Թմրամիջոցից կախվածության ախտանիշները կամ վարքագծերը, ի թիվս այլոց, ներառում են հետևյալը:

Զգացում, որ դուք պետք է օգտագործեք թմրամիջոցը կանոնավոր՝ ամեն օր կամ նույնիսկ օրը մի քանի անգամ:
Թմրամիջոցի նկատմամբ ուժեղ հակումներ ունենալը, որն արգելափակում է ցանկացած այլ մտքեր:
Ժամանակի ընթացքում նույն ազդեցությունը ստանալու համար ավելի շատ թմրամիջոցի կարիք ունենալը:
Թմրամիջոցի ավելի մեծ քանակությունների ընդունում ավելի երկար ժամանակահատվածում, քան դուք նախատեսել էիք:
Համոզված լինելը, որ դուք ունեք թմրամիջոցի պաշար:
Թմրամիջոցի վրա գումար ծախսելը, նույնիսկ եթե դրա հնարավորությունը չունեք:
Պարտավորությունները և աշխատանքային պարտականությունները չկատարելը կամ թմրամիջոցների օգտագործման պատճառով սոցիալական կամ ժամանցային գործունեության կրճատումը:
Թմրամիջոցի օգտագործման շարունակելը, չնայած գիտեք, որ այն խնդիրներ է առաջացնում ձեր կյանքում կամ պատճառում է ֆիզիկական կամ հոգեբանական վնաս:
Թմրամիջոց ստանալու համար այնպիսի բաներ անելը, որոնք սովորաբար չէիք անի, օրինակ՝ գողություն:
Մեքենա վարելը կամ այլ վտանգավոր գործողություններ կատարելը, երբ գտնվում եք թմրամիջոցների ազդեցության տակ:
Բավական ժամանակ ծախսելը թմրամիջոց ձեռք բերելու, օգտագործելու կամ թմրամիջոցի ազդեցությունից վերականգնվելու համար:
Թմրամիջոցի օգտագործումը դադարեցնելու ձեր փորձերի ձախողումը:
Զրկանքի (հանման) ախտանիշներ, երբ դուք փորձում եք դադարեցնել թմրամիջոցի օգտագործումը:

Ընտանիքի անդամների կողմից թմրամիջոցների վնասակար օգտագործման ճանաչումը

Երբեմն դժվար է դեռահասների նորմալ տրամադրությունը կամ անհանգստությունը տարբերակել թմրամիջոցների օգտագործման նշաններից: Հնարավոր նշանները, որ ձեր դեռահասը կամ ընտանիքի այլ անդամը թմրամիջոց է օգտագործում, ներառում են հետևյալը:

Դպրոցում կամ աշխատանքի հետ կապված խնդիրներ. հաճախակի բացակայություններ դպրոցից կամ աշխատանքից, հանկարծակի անտարբերություն դպրոցական գործունեության կամ աշխատանքի նկատմամբ, կամ գնահատականների կամ աշխատանքի կատարողականի անկում:
Ֆիզիկական առողջության հետ կապված խնդիրներ. էներգիայի և մոտիվացիայի պակաս, քաշի կորուստ կամ ավելացում, կամ կարմիր աչքեր:
Անտեսված արտաքին տեսք. հագուստի, հարդարանքի կամ արտաքինի նկատմամբ հետաքրքրության բացակայություն:
Փոփոխություններ վարքագծի մեջ. մեծ ջանքեր՝ արգելելու ընտանիքի անդամներին մուտք գործելը դեռահասի սենյակ, ընկերների հետ դուրս գալը գաղտնի պահելը կամ կտրուկ փոփոխություններ վարքագծի և ընտանիքի և ընկերների հետ փոխհարաբերություններում:
Դրամական խնդիրներ. փողի հանկարծակի խնդրանքներ առանց ողջամիտ բացատրության կամ ձեր բացահայտումը, որ գումարը բացակայում է կամ գողացվել է, կամ որ իրերն անհետացել են ձեր տնից, ինչը ցույց է տալիս, որ դրանք վաճառվում են ապօրինի թմրամիջոցներ գնելու և օգտագործելու համար:

Թմրամիջոցների օգտագործման կամ ազդեցության (ինտոքսիկացիայի) ճանաչումը

Թմրամիջոցների օգտագործման կամ ազդեցության (թունավորման) գանգատներն ու ախտանիշները կարող են տարբեր լինել՝ կախված թմրամիջոցնի տեսակից: Ստորև կգտնեք մի քանի օրինակներ:

Մարիխուանա, հաշիշ և կանաբիս պարունակող այլ նյութեր

Մարդիկ օգտագործում են կանեփ՝ ծխելով, ուտելով կամ թմրամիջոցի գոլորշիացված ձևը ներշնչելով: Կանեփը հաճախ նախորդում է կամ օգտագործվում է այլ թմրամիջոցների հետ միասին, ինչպիսիք են ալկոհոլը կամ այլ ապօրինի թմրամիջոցները, և հաճախ դա առաջին փորձարկված թմրամիջոցն է:

Վերջերս օգտագործման գանգատները և ախտանիշները կարող են ներառել՝

հաճույքի (էյֆորիա) զգացողություն կամ «վերելքի» զգացում
տեսողական, լսողական և համի ընկալման սրված զգացողություն
արագացած սրտազարկ (տախիկարդիա) և բարձրացած արյան ճնշում (հիպերտենզիա)
կարմիր աչքեր
չոր բերան
կորդինացիայի նվազում
ուշադրության կենտրոնացման կամ հիշելու դժվարություն
դանդաղած ռեակցիայի ժամանակ
անհանգստություն կամ պարանոիդ մտածողություն
կանաբիսի հոտ շորերից կամ ձեռքի դեղնած մատներ
որ սովորական ժամերին որոշ մթերքների նկատմամբ մեծ հակում:

Երկարաժամկետ օգտագործումը հաճախ կապված է հետևյալ վիճակների հետ՝

նվազած մտավոր սրություն
վատ կատարողական կամ առաջադիմություն աշխատանքում կամ դպրոցում
շարունակվող հազ և հաճախակի թոքային վարակներ:

K2, սփայս և լոգանքի աղեր

Սինթետիկ թմրամիջոցների երկու խումբ՝ սինթետիկ կանաբինոիդներ և փոխարինված կամ սինթետիկ կաթինոններ, անօրինական են աշխարհի երկրների գերիշխող մեծամասնությունում, այդ թվում՝ Հայաստանում: Այս թմրամիջոցների ազդեցությունը կարող է վտանգավոր և անկանխատեսելի լինել, քանի որ չկա որակի վերահսկողություն, և որոշ բաղադրիչներ կարող են ունենալ անհայտ ծագում:

Սինթետիկ կանաբինոիդները, որոնք նաև կոչվում են K2 կամ սփայս, ցողում են չոր բույսերի վրա, այնուհետև ծխեցվում, սակայն կարող են պատրաստվել որպես բուսական թեյ: Հեղուկ ձևը կարող է գոլորշիացվել էլեկտրոնային ծխախոտով (վայփերներ): Թեև արտադրողների պնդումներին, դրանք ավելի շուտ քիմիական միացություններ են, քան «բնական» կամ անվնաս արտադրանք: Այս դեղերը կարող են մարիխուանայի նման «վերելք» առաջացնել և դարձել են հանրաճանաչ, սակայն՝ վտանգավոր այլընտրանք:

Վերջերս օգտագործման գանգատները և ախտանիշները կարող են ներառել՝

հաճույքի (էյֆորիայի) զգացողություն կամ «վերելքի» զգացողություն
տրամադրության բարձրացում
տեսողական, լսողական և համի ընկալման փոփոխված զգացողություն
ծայրաստիճան անհանգստություն կամ հոգեշարժական գրգռվածություն (աժիտացիա)
պարանոյա (համակարգված զառանցանքներ)
ցնորքներ (հալյուցինացիաներ)
արագացած սրտազարկ (տախիկարդիա) և բարձրացած արյան ճնշում (հիպերտենզիա)
փսխում
շփոթվածություն
բռնի վարք:

Փոխարինված կաթինոնները, որոնք նաև կոչվում են «լոգանքի աղեր», հոգեկան վիճակը փոփոխող (հոգեներգործուն) նյութեր են, որոնք նման են ամֆետամիններին, ինչպիսիք են էքստազին (ՄԴՄԱ) և կոկաինը: Փաթեթները հաճախ պիտակավորված են որպես այլ ապրանքներ՝ հայտնաբերումից խուսափելու համար:

Չնայած անվանմանը, դրանք լոգանքի արտադրանք չեն, ինչպիսիք են Էպսոմ աղերը: Փոխարինված կաթինոնները կարելի է ուտել, քթով ներս քաշել, ներշնչել կամ ներարկվել և մեծ կախվածություն են առաջացնում: Այս թմրամիջոցները կարող են առաջացնել ծանր թունավորում, ինչը հանգեցնում է առողջության համար վտանգավոր հետևանքների կամ նույնիսկ մահվան:

