Հակամյուլլերյան հորմոն

Միջազգային անվանում (հապավում). Anti-Mullerian Hormone (AMH)

Նկարագրություն

Հակամլյուլերյան հորմոնը (AMH) հանդիսանում է վերարտադրողական տարիքի կանանց ձվարանային ռեզերվի մարկերը, իսկ նախասեռահասունացման տարիքի տղամարդկանց մոտ՝ տեստիկուլյար ֆունկցիայի մարկերը:

AMH-ը հանդիսանում է աճի ձևափոխման գործոններից մեկը, որը մասնակցում է հյուսվածքների աճի և տարբերակման գործընթացներին:

Տղամարդիկ

Տղմարդկանց մոտ AMH-ն արտադրվում է սերմնածորանի Սերտոլի բջիջների կողմից: Դեռևս սաղմնային զարգացման շրջանում AMH-ը տեստոստերոնի (TEST) հետ միասին անհրաժեշտ է ներքին սեռական օրգանների ձևավորման համար, օրինակ, AMH-ի ազդեցությամբ են ետաճում արական սաղմի Մյուլերյան ծորանները:

AMH-ի սեկրեցիան արական սեռի մոտ սկսվում է էմբրիոգենեզի շրջանում և շարունակվում է ողջ կյանքի ընթացքում: Նորմայում AMH-ի մակարդակն արյան մեջ զգալիորեն բարձրանում է նախասեռահասունացման փուլում, այնուհետև նվազում սեռահասունացման շրջանում և հետագա տարիներին և ողջ կյանքի ընթացքում մնում ցածր թվերի վրա: Նորածնային տարիքից ավելի բարձր տարիքում AMH-ի և TEST-ի մակարդակները հակադարձ համեմատական են:

Անդրոգենները և զարգացող սպերմատոցիտներն արգելակում են AMH-ի արտադրությունը: Անդրոգենների և հերմինատիվ բջիջների բացակայության պայմաններում ի հայտ են գալիս ֆոլիկուլախթանիչ հորմոնի (FSH)՝ AMH-ի էքսպերսիան ուժեղացնող ազդեցությունները:

AMH-ի թեստը կարող են օգտակար լինել ներսեռական (ինտերսեքսուալ) խանգարումների տարբերակիչ ախտորոշման մեջ, ինչպես նաև վաղաժամ (երբ AMH-ը տարիքային միջակայքից ավելի ցածր է) կամ, հակառակը, սեռահասունացման ուշացումը (երբ AMH-ը տարիքային միջակայքից ավելի բարձր է) և տեստիկուլյար գործունեությունը գնահատելիս: Մանկական տարիքի տղաների համար AMH-ը կարող է դառնալ տեստիկուլյար հյուսվածքի առկայության ռեալ մարկեր այն դեպքերում, երբ TEST-ի մակարդակը խիստ ցածր է:

Կանայք

Կանանց մոտ AMH-ն արտադրվում է ձվարանների գրանուլյոզ բջիջների կողմից: Մինչև սեռահասունացումը կանանց AMH-ը, ի տարբերություն տղամարդկանց, խիստ ցածր է (գրեթե չհայտնաբերվող), սեռահասունացման փուլում աճում է և վերարտադրողական տարիքի ողջ ընթացքում՝ պահպանվում հարաբերական ցածր մակարդակի վրա, իսկ դաշտանադադարի փուլում սահուն իջնում է՝ հասնելով դարձյալ գրեթե չհայնաբերելի մակարդակի:

Հետազոտություններով ցույց է տրվել, որ AMH-ի էքսպրեսիան սկսվում է առաջնային ֆոլիկուլների գրանուլոզ բջիջներում, երբ դրանք սկսում են նախագրանուլյոզ բջիջներից տարբերակվել պրիմորդիալ ֆոլիկուլների, հասնում է առավելագույնի պերանտրալ և փոքր անտրալ ֆոլիկուլների գրանուլյոզ բջիջներում և այնուհետև աստիճանաբար նվազում է ֆոլիկուլների հետագա զարգացման փուլերում՝ գործնականում անհետանալաով ֆոլիկուների 8 մմ և ավելի մեծ չափերի հասնելիս: AMH-ը չի էքսպրեսացվում ֆոլիկուլների աճի FSH-կախված փուլում:

Համարվում է, որ AMH-ի էքսպրեսիայի փոփոխությունները կարևոր դեր ունեն ֆոլիկուլների ռեկրուտացման և ընտրության մեխանիզմներում, քանի որ հորմոնի բացակայության պայմաններում ֆոլիկուլները FSH-ի նկատմամբ դառնում են ավելի զգայուն: Տարբեր հետազոտություններով ցույց է տրվել, որ AMH-ը համարվում է ձվարանային ռեզերվի քանակական մարկեր և կարող է օգտագործվել օժանդակող վերարտադրողական տեխնոլոգիաների ոլորտում, երբ անհրաժեշտություն է առաջանում գնահատել ձվարանային պահուստները և կանխատեսել ձվազատման խթանման պատասխանը: Մասնավորապես, կան հետազոտություններ, որոնց արդյունքներով այս համատեքստում AMH-ն ունի ավելի մեծ (հատկապես՝ բացասական կանխատեսող) կանխատեսող նշանակություն, քան մյուս թեսթերը՝ FSH, ինհիբին B և էստրադիոլ (E2): AMH-ի նկատմամբ հետաքրքրությունը նաև բարձր է ելնելով այն հանգամանքից, որ այս հորմոնը չի վերահսկվում գոնադոտրոպինների կողմից, այլ պարզապես արտացոլում է ֆոլիկուլների պոպուլյացիան: Ի տարբերություն վերոնշյալ երեք հորմոնների, AMH-ը ներգրավված չէ հետադարձ կապի դասական ցիկլում, կախված չէ դաշտանային ցիկլից և հանդիսանում է կարգավորման ոչ թե համակարգային, այլ պարակրին գործոն:

