Ֆերրիտին

Ընդհանուր նկարագրություն

Ֆերիտինը (Ferritin) հանդիսանում է պահուստային (դեպոյացված) երկաթի հիմնական տարբերակը և համարվում է օրգանիզմում երկաթի պաշարների ամենաինֆորմատիվ ցուցանիշը։

Ֆերիտինը (Ferritin) իրենից ներկայացնում է գնդաձև սպիտակուց՝ ապոֆերիտին, որի կորիզում տեղակայված է երկաթի հիդոօքսիդի և ֆոսֆատի կոմպլեքս։ Մեկ մոլեկուլ ֆերիտինը կարող է պարունակել մինչև 4000 մոլեկուլ երկաթ։

Ֆերիտինն արտադրվում է ռետիկուլո֊էնդոթելյալ համակարգի բջիջներում։ Այս նյութը պարունակվում է օրգանիզմի բոլոր բջիջներում և հեղուկներում, սակայն ավելի հարուստ են կարմիր ոսկրածուծում էրիթրոցիտների նախորդող բջիջները, լյարդում մակրոֆագերը և ռետիկուլո֊էնդոթելյալ բջիջները։

Երկաթը մինչև ֆերիտինի կազմության մեջ ընդգրկվելը պետք է օքսիդանա Fe²⁺-ից մինչև Fe³⁺։ Ֆիզիոլոգիական պայմաններում ֆերիտինը կարևոր դեր է խաղում երկաթի՝ լուծելի, ոչ տոքսիկ վիճակում պահպանվելու և կենսաբանորեն օգտակար լինելու մեջ։ Լուծելի ֆերիտինի պոլիմերիզացայի արդյունքում առաջանում է ոչ լուծեի հեմոսիդերին։

Արյան շիճուկի ֆեերիտինը պարունակում է երկաթի 20-25%-ը, ուստի և ֆերիտինի մակարդակը առողջ մարդկանց մոտ և չբարդացած երկաթ֊դեֆիցիտային վիճակներում հանդիսանում է երկաթի պահուստների գնահատման օգտակար չափանիշ։

Հղիության ընթացում ֆերիտինի մակարդակը կարող է աստիճանաբար նվազել՝ հասնելով սկզբանականի 50%-ին 20֊րդ շաբաթվա ավարտին և 30%-ին՝ երրորդ տրիմեստրում։ Սուր բորբոքային վիճակների ժամանակ շիճուկային ֆերիտինի մակարդակը կարող է արտացոլել ոչ միայն օրգանիզմում երկաթի պահուստի վիճակը, այլև հանդիսանալ բորբոքման սուր փուլի մարկեր։

Օրգանիզմում երկաթի պահուստային վիճակը գնահատելուց բացի ֆերիտինի մակարդակը կարևորություն է ստանում նաև երկաթ֊դեֆիցիտային և քրոնիկ հիվանդություններին ուղեկցող անեմիաների միջև տարբերակում անցկացնելիս։ Վերջին իրավիճակը կարող է ի հայտ գալ վարակիչ, ռևմատիկ և ուռուցքային հիվանդությունների ժամանակ։

Իսկական և տեղաբաշխման միջոցով զարգացած երկաթի դեֆիցիտը կարելի է տարբերակել միայն շիճուկային ֆերիտինի մակարդակի միջոցով։ Օնկոախտահարումների ժամանակ, հատկապես ոսկրածուծի ուռուցքային կամ մետաստատիկ ներգրավման դեպքում, ֆերիտինը հանդիսանում է յուրատեսակ օնկոմարկեր։

Արյան շիճուկի ֆերիտինի մակարդակի ժամանակավոր աճ կարող է գրանցվել նաև արյան փոխներարկման միջոցառումներից կամ հեմոդիալիզից հետո։

Հետազոտության ցուցումներ

• հեմոքրոմատոզի կասկած
• սակավարյունությունների (անեմիա) տարբերակիչ ախտորոշում
• ուռուցքներ
• քրոնիկ վարակիչ և բորբոքային հիվանդություններ

Կենսանմուշ

«Ֆերրիտին» թեսթի համար հանձնվող կենսանմուշն է՝ երակային արյուն։

Կենսանմուշի հանձնում

Խորհուրդ է տրվում արյունը հանձնել առավոտյան (ժ. 8-ից մինչև 11-ը), քաղցած վիճակում (սննդի վերջին ընդունումից ոչ պակաս քան 8 ժամ, բայց ոչ շատ քան 14 ժամ առաջ)։ Կարելի է ջուր ընդունել։

Չափման միավորներ

Միջազգաին չափման միավոր

մկգ/լ (միկրոգրամ/լիտր)

Այլընտրանքային չափման միավոր

նգ/մլ (նանոգրամ/միլիլիտր)

Միավորների փոխակերպում

մկգ/լ = նգ/մլ

Նորմալ (ռեֆերենս) միջակայքեր

Համընդհանուր օգտագործվող միջակայքեր

• Տղամարդիկ՝ (20-350) մկգ/լ
• Ոչ հղի կանայք (10-150) մկգ/լ

Այլընտրանքային միջակայքեր

Տարիք	Ֆերիտին, մկգ/լ
1 - 2 ամս.	200 - 600
2 - 5 ամս.	50 - 200
5 ամս. - 15 տ.	7 - 140
> 15 տ. կանայք	10 - 120
> 15 տ. տղամարդիկ	20 - 250

Արդյունքների մեկնաբանություն

Ֆերիտինի մակարդակի բարձրացում

• երկաթի ավելցուկ (հեմոքրոմատոզ)
• լյարդի ախտարահումներ (օրինակ՝ ալկոհոլային հեպատիտ)
• սուր լիմֆոբլաստային և միելոբլաստային լեյկոզներ
• սուր և քրոնիկ վարակիչ֊բորբոքային հիվանդություններ՝ օստեոմիելիտ, թոքային վարակներ, այրվածքներ, համակարգային կարմիր գայլախտ, ռևմատոիդ արթրիտ
• լիմֆոգրանուլեմատոզ
• կրծքագեղձի քաղցկեղ
• երկարատև սովահարություն
• հակաբեղմնավորիչ օրալ հաբերի ընդունում

Ֆերիտինի մակարդակի նվազեցում

• երկաթի դեֆիցիտ (երկաթ֊դեֆիցիտային անեմիա)
• ցելիակիա

Միջազգային անվանումներ

Միջազգային (անգլերեն) լրիվ անվումը՝ Ferritin

Միջազգային (անգլերեն) հապավումը՝ FERR