Հայաստանում բնակվող բազմաթիվ մարդկանց համար ամառը նշանակում է տնից դուրս գործերի և, ընդհանուր առմամբ, դրսում անցկացվող ժամանակի մեծացում:

Ամռան ամսիներին բազմաթիվ մարդկանց մոտ առաջանում է մաշկի արևայրուք, իսկ նրանց փոքր մասի մոտ՝ նաև արևահարում և մաշկի այրվածք: Սակայն, արևայրուքից բացի, որոշ մարդկանց մոտ ամառվա ընթացքում կարող են առաջանալ նաև այլ տեսակի մաշկային ցաներ:

Այսպիսի ցաները կարող են ունենալ տարբեր պատճառներ՝ արևի ճառագայթներ, միջատներ, գերքրտնարտադրություն, գերտաքացում և կարող են դրսևորվել հատկապես այն մարդկանց մոտ, ովքեր ունեն ալերգիա և (կամ) որևէ մաշկային հիվանդություն: Նորածիններն ու մանկահասակ երեխաներն առավել խոցելի են մաշկացաների նկատմամբ, քանի որ նրանց մաշկը հաճախ ավելի զգայուն է:

Կան ցաների տարբեր տեսակներ: Այս հոդվածում ձեզ կներկայացվեն այն ցաները, որոնք սովորաբար ի հայտ են գալիս ամառային ամիսներին:

Ջերմային ցան կամ քրտնախաշ

Ջերմային ցանը կամ քրտնախաշը ոչ վնասակար, սակայն խիստ քորով ուղեկցվող մաշկային ցան է: Այն դրսևորվում է մարմնի փակ շրջանների մաշկի վրա մանր կարմիր, ցրված կամ խմբավորված, թափանցիկ պարունակությամբ բշտիկների առաջացմամբ: Ջերմային ցանը կամ քրտնախաշն առաջանում է հատկապես մարմնի այլ շրջաններում, որտեղ կարող է կուտակվել քրտինք՝ թևատակեր (անութային շրջան), թիկունք, կրծքագեղձերի տակ, կրծքավանդակ, աճուկային ծալքեր, շեք, արմնկային ու ծնկային ծալքեր և դաստակ:

Ջերմային ցանը պատճառվում է տաք և բարձր խոնավության պայմաններում քրտնագեղձերի բորբոքմամբ, որն առաջացնում է՝

մանր կարմիր բշտեր
գրգռող քոր և խաշվելու զգացում
ախտահարված շրջանի մաշկի կարմրություն և այտուց:

Իմացե՛ք ավելին, թե ինչպես հաղթահարել շոգ եղանակի ռիսկերը:

Արևային ցան

Որոշ, հատկապես՝ հակաբիոտիկներ ստացող կամ թունաքիմիկատների, հոտանյութերի, ներկանյութերի կամ մանրէազերծող նյութերի ներգործությանը ենթարկվող մարդկանց մոտ մաշկային ցան կարող է առաջանալ արևի ճառագայթների ուղղակի ազդեցության պատճառով: Սա կոչվում է լուսադերմատիտ (ֆոտոդերմատիտ):

Այլ մարդկանց մոտ գարնան կամ վաղ ամռան ամսիներին արևի ճառագայթների ներգործությունը կարող է նպաստել պարանոցի առաջային շրջանի, կրծքավանդակի, ձեռքերի և ազդրերի վրա կարմիր ցանավորման առաջացմանը, որը կոչվում է լուսային բազմաձև ցան (պոլիմորֆ լուսային էրուպցիա, արևային էկզեմա, արևային ալերգիա): Վերջինս առանց բուժման մի քանի օրվա ընթացքում կարող է անհետանալ, սակայն կարող է նաև կրկնվել:

Արևի ճառագայթները կարող են նաև ժառանգական նախատրամադրվածությամբ որոշ մարդկանց մոտ նպաստել համակարգային կարմիր գայլախտ (լուպուս) կոչվող քրոնիկ հիվանդության դրսևորմանը:

