Թիրոքսին ընդհանուր

Միջազգային անվանում (հապավում). Thyroxine Total (T4)

Նկարագրություն

Թիրոքսինը (T4) վահանաձև գեղձի ամինաթթվային հորմոն է, որը խթանում է հյուսվածքներում թթվածնի ծախսը և նյութափոխանակությունը:

Թիրոքսինն արտադրվում է վահանաձև գեղձի ֆոլիկուլյար բջիջների կողմից՝ մակուղեղի (հիպոֆիզի) թիրեոտրոպ հորմոնի (TSH) հսկողության ներքո: Շրջանառող արյան թիրոքսինի մեծ մասը կապված է տեղափոխող սպիտակուցների հետ, և կենսաբանական ազդեցություն դրսևորում են միայն հորմոնի ազատ ֆրակցիաները` ազատ թիրոքսինը (FT4), որը կազմում են ընդհանուր թիրոքսինի (T4) միայն 3-5%-ը:

Թիրոքսինը հանդիսանում է ավելի ակտիվ տրիյոդթիրոնինի (T3) նախորդող նյութը, սակայն օժտված է T3-ից ավելի թույլ, սակայն՝ սեփական ազդեցություններով: Արյան մեջ թիրոքսինի մակարդակը գերազանցում է տրիյոդթիրոնինի մակարդակը:

Բարձրացնելով հիմնական փոխանակության արագությունը, թիրոքսինը խթանում է ջերմության առաջացումը և հյուսվածքների կողմից թթվածնի ծախսը՝ բացառությամբ գլխուղեղի, փայծաղի և ձվարանների, որի արդյունքում նաև բարձրանում է վիտամինների նկատմամբ օրգանիզմի պահանջարկը:

Թիրոքսինը նաև խթանում է լյարդում վիտամին A-ի արտադրությունը, նվազեցնում արյան խոլեսթերինի (CHOL) և տրիգլիցերիդների (TRIG) մակարդակը, ինչպես նաև արագացնում սպիտակուցային փոխանակությունը: Այն նաև խթանում է մեզով կալցիումի արտազատումը, ոսկրային հյուսվածքներում ընթացող նյութափոխանակությունը (ավելի շատ՝ ոսկրի ռեզորբցիան): Թիրոքսինը խթանում է ցանցանման գոյացությունը (ռետիկուլյար ֆորմացիա) և կենտրոնական նյարդային համակարգի կեղևային գործունեությունը: Այն արգելակում է թիրեոտրոպ TSH-ի արտադրությունը (հետադարձ կապ):

Օրվա ընթացքում թիրոքսինի առավելագույն մակարդակը գրանցվում է առավոտյան 8:00-ից մինչև կեսօր, իսկ նվազագույնը՝ 23:00-ից մինչև գիշերվա 03:00-ն ընկած ժամանակահատվածում: Թիրոքսինին նաև բնորոշ է սեզոնային փոփոխականությունը. առավելագույն մակարդակը գրանցվում է սեպտեմբերից մինչև փետրվար, իսկ նվազագույնը՝ ամառային ամսիներին:

Հղիության ընթացքում թիրոքսինի մակարդակն աճում է՝ առավելագույնին հասնելով 3-րդ եռամսյակում, որը պայամանավորված է էստրոգենների ազդեցությամբ թիրոքսին-կապող գլոբուլինների մակարդակի բարձրացմամբ: Նույն այս ընթացքում FT4-ի մակարդակն իջնում է:

Թիրոքսինի մակարդակն ինչպես կանանց, այնպես էլ տղամարդկանց ողջ կյանքի ընթացքում մնում է համեմատաբար կայուն:

Էութիրեոիդ վիճակներում թիրոքսինի մակարդակը կարող է դուրս գալ նորմալ արժեքների միջակայքից տեղափոխող սպիտակուցների հետ կապվող ֆրակցիաների շեղումների դեպքում:

Ցուցումներ

• TSH-ի մակարդակի բարձրացում կամ կրճատում
• վահանաձև գեղձի մեծացում (խպիպ)
• թերակտիվ վահանաձև գեղձի (հիպոթիրեոզ) կամ գերակտիվ վահանաձև գեղձի (թիրեոտոքսիկոզ) կլինիկական պատկեր

Կենսանմուշ

T4 թեսթի համար հանձնվող կենսանմուշն է՝ երակային արյուն։

Կենսանմուշի հանձնում

Թեստից մեկ ամիս առաջ ներզատաբանի (էնդոկրինոլոգ) թույլտվությամբ անհրաժեշտ է դադարեցնել վահանաձև գեղձի հորմոնների ընդունումը:

Հետազոտությունից 2-3 օր առաջ նաև անհրաժեշտ է բացառել ¹³¹I և ⁹⁹mTс, ինչպես նաև յոդ պարունակող դեղերի ընդունումը: Արյան կենսանմուշը պետք է վերցնել ռենտգենոկոնտրաստային հետազոտությունից առաջ:

Թեստին նախորդող օրը պետք է բացառել մարզումները և վարժանքները, ֆիզիկական ծանրաբեռնվածությունը և սթրեսը: Անմիջապես արյունը հանձնելուց առաջ հետազոտվողը շուրջ 30 րոպե պետք է գտնվի հանգիստ վիճակում:

