Դիսպրաքսիա - Նյարդային հիվանդություններ

Դիսպրաքսիան նպատակաուղղված շարժումների և կորդինացիայի խանգարումն է, որը հաճախ հայտնաբերվում է վաղ մանկական տարիքում։

Դիսպրաքսիան կարող է նաև ի հայտ գալ ավելի ուշ տարիքում որևէ հիվանդությունից կամ վնասվածքից հետո։ Այն կարող է ազդել մարդու խոսքային, բերանային և շարժողական հմտությունների վրա։ Դիսպրաքսիան այլ կերպ անվանում են զգայական-շարժողական դիսֆունկցիա կամ շարժողական ուսուցման դժվարություններ։

Դիսպրաքսիան չի կարող լիարժեք բուժվել, սակայն կանոնավոր բուժումը կարող է մեղմացնել ախտանիշները և բարելավել երեխայի կյանքի որակը։

Ի՞նչ է դիսպրաքսիան

Դիսպրաքսիան նյարդային հիվանդություն է, որի ժամանակ գլխուղեղից դեպի մկաններ ուղարկվող նյարդային ազդանշանների հաղորդականությունը խախտվում է, ինչը բերում է շարժման և կորդինացիայի խանգարման։ Երեխաների մոտ այն առաջանում է որպես զարգացման արատ։

Դիսպրաքսիայով երեխայի մոտ խախտված է խնդիրների ձևակերպման, շարժումների պլանավորման և կատարման հմտությունները։

Դիսպրաքսիայի տեսակները

Բժիշկները տարբերում են դիսպրաքսիայի մի քանի տեսակ:

• Շարժողական (մոտոր), որը հանգեցնում է շարժունակության հետ կապված այնպիսի խնդիրների առաջացման, ինչպիսիք են գրելը, հագնվելը, սանրվելը, ցատկելը, գդալով ինքնուրույն ուտելը և այլն։
• Խոսքային (վերբալ), որն առաջացնում է խոսքի հետ կապված խնդիրներ։
• Բերանային (օրալ), որի պատճառով զարգանում են բերանի և լեզվի շարժումների հետ կապված խնդիրներ։

Դիսպրաքսիայի պատճառները

Դիսպրաքսիան ոչ թե առանձին վերցրած հիվանդություն է, այլ ախտանիշների նկարագրություն։ Այն չունի որևէ առանձին պատճառ և հավանաբար կապված է երեխայի զարգացման շեղման հետ։ Նման դեպքերում հնարավոր չէ գտնել որևէ ակնհայտ պատճառ։ Սակայն ավելի մեծ տարիքում կամ չափահասների մոտ դիսպրաքսիա կարող է զարգանալ նաև գլխուղեղի վնասումից կամ ախտահարումից, ինսուլտից և այլ պատճառներից։

Դիսպրաքսիայով երեխաների գրեթե կեսի մոտ կարող է հայտնաբերվել նաև ուշադրության պակասի գերակտիվության խանգարում (ՈւՊԳԽ)։

Իմացե՛ք ավելին ՈւՊԳԽ-ի մասին:

Դիսպրաքսիայի ախտանիշները

Դիսպրաքսիայով երեխաները սովորաբար ունեն շարժողական հմտությունները սովորելու հետ կապված դժվարություններ։ Դիսպրաքսիայով որոշ երեխաների մոտ կարող են ի հայտ գալ նաև ֆիզիկական կամ վարքագծային այլ խնդիրներ։ Այս վիճակն ազդում է երեխայի ֆիզիկական, սոցիալական, հիշողության, լեզվի և զգայական զարգացման, ինչպես նաև ինտելեկտուալ և հուզական աճի վրա։

• Շարժողական (մոտոր) դիսպրաքսիան ներառում է ֆիզիկական շարժումներին ուղեկցող կորդինացիայի հետ կապված դժվարությունները, օրինակ՝ քայլելիս, աստիճաններով բարձրանալիս կամ իջնելիս, գնդակին ոտքով հարվածելիս կամ ցատկելիս։ Նրանք կարող են մի անգամ կատարել տվյալ շարժումը, իսկ մյուս անգամ՝ դժվարանալ։
• Խոսքային (վերբալ) դիսպրաքսիայով երեխաները դժվարությամբ են կարողանում կորդինացնել իրենց խոսքի մկանները, որ արտաբերեն անհրաժեշտ հնչյունները կամ բառերը։ Նրանց խոսքը հստակ և հասկանալի չէ կամ դժվարությամբ են արտաբերվում որոշ բառեր կամ նախադասություններ։ Այս երեխաները նաև կարող են խոսել դանդաղ՝ հաճախակի ընդմիջելով իրենց խոսքը։
• Բերանային (օրալ) դիսպրաքսիայով երեխաները դժվարությամբ են սնունդ ընդունում և սնունդը կամ հեղուկը կուլ տալիս։

Դիսպրաքսիայի ախտորոշումը

Եթե անհանգստացած եք, որ ձեր երեխայի մոտ կարող է լինել դիսպրաքսիա, հանդիպեք ձեր մանկաբույժին կամ նրա խորհրդով՝ այլ մասնագետի։

Ձեր երեխան կարող է ուղեգրվել հետևյալ մասնագետների խորհրդատվությանը՝

• խոսքի խանգարման մասնագետ՝ բերանային կամ խոսքային դիսպրաքսիայի դեպքում
• զբաղվածության թերապևտ՝ բերանային կամ շարժողական դիսպրաքսիայի դեպքում
• ֆիզիոթերապևտ՝ շարժողական դիսպրաքսիայի դեպքում։

Այս մասնագետներից յուրաքանչյուրն օգտագործում է երեխայի վիճակի գնահատման և օժանդակության իր առանձնահատուկ մեթոդը։

Դիսպրաքսիայի բուժումը

Դիսպրաքսիան բուժում չունի, սակայն երեխան կարող է զգալիորեն բարելավել իր հմտությունները տարբեր մեթոդների համակցությամբ, այդ թվում՝

• խոսքային բուժում
• զբաղվածության բուժում
• ֆիզիոթերապիա։