Վերջերս օգտագործման գանգատները և ախտանիշները կարող են ներառել՝

«վերելքի» զգացողություն
բարձրացած շփումներ և ծանոթություններ
բարձրացած կենսաուժ և հոգեշարժական գրգռվածություն (աժիտացիա )
բարձրացած սեռական ցանկություն
արագացած սրտազարկ (տախիկարդիա) և բարձրացած արյան ճնշում (հիպերտենզիա)
հստակ մտածողության խնդիրներ
մկանային վերահսկման կորուստ
պարանոյա
խուճապի (պանիկ) նոպաներ
ցնորքներ (հալյուցինացիաներ)
զառանցանք (դելիրիում)
փսիխոտիկ կամ բռնի վարք:

Բարբիտուրատներ, բենզոդիազեպիններ և քնաբերներ

Բարբիտուրատները, բենզոդիազեպինները և քնաբերները կենտրոնական նյարդային համակարգը ճնշող դեղեր են՝ դեպրեսանտներ: Դրանք հաճախ օգտագործվում և չարաշահվում են հանգստության զգացումի կամ «անջատելու» կամ սթրեսի հետ կապված մտքերն ու զգացմունքները մոռանալու ցանկության համար:

Բարբիտուրատներ. օրինակներից է Ֆենոբարբիտալը:
Բենզոդիազեպիններ. օրինակները ներառում են հանգստացնողները, ինչպիսիք են Դիազեպամը (Վալիում), Ալպրազոլամը (Քսանաքս), Լորազեպամը (Ատիվան), Կլոնազեպամը (Կլոնոպին) և Քլորդիազեպօքսիդը (Լիբրիում):
Քնաբերներ (հիպնոտիկներ). օրինակները ներառում են Զոլպիդեմը (Ամբիեն) և Զալեպլոնը (Սոնատա):

Վերջերս օգտագործման գանգատները և ախտանիշները կարող են ներառել՝

քնկոտություն
աղավաղված խոսք
կորդինացիայի խանգարում
դյուրագրգռություն կամ տրամադրության փոփոխություններ
ուժադրության կենտրոնացման կամ հստակ մտածողության խնդիրներ
հիշողության խնդիրներ
աչքերի ակամա շարժումներ
զսպվածության կորուստ
դանդաղած շնչառություն և նվազած արյան ճնշում
վայրանկումներ կամ դժբախտ պատահարներ
գլխապտույտ:

Մեթամֆետամին, կոկաին և այլ խթանիչներ (ստիմուլյանտներ)

Խթանիչները ներառում են ամֆետամին, մեթ (մեթամֆետամին), կոկաին, Մեթիլֆենիդատ (Ռիտալին, Կոնցերտա և այլն) և Ամֆետամին-դեքստրոամֆետամին (Ադդերալլ XR, Միդայիս): Դրանք հաճախ օգտագործվում և չարաշահվում են «վերելք» փնտրելու կամ էներգիան բարձրացնելու, աշխատանքում կամ դպրոցում կատարողականը բարելավելու կամ քաշը կորցնելու կամ ախորժակը վերահսկելու համար:

Վերջերս օգտագործման գանգատները և ախտանիշները կարող են ներառել՝

երջանիկ հուզմունքի և չափազանց մեծ վստահության զգացում
բարձրացած զգոնություն
բարձրացած կենսաուժ և անհանգստություն
վարքագծային փոփոխություններ կամ ագրեսիա
արագացած կամ թռիչքային խոսք
աովորականից ավելի մեծ բբեր
շփոթվածություն, զառանցանքներ և ցնորքներ (հալյուցինացիաներ)
գերգրգռվածություն, անհանգստություն կամ պարանոյա
սրտի ռիթմի, արյան ճնշման և մարմնի ջերմաստիճանի փոփոխութոյւններ
սրտխառնոց և փսխում՝ մարմնի քաշի նվազեցմամբ
թույլ դատողություն
քթի փակվածություն և քթի լորձաթաղանթի վնասում (եթե թմրամիջոցը ներշնչվում է)
բերանի խոռոչի խոցեր, լնդային հիվանդություն և ատամների քայքայում՝ ծխելու միջոցով օգտագործելիս («մեթ-բերան»)
անքնություն
դեպրեսիա, երբ թմրամիջոցի ազդեցությունը թուլանում է:

Ակումբային (ժամանցային) թմրամիջոցներ

Ակումբային կամ ժամանցային թմրամիջոցները սովորաբար օգտագործվում են ակումբների, համերգների և երեկույթների ժամանակ: Օրինակները ներառում են մեթիլենդիօքսիմեթամֆետամինը, որը նաև կոչվում է ՄԴՄԱ, էքստազի կամ մոլլի և գամմա-հիդրօքսիկարագաթթու, որը հայտնի է որպես ԳՀԿ (GHB): Այլ օրինակներից են Կետամինը և Ֆլունիտրազեպամը կամ Ռոհիպնոլը, որը նաև կոչվում է ռուֆի: Այս թմրամիջոցները ոչ բոլորն են նույն դասի մեջ, սակայն ունեն որոշ նմանատիպ ազդեցություններ և վտանգներ, այդ թվում՝ երկարաժամկետ վնասակար ազդեցություններ:

GHB-ն և Ֆլունիտրազեպամը կարող են առաջացնել հանգստացնող ազդեցություն, մկանների թուլացում, շփոթվածություն և հիշողության կորուստ, ուստի սեռական ոտնձգությունների ենթարկվելը կամ սեռական ոտնձգությունների հավանականությունը կապված է այս թմրամիջոցների օգտագործման հետ:

Ակումբային թմրամիջոցների օգտագործման գանգատները և ախտանիշները կարող են ներառել՝

ցնորքներ (հալուցինացիաներ)
պարանոյա
սովորականից ավելի լայն բբեր
դող, սարսուռ և քրտնարտադրություն
ակամա դող (տրեմոր)
վարքագծային փոփոխություններ
մկանների կծկանք և ատամների սեղմում (կրճտոց)
մկանային թուլություն, վատ կորդինացիա կամ տեղաշարժման խնդիրներ
զսպվածության կորուստ
տեսողական, լսողական և համի ընկալման սրված զգացողություն
թույլ դատողություն
հիշողության խնդիրներ կամ հիշողության կորուստ
գիտակցության մթագնում
բարձրացած կամ նվազած սրտի ռիթմ և արյան ճնշում:

Ցնորածիններ (հալյուցիոնգեններ)

Հալյուցինոգենների օգտագործումը կարող է առաջացնել տարբեր գանգատներ և ախտանիշներ՝ կախված դեղամիջոցից: Ամենատարածված հալյուցինոգեններն են Լիզերգաթթվի դիէթիլամիդը (ԼՍԴ) և Ֆենցիկլիդինը (Ֆենիլցիկլոհեքսիլ պիպերիդին, ՖՑՊ):

ԼՍԴ-ի օգտագործումը կարող է առաջացնել՝

ցնորքներ (հալուցինացիաներ)
իրականության ընկալման զգալիորեն կրճատում, օրինակ՝ ձեր մեկ զգայարանից ստացված մուտքը մեկ այլ զգայարան մեկնաբանելը, օրինակ՝ գույներ լսելը
իմպուլսիվ վարքագիծ
հույզերի կտրուկ փոփոխություններ
ընկալման մշտական հոգեկան փոփոխություններ
արյան ճնշման բարձրացում (հիպերտենզիա) և սրտազարկի հաճախացում (տախիկարդիա)
դողեր (տրեմոներ)
վերապրումներ (ֆլեշբեք) և ցնորքների վերադարձ, նույնիսկ տարիներ անց:

ՖՑՊ-ի օգտագործումը կարող է առաջացնել՝

ձեր մարմնից և շրջապատից անջատվելու զգացողություն
ցնորքներ (հալուցինացիաներ)
կորդինացիայի և շարժման խնդիրներ
ագրեսիվ, հնարավոր է՝ բռնի վարք
աչքերի ակամա շարժումներ
ցավային զգացողության կորուստ
արյան ճնշման բարձրացում (հիպերտենզիա) և սրտազարկի հաճախացում (տախիկարդիա)
մտածողության և հիշողության խնդիրներ
խոսելու խնդիրներ
թույլ դատողություն
բարձր աղմուկի անտանելիություն
երբեմն՝ ցնցումներ կամ կոմա:

Ինհալանտներ (ցնդող լուծիչներ)

Ինհալանտների օգտագործման գանգատներն ու ախտանիշները տարբեր են՝ կախված օգտագործված նյութից: Սովորաբար ներշնչվող նյութերը ներառում են սոսինձ, ներկերի լուծիչներ, նոսրացնող հեղուկ, բենզին, մաքրող հեղուկներ և կենցաղային աերոզոլային արտադրանք: Այս նյութերի թունավոր բնույթի պատճառով օգտագործողների մոտ կարող է առաջացնել գլխուղեղի վնասում կամ հանկարծակի մահ:

