ՍՀԿԳ

Ընդհանուր նկարագրություն

Սեռական հորմոնները կապող գլոբուլինն արյան պլազմայի սպիտակուց է, որը կապվում է սեռական հորմոնների հետ և մասնակցում արյան շրջանառությամբ դրանց տեղափոխմանը:

Սեռական հորմոնները կապող գլոբուլինը (Sex hormone-binding globulin, SHBG) ունի մի շարք անվանումներ՝ սեքս-ստերոիդները կապող գլոբուլին, անդրոգեն-կապող գլոբուլին, սեռական ստերոիդ կապող գլոբուլին:

Իրենից ներկայացնում է լյարդում արտադրվողգլիկոպրոտեին, որի մոլեկուլյար զանգվածը շուրջ 80-100 հզ Դալտոն է: Մեկ մոլեկուլն ունի ստերոիդ հորմոնները կապող մեկ տեղամաս:

Լյարդում SHBG-ի սինթեզը կախված է սեռական հորմոններից. էստրոգենները բարձրացնում, իսկ անդրոգենները՝ թուլացնում են այս սպիտակուցի արտադրությունը: Ուստի կանանց մոտ SHBG-ի մակարդակը գրեթե կրկնակի անգամ ավելի բարձր է, քան տղամարդկանց մոտ:

SHBG-ը կապում է տեստոստերոնը, 5-դիհիդրոտեստոստերոնը (ուժեղ կապվածություն) և էստրադիոլը (քիչ ավելի թույլ կապվածություն):

Տեստոստերոնն արյան մեջ շրջանառում է գլխավորապես SHBG-ի հետ, ավելի քիչ՝ ալբումինի և կորտիզոլ-կապող գլոբուլինի հետ կապված վիճակում: Քանի որ այս տեղափոխող սպիտակուցների քանակության փոփոխությունները կարող են ազդել շրջանառող տեստոստերոնի մակարդակի վրա, վերջինիս որոշման հետ միասին, որպես լրացուցիչ տվյալ, իրականացվում է նաև SHBG-ի հետազոտություն:

Էստրադիոլի արտադրության կրճատմանը զուգահեռ արյան մեջ նվազում են այս հորմոնի ինչպես ընդհանուր, այնպես էլ ազատ ֆրակցիայի մակարդակները: Անդրոգենների արտադրության նվազեցման դեպքում SHBG-ի մակարդակի աճը պայմանավորում է ընդհանուր տեստոստերոնի կայուն մակարդակը, թեև ազատ ֆրակցիայի մասնաբաժինը նվազում է: Ահա թե ինչու տեստիկուլյար հիվանդությունների ժամանակ ընդհանուր տեստոստերոնի մակարդակը պլազմայում կարող է լինել պարադոքսալ նորմալ:

SHBG-ի մակարդակը հաճախ նվազում է հիրսուտիզմի, հասարակ ակնեի (պզուկ) և պոլիկիստոզ ձվարանների համախտանիշի ժամանակ: Հիրսուտիզմի դեպքում արյան պլազմայի SHBG-ի նվազեցում գրանցվում է հետազոտված կանանց գրեթե 30%-ի մոտ:

Հղիության ուշ փուլերում էստրոգենների ներմուծումից հետո SHBG-ի մակարդակը կարող է զգալիորեն բարձրանալ: Անդրոգենների ընդունումը հաճախ զուգակցվում է SHBG-ի մակարդակի նվազեցման հետ: Ազատ տեստոստերոնի գործակիցը (Free Androgen Index, FAI) հաշվարկվում է որպես ընդհանուր տեստոստերոնի և SHBG-ի հարաբերակցություն՝ արտահայտված տոկոսներով: FAI-ն կոռելացվում է կենսաբանորեն մատչելի ազատ տեստոստերոնի մակարդակի հետ և օգտագործվում է որպես անդրոգենների ախտաբանական վիճակի օգտակար ցուցանիշ:

60 տարեկանից անց SHBG-ի մակարդակն աճում է մոտ 1.2%-ով՝ յուրաքանչյուր տարվա համար: Այսպիսով, տարիքի հետ կենսաբանորեն մատչելի տեստոստերոնի մակարդակը նվազում է ավելի մեծ չափով, քան ընդհանուր տեստոստերոնի մակարդակը:

