Էրիթրոցիտներ

Միջազգային անվանում (հապավում). Erythrocytes (Red Blood Cells) (RBC)

Նկարագրություն

Արյան կարմիր բջիջները կամ էրիթրոցիտներն (RBC) արյան բարձրմասնագիտացված անկորիզ բջիջներն են, որոնք պարունակում են շնչառական պիգմենտ՝ երկաթ պարունակող հեմոգլոբին սպիտակուցը, որի շնորհիվ իրականացնում են թթվածնի փոխադրում թոքերից դեպի հյուսվածքներ:

Էրիթրոցիտները կամ արյան կարմիր գնդիկները կորիզազուրկ են և ունեն երկգոգ սկավառակի տեսք: Կորիզի տեղը զբաղեցնում են հեմոգլոբինի մոլեկուլները: Այս բջիջների թաղանթը կիսաթափանցիկ է, որի վրա ‎ֆիքսված են շուրջ 300 հակածիններ (անտիգեն):

Արյան կարմիր բջիջներն արտադրվում են կարմիր ոսկրածուծում՝ էրիրթրոպոետինի խթանող ազդեցության ներքո: Էրիթրոպոետինը սինթեզվում է երիկամներում: Էրիթրոցիտներում հեմոգլոբինի (Hb) նորմալ սինթեզի համար անհրաժեշտ է բավարար քանակությամբ երկաթ, ինչպես նաև վիտամին B12 և ֆոլաթթու: Էրիթրոցիտների կյանքի առավելագույն տևողությունը 120 օր է: Ծերացած էրիթրոցիտներում ադենոզինեռաֆոսֆատի քանակը աստիճանաբար ընկնում է, թաղանթը կորցնում է ճկունությունը, զրկվում սիալաթթվից, դառնում կլորավուն և ենթարկվում ներբջջային կամ ներանոթային հեմոլիզի: Էրիթրոցիտների քայքայումն ընթանում է փայծաղում և ռետիկուլոէնդոթելիալ համակարգում:

Էրիթրոցիտներն իրենց թաղանթի վրա փոխադրում են նաև կրեատոր մակրոմոլեկուլներ, հորմոններ, ամինաթթուներ, նուկլեոտիդներ և այլն: Թաղանթը պարունակում է սիալաթթու, որն ապահովում է թաղանթի բացասական լիցքավորումը և արյան մեջ կախույթային վիճակը: Էրիթրոցիտները նաև մասնակցում են արյան մակարդմանը և սահմանում են արյան խմբային պատկանելիությունը:

Չափահաս տղամարդու արյան 1 մմ³ ծավալը պարունակում է 4,5-5 միլիոն էրիթրոցիտ, իսկ կնոջը՝ 3,8-4,5 միլիոն: Նորածինների մոտ այն հասնում է 7,5 միլիոնի, որը կապված է երեխայի թթվածնային պակասի հետ, հատկապես ծնվելու պահին: Թթվածվի մատակարարման պորտալարային ձևից թոքային շնչառության անցնելիս երեխայի էրիթրոցիտների քանակը աստիճանաբար կանոնավորվում է: Մեծ քանակությամբ էրիթրոցիտների քայքայումը պատճառ է դառնում հեմոգլոբինի վերածմանը բիլիռուբին գունակի (պիգնեմտ), որն էլ դեղնացնում է երեխայի մաշկը: Մեկ շաբաթական երեխայի 1 մմ³ մոտ 1 միլիոնով այն պակասում է, իսկ վեց ամսեկանում հասնում է 4,5 միլիոնի:

Նորածնի արյան մեջ սկզբնական շրջանում հայտնաբերվում են մեծ քանակությամբ կորիզավոր էրիթրոցիտներ: Ծնվելուց մեկ օր անց նման էրիթրոցիտների թիվը 1 մմ³-ում հասնում է 600-ի, 1 շաբաթականների մոտ՝ 160-ի, իսկ 30-40 օրական երեխաների մոտ արդեն գրեթե չեն հանդիպում:

Էրիթրոցիտների քանակի ավելացումը (էրիթրոցիտոզ) կարող է լինել ցածր մթնոլորտային ճնշման պայմաններում, ‎ֆիզիկական աշխատանքի ժամանակ, հղիության ընթացքում, քաղցած ժամանակ:

Էրիթրոցիտների քանակի նվազումը կոչվում է էրիթրոպենիա: Այն կարող է դիտվել մեծ քանակությամբ հեղուկներ ընդունելիս և սակավարյունության ժամանակ (անեմիա):