Իմացե՛ք ավելին արևից պաշտպանվելու և անվտանգության մասին:

Մաշկային ալերգիաներ

Գարնանային և ամառային ամիսներին շրջակա միջավայրում ի հայտ են գալիս բազմաթիվ նյութեր՝ բորբոսասնկեր, ծաղկափոշիներ, բուսական և կենդանական ծագման այլ միացություններ, որոնք կարող են առաջացնել մաշկի ալերգիկ ռեակցիաներ, այդ թվում՝

եղնջացան (ուրտիկարիա), որի առաջացմանը կարող են նպաստել տաք միջավայրը կամ քաղցր սնունդը
էկզեմա (ատոպիկ դերմատիտ), որի ընթացքը կարող է վատթարանալ ամռանը, հատկապես գերքրտնոտության պայմաններում
որոշ բույսեր և խոտեր կարող են առաջացնել մաշկի ցանավորում։

Մաշկային ցան խայթոցներից

Միջատների խայթոցները սովորաբար առաջացնում են խայթոցի տեղամասի ցավ և թույլ այտուցվածություն, սակայն որոշ, հատկապես՝ միջատի խայթոցի թույնի նկատմամբ ալերգիկ մարդկանց մոտ կարող է նաև զարգանալ սրընթաց մաշկային ռեակցիա: Որոշ դեպքերում նման ռեակցիան դրսևորվում է որպես խայթոցի շրջանում մաշկի տեղային այտուցի առաջացմամբ, որը մի քանի օրվա ընթացքում ինքնուրույն անհետանում է:

Այլ մարդկանց մոտ խայթոցի կամ խայթոցի թույնի նկատմամբ ռեակցիան տարածվում է ողջ օրգանիզմով՝ առաջացնելով ամենուրեք ի հայտ եկող մաշկային քոր, ինչպես նաև դեմքի, շրթունքների, լեզվի, ըմպանի ու վերին շնչուղիների այտուցվածություն, սրտազարկի հաճախացում և արյան ճնշման անկում (հիպոտենզիա):

Ողջ օրգանիզմն ընդգրկող գերսուր ալերգիկ ռեակցիան կոչվում է անաֆիլաքսիա և համարվում է կյանքին սպառնացող և անհետաձգելի բուժօգնություն պահանջող վիճակ:

Քրոնիկ մաշկային հիվանդություններ

Քրոնիկ մաշկային հիվանդություններով բազմաթիվ մարդիկ կարող են նկատել, որ ամառվա ամիսներին իրենց գանգատներն ու ախտանիշները սրանում են: Եթե ձեր մաշկային հիվանդության ընթացքն արևի ճառագայթներից կամ շոգ պայմաններում վատթարանում է, անհրաժեշտ է այցելել բժշկին: Նման հիվանդություններից են՝

քրոնիկ սնկիկային վարակներ, օրինակ՝ դերմատոֆիտիա (տինեա)
ատոպիկ դերմատիտ (էկզեմա)
սեբորեային դերմատիտ
մաշկի քաղցկեղներ կամ նախաքաղցկեղներ (կոչվում են կերատոզներ):

Ինքնօգնություն և բուժումներ

Ամառվա եղանակի հետ կապված մաշկային ցաների մեծ մասը վտանգավոր չէ և մի քանի օրվա ընթացքում ինքնուրույն անհետանում է: Նմանատիպ բազմաթիվ ցաները կարող են անվտանգ և արդյունավետ կերպով բուժվել տնային պայմաններում: Բժշկի խորհրդով փորձեք այս միջոցներից մեկնումեկը:

