Վիտամին B12

Միջազգային անվանում (հապավում). Vitamin B12 (Vit B12)

Նկարագրություն

Վիտամին B12-ը կամ ցիանկոբալամինը կամ կոբալամինը (Vit B12) նորմալ արյունաստեղծումն ապահովող անհրաժեշտ նյութ է (էրիթրոցիտների առաջացում և հասունացում)։

Վիտամին B12-ը պարունակում է կոբալտ և ցիանային խումբ։ Օրգանիզմում չի արտադրվում և ստացվում է միայն սննդով։

Ցիանկոբալամինի աղբյուր է հանդսանում աղիքային միկրոֆլորան, ինչպես նաև կենդանական ծագման սննդատեսակները (խմորասնկեր, կաթ, միս, լյարդ, երիկամներ, ձկնեղեն, հավկիթի դեղնուց)։ Մայրական կաթը վիտամին B12-ը պարունակում է մեթիլկոբալամինային տեսքով՝ օրգանիզմում այս նյութի հիմնական տարատեսակով։ Ստամոքսում ցիանկոբալամինը միանում է Կաստլի ներքի գործոնի հետ, որը ստամոքսի լորձաթաղանթի առպատային բջիջների կողմից արտադրվող սպիտակուց է (նույն այս բջիջներն արտադրում են նաև աղաթթու)։ Բարակ աղիների իլեուսային շրջանում այս կոմպլեքսը ներծծվում է, լորձաթաղանթի բջիջներում վիտամին B12-ն ազատվում է կոմպլեքսից և միանում մեկ այլ սպիտակուցի՝ տրանսկոբալամինի հետ, որն էլ այս վիտամինը հասցնում է լյարդ և այլ հյուսվածքներ։

Վիտամին B12-ի հիմնական մասը պահեստավորվում է լյարդում։ Վիտամինի մեծ քանակություններ նաև կլանվում են փայծաղի և երիկամների կողմից, իսկ ավելի քիչ մասը պահեստավորվում է մկաններում։ Չափահաս մարդու օրգանիզմում վիտամինի ընդհանուր պահուստը կազմում է 2-5 մգ։

Վիտամին B12-ի նյութափոխանակությունն ընթանում է խիստ դանդաղ։ Այն արտազատվում է լեղու միջոցով, այնուհետև աղիներում մեծ մասը վերաներծծվում է. այսպիսով, այս վիտամինին հատուկ է էնտերոհեպատիկ շրջանառությունը։

Սննդային ծագման վիտամին B12-ի պակաս (դեֆիցիտ) զարգանալու համար անհրաժեշտ է, որ օրգանիզմ մուտք գործող քանակների անբավարարությունը շարունակվի 5-6 տարի։

Ցիանկոբալամինն իրենից ներկայացնում է կոէնզիմ, որը մեծ դեր է խաղում ֆոլատի (FOL) նյութափոխանակության մեջ։ Մեթիլկոբալամինի մասնակցությամբ օրգանիզմում առաջանում է ֆոլատի ակտիվ ձևը, որն իր հերթին մասնակցում է պիրիմիդինային և պուրինային հիմքերի, նուկլեաթթուների առաջացմանը։ Ահա թե ինչու կոբալամինի անբավարարության ժամանակ զարգանում է ոսկրածուծի, բերանի խոռոչի, լեզվի և աղեստամոքսային տրակտի պրոլիֆերացնող բջիջների ախտահարում, ինչն էլ բերում է արյունաստեղծման խաթարման, լեզվի բորբոքման (գլոսիտ), բերանի խոռոչի բորբոքման (ստոմատիտ) և աղիքային մալաբսորբցիայի։

Վիտամին B12-ը նաև նպաստում է էրիթրոցիտներում սուլֆհիդրիլային խմբի (գլուտաթիոն) կուտակմանը, ուստի և վիտամինի անբավարարությունը պատճառում է էրիթրոցիտների կիսման և հասունացման գործընթացների խանգարման և մեգալոբլաստիկ սակավարյունության (անեմիայի) առաջացման։

Վիտամին B12-ը նաև հանդիսանում է հոմոցիստերինմեթիլտրասֆերազ ֆերմենտի կոֆակտր, որը մասնակցում է հոմոցիստեինից մեթիոնի փոխակերպմանը։ Մեթիոնն անհրաժեշտ է ֆոսֆոլիպիդների և նեյրոնների միելինային թաղանթի սինթեզի համար, ուստի վիտամին B12-ի դեֆիցիտը նաև ուղեկցվում է նյարդաբանական ախտանիշաններով՝ հոգեկան խանգարումներ, պոլինևրիտներ, ֆոլիկուլյար միելոզ (ողնուղեղի վնասում): Մեթիոնը խոլինի հետ միասին լյարդի վրա ունի բարերար ազդեցություն, քանի որ կանխում է ճարպային հեպատոզը։

Ցուցումներ

• մակրոցիտար անեմիաների տարբերակիչ ախտորոշում
• բարակ աղիների քրոնիկ բորբոքային հիվանդություններ և անատոմիական արատներ
• ատրոֆիկ գաստրիտ
• վիտամին В12-ի դեֆիցիտի բնածին ձևերի ախտորոշում
• խիստ մրգաբանջարեղենային սննդակարգի հսկողություն

Կենսանմուշ

Vit B12 թեսթի համար հանձնվող կենսանմուշն է՝ երակային արյուն։

Կենսանմուշի հանձնում

Խորհուրդ է տրվում արյունը հանձնել առավոտյան (ժ. 8-ից մինչև 11-ը), քաղցած վիճակում։ Նախորդ օրը պետք է զերծ մնալ սննդային ծանրաբեռնվածությունից։

Չափման միավորներ

Միջազգային չափման միավոր (SI համակարգ)

պգ/մլ (պիկոգրամ/միլիլիտր)

Այլընտրանքային չափման միավոր

պմոլ/լ (պիկոմոլ/լիտր)

Միավորների փոխակերպում

պմոլ/լ х 1,36 = պգ/մլ, պգ/մլ x 0,738 = պմոլ/լ

Նորմալ (ռեֆերենս) միջակայքեր

Համընդհանուր օգտագործվող միջակայքեր

(191-663) պգ/մլ

Արդյունքների մեկնաբանություն

Վիտամին B12-ի մակարդակի բարձրացում

• լյարդային հիվանդություն՝ սուր և քրոնիկ հեպատիտներ, լյարդի ցիռոզ և լյարդային կոմա, որի ժամանակ կոբալամինի մակարդակը կարող է նորման գերազանցել 30-40 անգամ
• էրիթրոլեյկեմիա
• լյարդի մետաստատիկ ախտահարում
• տրանսկոբալամինի մակարդակի բարձրացում (չնայած լյարդում վիտամինի պահեստի հնարավոր հյուծմանը)
• քրոնիկ երիկամային անբավարարություն
• սուր և քրոնիկ միելոլեյկոզներ, մոնոցիտար լեյկոզ

Վիտամին B12-ի մակարդակի նվազեցում

Օրգանիզմ վիտամին B12-ի անբավարար մուտք

• խիստ մրգաբանջարեղենային սննդակարգ
• մայրական կաթի մեջ B12-ի անբավարար քանակություն (նորածինների մոտ մեգալոբլաստիկ անեմիաների պատճառ)
• քրոնիկ ալկոհոլիզմ

Աղեստամոքսային խողովակով կոբալամինների ներծծման խանգարում

• մալաբսորբցիայի համախտանիշ (ցելիակիա, սպրու)
• աղեստամոքսային ուղու տարբեր հատվածների ռեզեկցիա (ստամոքս, բարակ աղիներ)
• բարակ աղիների քրոնիկ բորբոքային հիվանդություններ և անատոմիական արատներ
• ատրոֆիկ գաստրիտ
• մակաբուծային ինվազիաներ (հատկապես՝ լայն երիզորդի դեպքում)
• Ադդիսոն-Բիրմերի հիվանդություն (Կաստլի ներքին գորոծնի անբավարարություն և պերնիցիոզ անեմիա)
• Ալցհեյմերի հիվանդություն

Կոբալամինների փոխանակության բնածին խանգարումներ

• ացիդուրիա (մեթիլմալոնային և այլն)
• տրանսկոբալամինի դեֆիցիտ
• Իմմերսլունդ-Գրիսբեկի համախտանիշ (աղիների պատով վիտամին B12-ի տեղափոխման բնածին խանգարում, որն ուղեկցվում է պրոտեինուրիայով)

Ֆոլաթթվի դեֆիցիտ

Որոշ դեղերի ընդունում

• ամինոգլիկոզիդներ
• Նեոմիցին
• հակացնցումային դեղեր (Ֆենոբարբիտալ)
• Խոլեսթիրամին
• բերանային (օրալ) հակաբեղմնավորիչներ
• Ռանիտիդին