Կենսանմուշը պետք է հանձնել քաղցած վիճակում՝ սննդի վերջին ընդունումից առնվազն 8 ժամ (ցանկալի է՝ 12 ժամ) հետո: Այս ընթացքում հյութերը, թեյը, սուրճը (առավել ևս՝ շաքարով) չեն թույլատրվում: Կարելի է ընդունել ջուր:

Չափման միավորներ

Միջազգային չափման միավոր (SI համակարգ)

մկգ/դլ (միկրոգրամ/դեցիլիտր)

Այլընտրանքային չափման միավոր

նմոլ/լ (նանոմոլ/լիտր)

Միավորների փոխակերպում

մկգ/դլ x 12,87 = նմոլ/լ

Նորմալ (ռեֆերենս) միջակայքեր

Համընդհանուր օգտագործվող միջակայքեր

5,1-14,1 մկգ/դլ

Այլընտրանքային միջակայքեր

Տարիք	Т4, նմոլ/լ
մինչև 30 օր.	39-185
1-12 ամս.	59-210
1-5 տ.	71-165
5-10 տ.	68-139
10-18 տ.	58-133
> 18 տ.	55-137

Արդյունքների մեկնաբանություն

T4-ի մակարդակի բարձրացում

• թիրեոտրոպինոմա
• թունավոր խպիպ, տոքսիկ ադենոմա
• վահանաձև գեղձի բորբոքումներ (թիրեոիդիտ)
• թիրեոիդ հորմոնների նկատմամբ կայունության համախտանիշ
• TSH-անկախ գերակտիվ վահանաձև գեղձ (թիրեոտոքսկիկոզ)
• Т4-կայուն թերակտիվ վահանաձև գեղձ (հիպոթիրեոզ)
• ընտանեկան դիզալբումինեմիկ հիպերթիրոքսինեմիա
• վահանաձև գեղձի հետծննդյան դիսֆունկցիա
• խորիոկարցինոմա
• IgG-ի բարձր մակարդակով միելոմաներ
• թիրեոիդ-կապող գլոբուլինի կապող ունակության նվազեցում
• նեֆրոտիկ համախտանիշ
• քրոնիկ լյարդային հիվանդություն
• թիրոքսինով ինքնաբուժման պատճառով արհեստական թիրեոտոքսիկոզ
• մարմնի քաշի ավելացում, գիրացում
• ՄԻԱՎ վարակ
• պորֆիրիա
• որոշ դեղերի ընդունում՝ Ամիոդարոն, ռենտգեն-կոնտրաստ յոդ պարունակող դեղեր (Օոպանոեաթթու, Թիրոպանեաթթու), վահանագեղձի հորմոննային դեղեր (Լևոթիրոքսին), Թիրեոլիբերին, Թիրեոտրոպին, Լևոդոֆա, սինթետիկ էստրոգեններ (Մեստրանոլ, Ստիլբեստրոլ), օփիատներ (Մեթադոն), բերանային (օրալ) հակաբեղմնավորիչներ, Ֆենոթիազին, պրոստոգլանդիններ, Տամոքսիֆեն, Պրոպիլթիոուրացիլ, Ֆլուորոուրացիլ, Ինսուլին

T4-ի մակարդակի նվազեցում

• առաջնային թերակտիվ վահանաձև գեղձ (հիպոթիրեոզ), բնածին և ձեռքբերովի՝ տեղային խպիպ, աուտոիմուն թիրեոիդիտ, վահանաձև գեղձի նեոպլաստիկ ախտահարում)
• երկրորդային թերակտիվ վահանաձև գեղձ (հիպոթիրեոզ)՝ Շիհանի համախտանիշ, մակուղեղի (հիպոֆիզ) շրջանի բորբոքային պրոցեսներ
• երրորդային թերակտիվ վահանաձև գեղձ (հիպոթիրեոզ)՝ գանգուղեղային վնասվածքներ, ենթատեսաթմբի (հիպոթալամուսի) շրջանի բորբոքային պրոցեսներ
• որոշ դեղերի ընդունում՝ կրծքագեղձի քաղցկեղի բուժման միջոցներ (Ամինոգլյուտետիմիդ, Տամոքսիֆեն), Տրիյոդթիրոնին, հակաթիրեոիդ միջոցներ (Մետիմազոլ, Պրոպիլթիոուրացիլ), Ասպարգինազա, կորտիկոտրոպին, գլյուկոկորտիկոիդներ (կորտիզոն, դեքսամեթազոն), Կոտրիմոքսազոլ, հակատուբերկուլոզային միջոցներ (Ամինոսալիցիլաթթու, Էթիոնամիդ), յոդիդներ (¹³¹I), հակասնկիկային պատրաստուկներ (Ինտրակոնազոլ, Կետոկոնազոլ), հիպոլիպիդեմիկ միջոցներ (Խոլեսթիրամին, Լևոստատին, Կլոֆիբրատ), ոչ ստերոիդ հակաբորբոքային միջոցներ (Դիկլոֆենակ, Ֆենիլբուտազոն, Ասպիրին), պրոպիլթիոուրացիլ, սուլֆոնիլմիզաթթվի ածանցյալներ (Գլիբենկլամիդ, Դիաբետոն, Տոլբուտամիդ, Քլորպրոպամիդ), անդրոգեններ (ստանոզոլոլ), հակացնցումային միջոցներ (Վալպրոյաթթու, Ֆենոբարբիտալ, Պրիմիդոն, Ֆենիտոին, Կարբամազեպին), Ֆուրոսեմիդ (մեծ դեղաչափեր), լիթիումի աղեր