Փորկապություն. պատճառներ

Փորկապությունն առավել հաճախ առաջացնում է, երբ աղիներով կղանքային զանգվածները տեղաշարժվում են խիստ դանդաղած կամ չեն կարողանում արդյունավետ կերպով ուղիղ աղիքով հեռանալ, որի պատճառով կղանքը չորանում և խիստ պնդանում է:

Քրոնիկ փորկապությունն ունի բազմաթիվ տարբեր պատճառներ: Բժիշկները տարբերում են փորկապության հետևյալ երկու տեսակի պատճառներ՝

• առաջնային (ֆունկցիոնալ), երբ առողջական վիճակը կամ դեղորայքի կողմնակի ազդեցությունները փորկապության առաջացման համար որևէ կապ չունի (փորկապության ամենատարածված տեսակն է)
• երկրորդային, երբ փորկապությունը մեկ այլ հիվանդության կամ վիճակի ախտանիշներից մեկն է:

Հաստ աղիքի կամ ուղիղ աղիքի խցանում

Հաստ կամ ուղիղ աղիքների արգելափակումը կարող է դանդաղեցնել կամ դադարեցնել կղանքային զանգվածքների տեղափոխումը: Պատճառներից են՝

• հետանցքը շրջապատող մաշկի փոքր պատռվածքներ (հետանցքի ճաք)
• աղիքային անանցանելիություն (աղիների խցանում)
• հաստ աղիքի քաղցկեղ
• հաստ աղիքի նեղացում (կպումներ)
• որովայնի խոռոչի այլ քաղցկեղներ, որոնց սեղմում են հաստ աղիքը
• ուղիղ աղիքի քաղցկեղ
• ուղիղ աղիքի արտափքում դեպի հեշտոցի պատը (ռեկտոցելե):

Հաստ և ուղիղ աղիքի նյարդերի հետ կապված խնդիրներ

Նյարդաբանական խնդիրները կարող են ազդել այն նյարդերի վրա, որոնք ապահովում են հաստ և ուղիղ աղիքի գալարակծկանքները և կղանքային զանգվածքների տեղափոխումը: Պատճառներից են՝

• մարմնական գործառույթները հսկող նյարդերի վնասում (ավտոնոմ նեյրոպաթիա)
• ցրված սկլերոզ
• Պարկինսոնի հիվանդություն
• ողնուղեղի վնասվածք
• ինսուլտ:

Կղազատման մեջ ներառված մկանների խնդիրներ

Կղազատման գործառությում մասնակցող կոնքի հատակի մկանների հետ կապված խնդիրները կարող են առաջացնել քրոնիկ փորկապություն: Պատճառներից են՝

• կոնքի հատակի մկանները թուլացնելու անկարողություն (անիսմուս)
• կոնքի հատակի մկանների սինխրոն թուլացման և կծկման կորդինացիայի խանգարումներ (դիսսիներգիզմ)
• թուլացած կոնքի հատակի մկաններ

Հորմոնների վրա ազդող հիվանդություններ կամ վիճակներ

Հորմոններն օգնում են օրգանիզմում հեղուկների հավասարակշռության պահպանմանը: Այն հիվանդությունները կամ առողջական վիճակները, որոնք խախտում են այս հավասարակշռությունը, կարող են բերել փորկապության: Պատճառներից են՝

• դիաբետ
• գերակտիվ հարվահանաձև գեղձեր (հիպերպարաթիրեոիդիզմ)
• հղիություն
• թերակտիվ վահանաձև գեղձ (հիպոթիրեոզ)

Ռիսկի գործոններ

Քրոնիկ փորկապության ռիսկը բարձրացնող գործոններից են՝

• մեծ տարիք
• իգական սեռ
• անբավարար քանակով հեղուկների ընդունում և ջրազրկում
• բջջանյութի ցածր քանակներով սննդակարգ և սննդակարգի այլ խախտումներ
• անբավարար ֆիզիկական ակտիվություն (նստակյաց ապրելակերպ)
• որոշ դեղամիջոցների ընդունում՝ քնաբերներ, օփիոիդային ցավազրկողներ, հակադեպրեսանտներ, արյան ճնշումը նվազեցնող դեղեր, սպազմոլիտիկներ, հակահիստամինայիններ, կալցիումի և երկաթի հավելումներ և այլն
• հոգեկան հիվանդության առկայություն կամ հոգեկան առողջության այլ խնդիրներ, օրինակ՝ դեպրեսիա կամ սնման խանգարում, վախ ցավից և հանրային զուգարաններից, ալարկոտություն և այլն: