Միջազգային անվանում (հապավում). Serum Ferrum (Iron) (IRON ser.)

Նկարագրություն

Երկաթը կենսականորեն կարևորագույն միկրոտարր է, որը մասնակցում է թթվածնի կապման, դեպի հյուսվածքներ տեղափոխման և փոխանցման, ինչպես նաև հյուսվածքային շնչառության գործընթացներին:

Երկաթը (Ferrum, Iron) մտնում է շնչառական պիգմենտների (գլխավորապես՝ հեմոգլոբին, մասնակի՝ միոգլոբին), ցիտոքրոմների, երկաթ պարունակող ֆերմենտների (կատալազներ, միելոպերօքսիդազներ) կազմության մեջ: Այսպես կոչված հեմային երկաթը դարձելի կերպով կապվում է թթվածնի հետ և մասնակցում վերջինիս տեղափոխմանը, որոշ օքսիդացման-վերականգնողական ռեակցիաներին, ինչպես նաև կարևոր դեր խաղում արյունաստեղծման մեջ: Երկաթը նաև մասնակցում է պորֆիրինի նյութափոխանակությանը, կոլագենի սինթեզին և իմունային համակարգի գործունեությանը:

Երկաթն օրգանիզմ մուտք է գործում սննդի միջոցով: Սննդամթերքներում երկաթն առկա է կամ որպես հեմի բաղադրիչ (միս, ձկնեղեն) կամ որպես ոչ հեմային երկաթ (բանջարեղեններ, մրգեր): Սննդի միջոցով յուրացվում է երկաթի շուրջ 10-15%-ը, իսկ ներծծումն ընթանում է տասներկումատնյա աղում: Օրգանիզմում երկաթի ընդհանուր պարունակությունը կազմում է 4-5 գրամ, որի 70%-ը ներկայացված է հեմոգլոբինի (Hb) կազմում, 5%-ը՝ միոգլոբինի մեջ, իսկ 20%-ը՝ լուծելի ֆերրիտինի (FERR) և անլուծելի հեմոսիդերինի տեսքով դեպոյացված է լյարդում, փայծաղում և ոսկրածուծում:

Երկաթի ներծծումը կարգավորվում է աղիների բջիջների կողմից: Այն խթանվում է երկաթի դեֆիցիտի և ոչ արդյունավետ էրիթրոպոեզի ժամանակ և արգելակվում օրգանիզմում երկաթի ավելցուկի ժամանակ: Երկաթի տեղափոխումը աղիների պատից դեպի էրիթրոցիտների երիտասարդ ձևեր ու դեպո-բջիջներ (մակրոֆագեր) ընթանում է պլազմային սպիտակուցի՝ տրանսֆերինի (TRANSF) միջոցով: Օրգանիզմում երկաթը չի հանդիպում ազատ կատիոնների տեսքով, այլ՝ միայն սպիտակուցների հետ կապված վիճակում:

Արյան շիճուկում երկաթի մակարդակը կախված է ստամոքս-աղիքային խողովակում ներծծման արագությունից, աղիներում, փայծաղում և ոսկրածուծում կուտակումներից, հեմոգլոբինի սինթեզից և քայքայումից, և, վերջապես, օրգանիզմից այս միկրոտարրի հեռացումից: Օրվա ընթացքում արյան շիճուկի երկաթի մակարդակը փոփոխվում է` ամենաբարձր մակարդակը գրանցելով առավոտյան: Երկաթի մակարդակը կախված է նաև տարիքից և սեռից: Նորածինների մոտ կյանքի առաջին մի քանի ժամվա ընթացքում դիտարկվում է շիճուկի երկաթի մակարդակի նվազեցում: Կանանց մոտ երկաթի մակարդակը կախված է նաև դաշտանային ցիկլից (առավելագույն մակարդակը՝ լյուտեինային փուլում, իսկ նվազագույնը՝ դաշտանից հետո): Քնի անբավարարությունը և սթրեսները, ինչպես նաև արտահայտված ֆիզիկական ծանրաբեռնվածությունները նույնպես առաջացնում են այս ցուցանիշի կրճատում:

Հղիության ընթացքում օրգանիզմում երկաթի պարունակությունը նվազում է, հատկապես՝ հղիության երկրորդ կեսում (պտղի մոտ երկաթի դեպոների ձևավորում): Անկախ արյան շիճուկում երկաթի մակարդակի անկայունությանը, շիճուկային երկաթի թեստը կարևոր սքրինինգային ցուցանիշ է, որը թույլ է տալիս տարբերակում անցկացնել երկաթ-դեֆիցիտային (երկաթի անբավարարությամբ պատճառված) և այլ անեմիաների միջև, ինչպես նաև գնահատել երկաթ-դեֆիցիտային անեմիաների բուժման արդյունավետությունը: Երկաթի արտահայտված դեֆիցիտն ուղեկցվում է հեմոգլոբինի մակարդակի նվազեցմամբ և գունային ցուցանիշի կրճատմամբ:

Լաբորատոր բաժնի հովանավոր

Այցելեք Յունիմեդ բժշկական կենտրոն ճշտգրիտ ախտորոշում ստանալու համար:

Ցուցումներ

տարբեր ծագման անեմիաների ախտորոշում և (կամ) տարբերակիչ ախտորոշում
երկաթ-դեֆիցիտային անեմիաների բուժման հսկողություն
սուր և քրոնիկ վարակիչ հիվանդություններ
շարակցական հյուսվածքի համակարգային բորբոքային հիվանդություններ
սնուցման և ներծծման խանգարումներ, հիպո- և ավիտամինոզներ, մարսողական համակարգի խանգարումներ
երկաթ պարունակող դեղերով հնարավոր թունավորում

Կենսանմուշ

IRON ser. թեսթի համար հանձնվող կենսանմուշն է՝ երակային արյուն։

Կենսանմուշի հանձնում

Արյունը ցանկալի է հանձնել առավոտյան ժամերին, քաղցած վիճակում:

Ճիշտ պատասխաններ ստանալու համար անհրաժեշտ է արյունը հանձնելուց մի քանի օր առաջ դադարեցնել երկաթ պարունակող սննդային հավելումների, դեղերի ընդունումը: Նույն կերպ, արյան շիճուկի երկաթի հետազոտությունը պետք է կազմակերպել արյան փոխներարկման միջոցառումից մի քանի օր անց:

Լրացուցիչ տեղեկատվություն և օգնություն

Ինչպե՞ս նախապատրաստվել լաբորատոր հետազոտությանը

Չափման միավորներ

Միջազգային չափման միավոր (SI համակարգ)

մկմոլ/լ (միկրոմոլ/լիտր)

Այլընտրանքային չափման միավորներ

մկգ/դլ (միկրոգրամ/դեցիլիտր), մգ/լ (միլիգրամ/լիտր)

Միավորների փոխակերպում

մգ/դլ x 0,25 = մմոլ/լ, մկգ/դլ х 0,179 = մկմոլ/լ

Նորմալ (ռեֆերենս) միջակայքեր

Համընդհանուր օգտագործվող միջակայքեր

Չափահասներ (5,83-34,5) մկմոլ/լ
1-14 տարեկան (9,0-21,5) մկմոլ/լ
1 -12 ամսական (7,2-17,9) մկմոլ/լ
<1 ամսական (17,9-44,8) մկմոլ/լ

Այլընտրանքային միջակայքեր

Տարիք, սեռ	IRON շիճուկ, մկմոլ/լ
< 1 ամս	17,9 - 44,8
1 ամս. - 14 ամս.	7,2 - 17,9
1 տ. - 14 տ.	9,0 - 21,5
կանայք, > 14 տ.	9,0 - 30,4
տղամարդիկ, > 14 տ.	11,6 - 31,3

Արդյունքների մեկնաբանություն

Շիճուկային Iron-ի մակարդակի բարձրացում (հիպերֆերրեմիա)

ուժեղացած մուտք դեպի օրգանիզմ
հեմոքրոմատոզ
երկաթի պատրաստուկների ավելցուկային պարենտերալ ներմուծում
կրկնակի արյան փոխներարկումներ
երեխաների մոտ՝ երկաթի պատրաստուկներով սուր թունավորում
անեմիաներ՝ հեմոլիտիկ, հիպո- և ապլաստիկ, վիտամին B12 (և B6) և ֆոլիատ-դեֆիցիտային հիպերքրոմ
թալասեմիա
նեֆրիտ
լյարդային հիվանդություն (սուր կամ քրոնիկ հեպատիտներ)՝ հեմի սինթեզի մեջ երկաթի անբավարար օգտագործման պատճառով
սուր լեյկոզ
կապարով թունավորում
որոշ դեղերի ընդունում՝ Քլրոամֆենիկոլ (Լևոմիցետին), էստրոգեններ, բերանային (օրալ) հակաբեղմնավորիչներ, Մետոտրեքսատ, Ցիսպլատին և այլն

Շիճուկային Iron-ի մակարդակի նվազեցում (հիպոֆերրեմիա)

երկաթ-դեֆիցիտային անեմիա
սուր և քրոնիկ վարակիչ հիվանդություններ, սեպսիս
կոլագենոզներ
ուռուցքներ (այդ թվում՝ սուր և քրոնիկ լեյկոզներ, միելոմա)
օրգանիզմ երկաթի անբավարար մուտք (կաթնա-բուսական դիետա, մալաբսորբցիայի համախտանիշ, ստամոքսի և աղիների հիվանդություններ)
օրգանիզմում երկաթի փոխանակության և երկաթի յուրացման ակտիվացում՝ հղիություն, կրծքով կերակրում, դեռահասուն տարիք, ծանր կայուն ֆիզիկական ծանրաբեռնվածություն
պերնիցիոզ անեմիայի ռեմիսիա (B12 ավիտամինոզ)
հիպոթիրեոզ
նեֆրոտիկ համախտանիշ
լյարդի քրոնիկ հիվանդություններ (հեպատիտ, ցիռոզ)
որոշ դեղերի ընդունում՝ Ալոպուրինոլ, անդրոգեններ, Ասպիրին, Խոլեսթիրամին, գլյուկոկորտիկոիդներ