Ֆոսֆոր (անօրգ.) - Միներալներ

Միջազգային անվանում (հապավում). Phosphorus Inorganic (Phosphate) (PHOS)

Նկարագրություն

Ֆորֆորը (PHOS) հիմնական ներբջջային անիոնն է, որն անհրաժեշտ է կենտրոնական նյարդային համակարգի նորմալ գործունեության համար:

Ֆոսֆորը մտնում է ոսկրային հյուսվածքի և բջջաթաղանթների ֆոսֆոլիպիդների կազմության մեջ: Ոսկրերում կալցիումի ֆոսֆատի տեսքով՝ որպես ապատիտ պահեստավորված է օրգանիզմի ամբողջ ֆոսֆորի շուրջ 88%-ը:

Ֆոսֆորի միացությունները մասնակցում են էներգիայի փոխանակությանը: Ադենոզինեռաֆոսֆատը և կրեատինֆոսֆատը հանդիսանում են էներգիայի ակումուլյատորներ՝ ապահովելով էներգիա-կախված գործընթացները տարբեր, առաջին հերթին՝ նյարդային և մկանային հյուսվածքներում: Ֆոսֆորը նաև մտնում է նուկլեինաթթվի կազմության մեջ, որը մասնակցում է աճի, բջիջների տրոհման, ժառանգական տեղեկատվության պահպանման և օգտագործման գործընթացներին:

Արյան պլազմայում (շիճուկում) ֆոսֆորը ներկայանում է գլխավորապես ֆոսֆատների տեսքով: Արյան անօրգանական ֆոսֆորի մակարդակը կախված է երիկամների խողովակիկներում դրանց ռեաբսորբցիայից, ոսկրերում սինթեզի և ռեզորբցիայի փոխհարաբերակցությունից, ավելի քիչ՝ ֆոսֆորի ելքից դեպի այլ հյուսվածքներ, ստամոքսաղիքային ուղիով ներծծումից և հեռացումից:

Ֆոսֆորային հավասարակշռության հիմնական կարգավորիչներն են պարատհորմոնը (PTH), կալցիտոնինը (CTN) և վիտամին D-ն:

Կլինիկական ախտորոշման համար կարևոր է արյան կալցիումի և անօրգանական ֆոսֆորի փոխհարաբերակցությունը, ինչպես նաև ֆոսֆորի մակարդակը մեզում:

Ցուցումներ

• ոսկրային հիվանդություն
• երիկամային հիվանդություն
• հարվահանագեղձային հիվանդություն

Կենսանմուշ

PHOS թեսթի համար հանձնվող կենսանմուշն է՝ երակային արյուն։

Կենսանմուշի հանձնում

Արյունը պետք է հանձնել առավոտյան ժամերին, ժամը 8-11-ի սահմաններում, քաղցած վիճակում (ցանկալի է սննդի վերջին ընդունումը ոչ պակաս, քան 8 ժամ և ոչ ավելի, քան 14 ժամ առաջ): Ջրի ընդունումը՝ սովորական ռեժիմով: Նախորդ օրը պետք է խուսափել սննդային ծանրաբեռնվածությունից:

Չափման միավորներ

Միջազգային չափման միավոր (SI համակարգ)

մմոլ/լ (միլիմոլ/լիտր)

Այլընտրանքային չափման միավոր

մգ/դլ (միլիգրամ/դեցիլիտր)

Միավորների փոխակերպում

մգ/դլ x 0,323 = մմոլ/լ

Նորմալ (ռեֆերենս) միջակայքեր

Համընդհանուր օգտագործվող միջակայքեր

• Արյան շիճուկ, չափահասներ՝ (0,81-1,45) մմոլ/լ (կամ 2,5-4,5 մգ/դլ)
• Առավոտյան առաջին մեզ՝ (13‑44) մմոլ/լ

Արդյունքների մեկնաբանություն

Ֆոսֆատի մակարդակի բարձրացում (հիպերֆոսֆատեմիա)

• թերակտիվ հարվահանաձև գեղձ (հիպոպարաթիրեոզ), կեղծ հիպոպարաթիրեոզ
• բուժում հակաուռուցքային ցիտոստատիկներով (բջիջների ցիտոլիզ և ազատված ֆոսֆորի մուտք արյուն)
• սուր և քրոնիկ երիկամային անբավարարություն
• ոսկրային հյուսվածքների քայքայում չարորակ ուռուցքների դեպքում (հատկապես մետաստազավորման ժամանակ), լեյկոզներ
• օստեոպորոզ
• ացիդոզ (կետոացիոդոզ շաքարային դիաբետի, լակտոացիդոզի, շնչառական ացիդոզի ժամանակ)
• D հիպովիտամինոզ
• ակրոմեգալիա
• պորտալ ցիռոզ
• ոսկրերի կոտրվածքների լավացում

Ֆոսֆատի մակարդակի նվազեցում (հիպոֆոսֆատեմիա)

• օստեոմալյացիա
• երեխաների մոտ՝ ռախիտ (հնարավոր է վաղ և նախակլինիկական ախտորոշումը)
• ընտանեկան հիպոֆոսֆատեմիկ ռախիտ
• մալաբսորբցիայի համախտանիշ
• արտահայտված փորլուծություն, կրկնակի փսխումներ
• առաջնային գերակտիվ հարվահանաձև գեղձ (հիպերպարաթիրեոզ) և PTH-ի արտահարվահանաձև գեղձային արտադրություն չարորակ ուռուցքների կողմից
• ընտանեկան հիպոկալցիուրիկ հիպերկալցիեմիա
• տարբեր ծագման արտահայտված հիպոկալցիեմիաներ
• սուր պոդագրա
• հիպերինսուլինեմիա (շաքարային դիաբետի բուժում)
• հղիություն (ֆոսֆորի ֆիզիոլոգիական դեֆիցիտ)
• սոմատոտրոպ հորմոնի դեֆիցիտ
• պելլագրա