Կրեք թեթև և ազատ ամառային հագուստ, որն ինքը չի առաջացնում մաշկի տաքացում կամ գերքրտնություն: Նախապատվությունը պետք է տալ բաց գույնի կամ սպիտակ բնական գործվածքներին (օրինակ՝ բամբակ):
Աշխատեք գտնվել զով, օդորակիչով կամ այլ միջոցներով թարմացվող պայմաններում: Ըստ անհրաժեշտության օգտագործեք հովհարիչ կամ օդափոխիչ:
Ընդունեք սառը ցնցուղ կամ լոգանք:
Օգտագործեք բժշկի նշանակած քսուքները, կրեմները կամ հաբերը:
Փորձեք չքորել ցանավորված շրջանը, քանի որ այն կարող է ավելի սրացնել քորի զգացումը և առաջացնել մաշկի լուրջ վարակային բարդություններ:

Կարևոր է նաև, որ եղանակային շոգ պայմաններում ընդունեք մեծ քանակով ջուր և նվազագույնի հասցնեք ձեր մարմնի վրա արևի ուղղակի ճառագայթների ներգործությունը:

Ե՞րբ դիմել բժշկին

Դիմեք ձեր բժշկին, եթե մաշկացանն ինքնուրույն չի լավանում, ընդհակառակը՝ վատթարանում է կամ ուղեկցվում է մաշկի վարակման նշաններով, այդ թվում՝

ախտահարված շրջանի ցավ, այտուցվածություն, կարմրություն կամ տեղային տաքություն
մաշկի ախտահարված շրջանի թարախակալում
ախտահարված շրջանի հարակից տեղամասերում ավշային հանգույցների մեծացում
ջերմություն, դող և սարսուռ:

Հազվադեպ, մաշկային ցանը կարող է լինել գլխուղեղի կամ ողնուղեղի ախտահարմամբ ընթացող ծանր վարակային հիվանդության նախանշաններից մեկը: Այցելեք ձեր բժշկին կամ զանգեք 1-03 և կանչեք շտապ օգնություն, եթե մաշկային ցանն ուղեկցվում է հետևյալ նշաններով՝

ուժեղ գլխացավ, պարանոցի կարկամություն և տենդ
փսխումներ և սրտխառնոց:

Անհետաձգելի վիճակներ

Անաֆիլաքսիա

Երբ մեղվի կամ կրետի (իշամեղու) խայթոցից մաշկը մի փոքր այտուցվում և ցանավորվում է, դա նորմալ տեղային երևույթ է: Սակայն ալերգիայով որոշ մարդկանց մոտ միջատների խայթոցը կարող է առաջացնել գերսուր ալերգիկ ռեակցիա, որը կոչվում է անաֆիլաքսիա: Անաֆիլաքսիան կյանքին սպառնացող և անհետաձգելի բուժօգնություն պահանջող վիճակ է:

Եթե միջատի խայթոցը առաջացնում է գլխապտույտ, շնչարգելություն, ըմպանում կամ կոկորդում այտուցի և սեղմվածության զգացում կամ սրտազարկի հաճախացում, անհապաղ զանգեք 1-03 և կանչեք շտապ օգնություն:

Ջերմային հարված և օրգանիզմի գերտաքացում

Ջերմային ցանը կարող է լինել ջերմային հարվածի (ջերմային կաթված, արևահարություն) և օրգանիզմի գերտաքացման (ջերմային հյուծում) վաղ նախազգուշացնող նշաններից մեկը:

Եթե արևահարությունից հետո ի հայտ են գալիս մարմնի ջերմաստիճանի կտրուկ բարձրացում, կարմրած, չոր և գերտաքացած մաշկ (քանի որ քրտնարտադրությունը դադարել է), սրտազարկի և շնչառության հաճախացում, խիստ ծարավի զգացում, գլխացավ, սրտխառնոց և փսխումներ, գլխապտույտ, շշմածության զգացում, կորդինացիայի վատացում և խոսքի աղավաղում, ագրեսիվ կամ անհանգիստ պահվածք, գիտակցության խանգարումներ, ցնցումներ կամ կոմա, անհապաղ զանգեք 1-03 և կանչեք շտապ օգնություն: