Ախտանիշներ - Ֆրոնտոտեմպորալ դեմենցիա

Ֆրոնտոտեմպորալ դեմենցիայի (ՖՏԴ) կամ ճակատաքունքային թուլամտության ախտանիշները տարբերվում են անձից անձ:

Ժամանակի ընթացքում, սովորաբար՝ տարիների ընթացքում ախտանիշները հարաճուն կերպով վատթարանում են:

Ֆրոնտոտեմպորալ դեմենցիա ունեցող մարդիկ հակված են ունենալ ախտանիշների տեսակների խմբեր (կլաստերներ), որոնք առաջանում են միասին: Նրանք նաև կարող են ունենալ ախտանիշների տեսակների մեկից ավելի կլաստերներ:

Վարքագծային փոփոխություններ

Ֆրոնտոտեմպորալ դեմենցիայի ամենատարածված ախտանիշները ներառում են վարքագծային և անձնային կտրուկ շեղումներ: Դրանցից են՝

• խորացող անհամարժեք (ոչ պատշաճ) սոցիալական վարքագիծ
• կարեկցանքի և այլ միջանձնային հմտությունների կորուստ, օրինակ՝ այլ անձի զգացմունքների նկատմամբ անտարբերությունը
• քննադատության և ինքնաքննադատության բացակայություն
• զսպվածության կորուստ
• հետաքրքրության բացակայություն, որը նաև հայտնի է որպես ապաթիա (ապաթիան կարող է շփոթվել դեպրեսիայի հետ)
• սևեռուն (կոմպուլսիվ) վարքագիծ, ինչպիսիք են մատներով թակելը, ծափ տալը կամ շրթունքները ծամելը
• անձնական հիգիենայի անտեսում
• փոփոխություններ ուտելու սովորությունների մեջ, օրինակ՝ չափից շատ ուտելը կամ քաղցրավենիք և կոնֆետներ նախընտրելը
• առարկաներ ուտելը
• սևեռուն կերպով բերանը մի բան դնելու ցանկություն:

Խոսքային և լեզվային ախտանիշներ

Ֆրոնտոտեմպորալ դեմենցիայի որոշ ենթատեսակներ հանգեցնում են լեզվային ունակության փոփոխության կամ խոսքի կորստի: Այդ ենթատեսակները ներառում են առաջնային հարաճուն (պրոգրեսիվ) աֆազիա, սեմանտիկ (իմաստային) դեմենցիա և հարաճուն (պրոգրեսիվ) ագրամատիկ աֆազիա, որը նաև հայտնի է որպես հարաճուն ոչ սահուն աֆազիա:

Այս վիճակները կարող են պատճառել հետևյալը:

• Գրավոր և բանավոր լեզուն օգտագործելու և հասկանալու դժվարությունների աճ: ՖՏԴ ունեցող մարդիկ հաճախ չեն կարող գտնել խոսքի մեջ օգտագործման ճիշտ բառը:
• Իրերն իրենց անունով կոչելու դժվարություն: ՖՏԴ ունեցող մարդիկ կարող են ճիշտ բառը փոխարինել ավելի ընդհանուր բառով, օրինակ՝ գրիչի համար օգտագործել «այն» բառը:
• Բառերի իմաստներն այլևս չհասկանալը:
• Ոչ հաստատուն խոսք, որը կարող է հնչել հեռագրի ձևով՝ օգտագործելով պարզ, երկբառանոց նախադասություններ:
• Նախադասություն կազմելիս սխալներ անելը:

Շարժողական խանգարումներ

Ֆրոնտոտեմպորալ դեմենցիայի հազվադեպ հանդիպող ենթատեսակները կարող են առաջացնել շարժումներ, որոնք նման են Պարկինսոնի հիվանդությամբ կամ ամիոտրոֆիկ կողմնային սկլերոզով մարդկանց մոտ դիտվող շարժումներին:

Շարժողական ախտանիշները կարող են ներառել՝

• տրեմոր (դող)
• մկանային կարկամություն (ռիգիտություն)
• մկանային կծկանքներ (սպազմ) կամ ջղաձգումներ (ցնցումներ)
• շարժումների վատ կառավարում (կորդինացիա)
• կուլ տալու հետ կապված դժվարություններ
• մկանային թուլություն
• անտեղի ծիծաղ կամ լաց
• վայր ընկնելը կամ քայլելու հետ կապված խնդիրներ:

Ե՞րբ դիմել բժշկին

Դիմեք ձեր բժշկին և նրա ուղղորդմամբ՝ համապատասխան մասնագետին (նյարդաբան, հոգեբան, հոգեբույժ և այլն), եթե ձեր կամ ձեր հարազատներից մեկնումեկի մոտ կասկածում եք դեմենցիայի նշաններ: Քիչ չեն դեպքերը, երբ ՖՏԴ-ն շփոթվում է հոգեկան խանգարման կամ Ալցհեյմերի հիվանդության հետ, ուստի վաղ ախտորոշումը և բուժումը կարևոր են: