Վիտամին D ընդհանուր

Միջազգային անվանում (հապավում). Vitamin D total (25-OH calciferol) (Vit D 25(OH))

Նկարագրություն

Ընդհանուր վիտամին D-ն (25-հիդրօքսիկալցիֆերոլ) հանդիսանում է արյան մեջ վիտամին D-ի նյութափոխանակության հիմնական արգասիքը՝ արտացոլելով օրգանիզմում այս վիտամինի մակարդակը և թույլ տալով ախտորոշել վերջինիս անբավարարությունը կամ ավելցուկը։

Ընդհանուր վիտամին D-ն (25-հիդրօքսիկալցիֆերոլ կամ 25-հիդոօքսիվիտամին D) (25(OH)D) մեծ մասն առաջանում է լյարդում` վիտամինի հիդրօքսացման առաջին փուլում։ Այն ունի չափավոր կենսաբանական ակտիվություն։ 25(OH)D-ն արյան միջոցով տեղափոխվում է սպիտակուցների հետ կապված վիճակում և կարող է պահեստավորվել ճարպային հյուսվածքում։ 25(OH)D-ի ոչ մեծ մասը հետագա հիդրօքսացման է ենթարկվում երիկամներում՝ առաջացնելով ավելի թույլ ակտիվություն ունեցող 1,25(OH)D արգասիքը։

Պարատհորմոնը (PTH) բարձրացնում է երիկամներում 1,25(OH)D-ի արտադրությունը, երբ նվազում է վիտամին D-ի նյութափոխանակության կենսաբանորեն ոչ ակտիվ արգասիքի՝ 24,25(OH)D-ի մակարդակը։

25(OH)D-ի երկու հիմնական տարատեսակներն են՝

• խոլեկալցիֆերոլ (վիտամին D3)
• էրգոկալցիֆերոլը (վիտամին D2)։

Վիտամին D3-ն առաջանում է գլխավորապես մաշկում ուլտրամանուշակագույն ճառագայթների ազդեցությամբ, մինչդեռ վիտամին D2-ի աղբյուրը սնունդն է։ Կարևոր է այն, որ 25(OH)D-ի մակարդակն արտացոլում է այս երկու բաղադրիչների ընդհանուր քանակությունը։ Ուստի, 25(OH)D-ն հանդիսանում է օրգանիզմում վիտամին D-ի վիճակի լավագույն ցուցանիշը։

Վիտամին D-ն մասնակցում է կալցիումի փոխանակությանը։

Վիտամին D-ի անբավարարությունը երեխաների մոտ արտահայտվում է ռախիտով, իսկ չափահասների մոտ՝ օստեոմալյացիայով (ոսկրակակղանք)։ Վերջինիս հիմքում ընկած է ոսկրերի «աղազրկումը»՝ դեմիներալիզացիան։ Հիպովիտամինոզ D-ն իր կլինիկական արտահայտվածությամբ նման է հիպերպարաթիրեոիդիզմին (գերակտիվ հարվահանաձև գեղձեր), որը կարող է զարգանալ երկրորդային։

Վիտամին D-ի անբավարարության (դեֆիցիտի) ախտորոշման համալիր միջոցառումները 25(OH)D-ի մակարդակի որոշումից բացի պետք է նաև ընդգրկեն արյան մեջ կալցիումի և ֆոսֆորի որոշումը, որոնց մակարդակները նույնպես նվազում են, ինչպես նաև միզանյութի, կրեատինինի և մագնեզիումի թեստերը՝ բացառելու երիկամների ախտահարումը և մագնեզիումի անբավարարությունը։

Վիտամին D-ի ավելցուկը կարող է հանգեցնել թունավոր (տոքսիկ) ազդեցությունների, որն ավելի հաճախ գրանցվում է երեխաների մոտ՝ վիտամին D-ի մեծ դեղաչափեր կամ սահմանվածից ավելի երկար ընդունելիս։ Այն արտահայտվում է արյան մեջ կալցիումի և ֆոսֆատի մակարդակների բարձրացմամբ (հիպերկալցեմիա և հիպերֆոսֆատեմիա), փափուկ հյուսվածքների կալցիֆիկացիայով, սրտխառնոցով, փսխումներով, փորկապությամբ, անոռեքսիայով, ինչպես նաև աճի և զարգացման դանդաղեցմամբ։

Ցուցումներ

Ստորև թվարկված հիվանդությունների և վիճակների հետ ասոցիացվող կալցիումի նյութափոխանակության խանգարման ախտորոշում՝

• ռախիտ
• հղիություն
• ատրոֆիկ գաստրիտ
• սնուցման և մարսողության խանգարումներ
• երիկամային օստեոդիստրոֆիաներ
• հիպոպարաթիրեոիդիզմ (թերակտիվ հարվահանձև գեղձեր)
• հետդաշտանադադարային օստեոպորոզ

Կենսանմուշ

Vit D 25(OH) թեսթի համար հանձնվող կենսանմուշն է՝ երակային արյուն։

Կենսանմուշի հանձնում

Խորհուրդ է տրվում արյունը հանձնել առավոտյան (ժ. 8-ից մինչև 11-ը), քաղցած վիճակում (սննդի վերջին ընդունումից ոչ պակաս քան 8 ժամ, բայց ոչ շատ քան 14 ժամ առաջ)։ Կարելի է ջուր ընդունել։ Նախորդ օրը զերծ մնալ սննդային ծանրաբեռնվածությունից։

Չափման միավորներ

Միջազգային չափման միավոր (SI համակարգ)

նգ/մլ (նանոգրամ/միլիլիտր)

Այլընտրանքային չափման միավոր

նմոլ/լ (նանոմոլ/լիտր)

Միավորների փոխակերպում

նմոլ/մլ х 2,496 = նգ/մլ

Նորմալ (ռեֆերենս) միջակայքեր

Համընդհանուր օգտագործվող միջակայքեր

Նորմալ միջակայք՝ (30-100) նգ/մլ

Վիտամին D-ի մակարդակի շեղումների տարբերակում

• կտրուկ դեֆիցիտ՝ մինչև 10 նգ/մլ
• չափավոր դեֆիցիտ՝ 11-20 նգ/մլ
• անբավարարություն` 21-29 նգ/մլ
• հնարավոր է տոքսիկ ազդեցություն՝ > 150 նգ/մլ

Արդյունքների մեկնաբանություն

Վիտամին D-ի մակարդակի բարձրացում

• վիտամին D-ով ինտոքսիկացիա
• արևի լույսի (ճառագայթների) երկարատև ազդեցություն
• Էտիդրոնատ դինատրիումի պերօրալ ընդունում

Վիտամին D-ի մակարդակի նվազեցում (դեֆիցիտ)

• սնուցման խանգարում, մալաբսորբցիայի համախտանիշ
• ստեատորիա
• բիլիար և պորտալ ցիռոզ
• երիկամային օստեոդիստրոֆիայի որոշ դեպքեր
• ոսկրա-ֆիբրոզ օստեիտ
• թիրեոտոքսիկոզ (գերակտիվ վահանաձև գեղձ)
• ենթաստամոքսային գեղձի անբավարարություն
• ցելիակիայի հիվանդություն
• աղիների բորբոքային հիվանդություններ կամ աղիների մասնահատում (ռեզեկցիա)
• ռախիտ
• Ալցհեյմերի հիվանդություն
• հիպոպարաթիրեոիդիզմ (< 3 նգ/մլ)՝ թերակիտվ հարվահանաձև գեղձ
• առաջնային հիպերպարաթիրեոիդիզմ (2,5-11 նգ/մլ)՝ գերակտիվ հարվահանաձև գեղձ
• քրոնիկ երիկամային անբավարարություն (0,5-1,5 նգ/մլ)
• օստեոմալացիայի հանգեցնող որոշ դեղերի ընդունում՝ հակացնցումային դեղեր, ալյումինի հիդրօքսիդ, խոլեսթիրամին, խոլետիպոլ, էտիդրոնատ դինատրիում (ն/ե), գլյուկոկորտիկորիդներ, իզոնիազիդ, ռիֆամպին