների կեղևի ուռուցքներ
• էկտոպիկ ադրենոկորտիկոտրոպ հորմոն (ACTH) արտադրող ուռուցքներ
• առաջնային անհաջող հղիություն
• պտղի հիպոտրոֆիա
• ֆետո-պլացենտար կոմպլեքսի ախտորոշում՝ սկսած հղիության 12-15-րդ շաբաթներից

Կենսանմուշ

DHEA-S թեսթի համար հանձնվող կենսանմուշն է՝ երակային արյուն։

Կենսանմուշի հանձնում

Արյունը պետք է հանձնել առավոտյան ժամերին, քաղցած վիճակում: Սննդի վերջին ընդունումը` ոչ պակաս, քան 8 ժամ (ցանկալի է՝ 12 ժամ անց): Բացառել հյութերը, թեյը, սուրճը (հատկապես՝ շաքարով): Կարելի է ընդունել ջուր:

Չափման միավորներ

Միջազգային չափման միավոր (SI համակարգ)

մկգ/դլ (միկրոգրամ/դեցիլիտր)

Այլընտրանքային չափման միավոր

մկմոլ/լ (միկրոմոլ/լիտր)

Միավորների փոխակերպում

մկգ/դլ х 0,02714 = մկմոլ/լ

Նորմալ (ռեֆերենս) միջակայքեր

Համընդհանուր օգտագործվող միջակայքեր

• Տղամարդիկ` (2,41-13,4) մկգ/մլ
• Ոչ հղի կանայք (0,61-4,05) մկգ/մլ
• Հղիության I տրիմեստր (1,14-4,61) մկգ/մլ
• Հղիության II տրիմեստր (0,63-2,60) մկգ/մլ
• Հղիության III տրիմեստր (0,33-1,33)

Այլընտրանքային միջակայքեր

Արդյունքների մեկնաբանություն

DHEA-S մակարդակի բարձրացում

• ադրենոգենիտալ համախտանիշ
• մակերիկամների կեղևի ուռուցքներ
• էկտոպիկ ACTH-արտադրող ուռուցքներ
• Քուշինգի հիվանդություն (հիպոթալամուս-հիպոֆիզային)
• ֆետո-պլացենտար անբավարարություն
• մակերիկամների կեղևի ուռուցքներ
• կանանց մոտ արական տիպի մազածածկույթ՝ հիրսուտիզմ (DHEA-S-ի նորմալ ցուցանիշների դեպքում հիրսուտիզմը չունի մակերիկամային ծագում)
• պտղի ներարգանդային մահվան սպառնալիք

DHEA-S մակարդակի նվազեցում

• ներարգանդային վարակ
• որոշ դեղերի ընդունում, օրինակ՝ գեստագեններ