AMH-ի մակարդակը բարձրանում է պոլիկիստոզային ձվարանների համախտանիշի ժամանակ, որը թույլ է տալիս այս թեսթն օգտագործել տվյալ հիվանդության ախտորոշման գործընթացքում: AMH թեստի հնարավոր օգտագործման մյուս ոլորտը ձվարանների գրանուլյոզաբջջային ուռուցքների հայտնաբերումն է, որոնց ժամանակ հորմոնի մակարդակը զգալի կերպով աճում է:

Ցուցումներ

• օժանդակող վերարտադրողական տեխնոլոգիաների ոլորտում, FSH-ի հետ միասին, ձվարանային ռեզերվի գնահատում, ձվազատման ինդուկցիայի պատասխանի կանխատեսում, ուշ վերարտադրողական տարիքի կանանց մոտ անպտղության բուժման տակտիկայի ընտրություն
• ձվարանների գրանուլյոզաբջջային ուռուցքների հայտնաբերում՝ այլ հետազոտությունների հետ միասին (օրինակ՝ СА-125 և ինհիբին В)
• ներսեռական (ինտերսեքսուալ) խանգարումների տարբերակիչ ախտորոշում
• տղամարդկանց մոտ նախասեռահասունացման շրջանում տեստիկուլյար ֆունկցիայի գնահատում

Կենսանմուշ

AMH թեսթի համար հանձնվող կենսանմուշն է՝ երակային արյուն։

Կենսանմուշի հանձնում

Արյունը հանձնելու նախորդ օրը պետք է բացառել ալկոհոլի ընդունումը, հոգեհուզական և ֆիզիկական ծանրաբեռնվածությունները (օրինակ՝ մարզական պարապմունքներ), իսկ 1 ժամ առաջ՝ ծխախոտի ընդունումը:

Արյունը պետք է հանձնել առավոտյան ժամերին, պարտադիր քաղցած վիճակում (սննդի վերջին ընդունումը 8-14 ժամ անց): Պետք է բացառել հյութերը, թեյը, սուրճը (հատկապես՝ շաքարով): Կարելի է ընդունել ջուր:

Կանանց համար AMH թեսթի հանձնման ժամկետը կախված չէ դաշտանային ցիկլից:

Չափման միավորներ

Այլընտրանքային չափման միավոր

նգ/մլ (նանոգրամ/միլիլիտր)

Նորմալ (ռեֆերենս) միջակայքեր

Համընդհանուր օգտագործվող միջակայքեր

Կանայք

• նախասեռահասունացման տարիք՝ < 8,90 նգ/մլ
• վերարտադրողական տարիք՝ < 12,60 նգ/մլ
• ձվարանային ռեզերվի նվազում՝ < 1,00 նգ/մլ
• հետմենոպաուզա՝ < 0,16 նգ/մլ

Տղամարդիկ

• վերարտադրողական տարիք՝ (1,30-14,80) նգ/մլ
• նախասեռահասունացման տարիք՝ (3,80-159,80) նգ/մլ

Արդյունքների մեկնաբանություն

AMH-ի մակարդակի բարձրացում

Կանայք

• նորմոգոնադոտրոպինային անօվուլյատոր անպտղություն, պոլիկիստոզային ձվարանների համախտանիշ
• ձվարանների գրանուլյոզաբջջային ուռուցքներ

Տղամարդիկ

• սեռական զարգացման դանդաղում (AMH-ի բարձր կամ նորմալ մակարդակ)
• հակաանդրոգենային բուժում
• անդրոգենների արտադրության դեֆեկտ, անդրոգենների նկատմամբ կայունություն
• հիպոգոնադոտրոպինային հիպոգոնադիզմ

AMH-ի մակարդակի նվազեցում

Կանայք

• ձվարանային պահուստի տարիքային նվազում
• գիրություն (ճարպակալում)
• ձվարանային անբավարարություն (այդ թվում՝ քիմիաթերապիայից հետո)

Տղամարդիկ

• AMH գենի մուտացիա (Մյուլերյան ծորանների պերսիստենցիայի համախտանիշ)
• սեռահասունացման շրջանում՝ վաղաժամ սեռահասունացում
• անդրոգենների մակարդակի բարձրացում
• անորխիզմ
• ոչ օբստրուկտիվ ազոսպերմիա