Ցուցումներ

• պլանային կանխարգելիչ հետազոտություն
• հոսպիտալացմանը նախորդող հետազոտություն
• վարակիչ, բորբոքային և արյունաբանական հիվանդությունների ախտորոշում
• հիվանդության ընթացքի կամ բուժման արդյունավետության հսկողություն

Կենսանմուշ

RBC թեսթի համար հանձնվող կենսանմուշն է՝ երակային արյուն։

Կենսանմուշի հանձնում

Կենսանմուշը պետք է հանձնել առավոտյան ժամերին, քաղցած վիճակում: Սննդի վերջին ընդունումը՝ ոչ պակաս, քան 8 ժամ, ցանկալի է՝ 12 ժամ առաջ: Պետք է բացառել հյութերը, թեյը, սուրճը (հատկապես՝ շաքարով): Կարելի է ընդունել ջուր:

Հնարավորության սահմաններում հետազոտության նախորդ օրը պետք է խուսափել ֆիզիկական և հուզական ծանրաբեռնվածություններից:

Չափման միավորներ

Միջազգային չափման միավոր (SI համակարգ)

10¹² բջիջ/լ (տրիլիոն հատ էրիթրոցիտ 1 լիտրում)

Այլընտրանքային չափման միավոր

10⁶ բջիջ/մկլ (միլիոն հատ 1 միկրոլիտրում)

Միավորների փոխակերպում

10¹²/լ = 10⁶/մկլ

Նորմալ (ռեֆերենս) միջակայքեր

Համընդհանուր օգտագործվող միջակայքեր

Էրիթրոցիտների թվաքանակ

• կանայք՝ 4,2-5,4 x 10¹²/լ
• տղամարդիկ՝ 4,6 - 6,2 x 10¹²/լ

Հարակից ցուցանիշներ

• էրիթրոցիտների միջին ծավալ (նմուշի ընդհանուր ծավալում) (MCV)՝ 80-100 fl.
• էրիթրոցիտներում հեմոգլոբինի միջին ծավալ (MCH)՝ 27-33 pg
• էրիթրոցիտներում հեմոգլոբինի միջին խտություն (MCHC)՝ 32-36 գ/լ

Այլընտրանքային միջակայքեր

Տարիք, սեռ		RBC, մլն/մկլ (х106/մկլ)
Երեխաներ
1 - 14 օր.		3,90 - 5,90
14 օր. - 4,3 շաբ.		3,30 - 5,30
4,3 շաբ. - 4 ամս.		3,50 - 5,10
4 - 6 ամս.		3,90 - 5,50
6 - 9 ամս.		4,00 - 5,30
9 - 12 ամս.		4,10 - 5,30
12 ամս. - 3 տ.		3,80 - 4,80
3 - 6 տ.		3,70 - 4,90
6 - 9 տ.		3,80 - 4,90
9 - 12 տ.		3,90 - 5,10
12 - 15 տ.	Աղջիկներ	3,80 - 5,00
	Տղաներ	4,10 - 5,20
15 - 18 տ.	Աղջիկներ	3,90 - 5,10
	Տղաներ	4,20 - 5,60
18 - 45 տ.	Կանայք	3,80 - 5,10
	Տղամարդիկ	4,30 - 5,70
45 - 65 տ.	Կանայք	3,80 - 5,30
	Տղամարդիկ	4,20 - 5,60
≥ 65 տ.	Կանայք	3,80 - 5,20
	Տղամարդիկ	3,80 - 5,80

Արդյունքների մեկնաբանություն

RBC-ի թվաքանակի բարձրացում (էրիթրոցիտոզ)

• ջրազրկում (արտահայտված փորլուծություն, կրկնակի փսխումներ, ուժեղացած քրտնարտադրություն, շաքարային դիաբետ, այրվածքային հիվանդություն, պերիտոնիտ)
• ֆիզիոլոգիական էրիթրոցիտոզներ (բարձր լեռնային շրջաններում բնակվողներ, օդաչուներ, մարզիկներ)
• սիմպտոմատիկ էրիթրոցիտոզներ (շնչառական անբավարարություն, սրտանոթային անբավարարություն, երիկամների պոլիկիստոզ)
• էրիթրեմիա

RBC-ի թվաքանակի նվազեցում (էրիթրոպենիա)

• տարբեր ծագման սակավարյունություն (անեմիաներ)
• օրգանիզմի ջրի ծավալի մեծացում (հիպերհիդրատացիա)