Հետազոտության ցուցումներ

Երկու սեռեր

• տեստոստերոնի նորմալ մակարդակի պայմաններում անդրոգենների մակարդակի ավելացման կամ նվազեցման կլինիկական նշաններ
• ճաղատացում
• պզուկացան
• ճարպային սեբորեա
• ինսուլինառեզիստենտության մարկերների հայտնաբերում

Կանայք

• արական տիպի մազակալում (հիրսուտիզմ)
• ձվազատման բացակայություն (անօվուլյացիա)
• դաշտանի բացակայություն (ամենորեա)
• պոլիկիստոզային ձվարանների համախտանիշ
• գեստոզի զարգացման կանխատեսում (SHBG-ն նվազած է)

Տղամարդիկ

• տղամարդկանց կլիմաքս
• քրոնիկ պրոստատիտ (շագանակագեղձի բորբոքում)
• պոտենցիայի (էրեկտիլ) խանգարումներ
• լիբիդոյի նվազեցում

Կենսանմուշ

«ՍՀԿԳ» թեսթի համար հանձնվող կենսանմուշն է՝ երակային արյուն։

Կենսանմուշի հանձնում

Կենսանմուշը պետք է հանձնել առավոտյան ժամերին, քաղցած վիճակում: Սննդի վերջին ընդունումը՝ ոչ պակաս, քան 8 ժամ, ցանկալի է՝ 12 ժամ առաջ: Բացառել հյութերը, թեյը, սուրճը (հատկապես՝ շաքարով): Կարելի է ընդունել ջուր:

Չափման միավորներ

Միջազգային չափման միավոր (SI համակարգ)

նմոլ/լ (նանոմոլ/լիտր)

Այլընտրանքային չափման միավոր

մկգ/մլ (միկրոգրամ/միլիլիտր) կամ մգ/լ (միլիգրամ/լիտր)

Միավորների փոխակերպում

մկգ/մլ (մգ/լ) x 10,53 = նմոլ/լ, նմոլ/լ x 0,095 = մկգ/մլ (մգ/լ)

Նորմալ (ռեֆերենս) միջակայքեր

Համընդհանուր օգտագործվող միջակայքեր

• Տղամարդիկ 17-65 տ. (14,5-48,4) նմոլ/լ
• Կանայք 17-50 տ. (26,1-110,0) նմոլ/լ
• Կանայք, հետմենոպաուզա (14,1-68,9) նմոլ/լ

Այլընտրանքային միջակայքեր

Սեռ, տարիք	SHBG, նմոլ/լ
Տղամարդիկ, 20-49 տ.	18,3 - 54,1
Տղամարդիկ, ≥ 50 տ.	20,6 - 76,7
Կանայք, 20-49 տ.	32,4 - 128
Կանայք, ≥ 50 տ.	27,1 - 128

Արդյունքների մեկնաբանություն

SHBG մակարդակի բարձրացում

• հիպերէստրոգենիա
• մարմնակազմական առանձնահատկություններ
• հիպերթիրեոիդ վիճակներ
• հեպատիտ
• ՄԻԱՎ վարակ
• որոշ դեղերի ընդունում՝ հակաբեղմնավորիչներ օրալ հաբեր (էստրոգեն պարունակող), ֆենիտոին

SHBG մակարդակի նվազեցում

• նեֆրոտիկ համախտանիշ
• մեծ կոլագենոզներ
• հիպերանդրոգենիա
• ինսուլինառեզիստենտություն
• հիպոթիրեոզ
• ակրոմեգալիա
• Քուշինգի հիվանդություն
• հիպերպրոլակտինեմիա
• պոլիկիստոզային ձվարանների համախտանիշ
• անդրոգենիտալ համախտանիշ
• լյարդի ցիռոզ
• որոշ դեղերի ընդունում՝ Դանազոլ, անդրոգեններ, գլյուկոկորտիկոիդներ, Սոմատոստատին

Միջազգային անվանումներ

Միջազգային (անգլերեն) լրիվ անվումը՝ Sex Hormone-Binding Globulin

Միջազգային (անգլերեն) հապավումը՝ SHBG