Գանգատները և ախտանիշները կարող են ներառել՝

ինհալանտի պահում՝ առանց խելամիտ բացատրության
կարճատև հաճելի զգացողություն
վարքագիծ, կարծես օգտագործողը հարբած է
իմպուլսիվ պահվածքը վերահսկողության տակ պահելու ունակության նվազում
ագրեսիվ վարքաքիծ կամ կռվարարություն
գլխապտույտ
սրտխառնոց կամ փսխում
աչքերի ակամա շարժումներ
թմրամիջոցների ազդեցության նշաններ, ինչպիսիք են սվաղված խոսքը, շարժումների դանդաղումը և կորդինացիայի կորուստը
անկանոն սրտազարկ (առիթմիա)
դողեր (տրեմորներ)
ինհալացիոն նյուտի կայուն հոտ
քթի և բերանի շուրջը ցան:

Օփիոիդային ցավազրկողներ

Օփիոիդներն ապօրինի թմրամիջոցներ են, թմրաբեր ցավազրկողներ, որոնք ստացվում են քնաբեր կակաից կամ պատրաստվում են սինթետիկ եղանակով: Թմրամիջոցների այս դասը ներառում է, ի թիվս այլոց, Հերոին, Մորֆին, Կոդեին, Մեթադոն, Ֆենտանիլ և Օքսիկոդոն:

Օփիոիդային ցավազրկողներից կախվածությունը որոշ երկրներում որոշ ժամանակաշրջաններում հասել է «օփիոիդային համաճարակի» մակարդակի: Որոշ մարդիկ, ովքեր երկար ժամանակ օգտագործել են օփիոիդներ, կարող են բուժման ընթացքում բժշկի կողմից նշանակված ժամանակավոր կամ երկարաժամկետ դեղամիջոցի փոխարինման կարիք ունենալ:

Օփիոիդներից կախվածության գանգատներն ու ախտանիշները կարող են ներառել՝

«վերելքի» զգացողություն
ցավի զգացողության կորուստ
հոգեշարժական գրգռվածություն (աժիտացիա), քնկոտություն կամ հոգեկան հանգստություն
աղավաղված խոսք
ուշադրության և հիշողության հետ կապված խնդիրներ
սովորականից ավելի նեղացած բբեր
իրազեկվածության բացակայություն կամ անուշադրություն շրջապատող մարդկանց և իրավիճակների նկատմամբ
կորդինացիայի խնդիրներ
դեպրեսիա
շփոթվածություն
փորլուծություն
քթահոսություն կամ քթային վերքեր (եթե թմրամիջոցը շնչվում է)
ասեղի հետքեր (եթե թմրամիջոցը ներարկվում է)

Ե՞րբ դիմել բժշկին

Եթե ձեր թմրամիջոցների օգտագործումը վերահսկողությունից դուրս է կամ խնդիրներ է առաջացնում, դիմեք օգնության: Որքան շուտ դիմեք օգնության, այնքան ավելի մեծ են ձեր կայուն վերականգնման հնարավորությունները: Խոսեք ձեր բժշկի հետ կամ այցելեք հոգեկան առողջության մասնագետի, օրինակ՝ բժշկի, ով մասնագիտացած է կախվածության բժշկության կամ թմրամոլության հոգեբուժության մեջ կամ նարկոլոգի:

Պայմանավորվեք և այցելեք ձեր բժշկին, եթե՝

չեք կարող դադարեցնել թմրամիջոցի օգտագործումը
դուք շարունակում եք թմրամիջոցի օգտագործումը՝ չնայած դրանց պատճառած ակնհայտ վնասների
ձեր թմրամիջոցների օգտագործումը հանգեցնում է ոչ անվտանգ վարքագծերի, ինչպիսիք են ասեղների համատեղ օգտագործումը կամ չպաշտպանված սեռական հարաբերությունները
դուք կարծում եք, որ կարող եք թմրամիջոցի օգտագործումը դադարեցնելուց հետո ունենալ հանման (զրկանքի) ախտանիշներ:

Եթե պատրաստ չեք դիմել բժշկին կամ հոգեկան առողջության մասնագետին, կարող եք օգտվել թեժ գծերից կամ աջակցության հեռախոսահամարներից, որ իմանաք, թե ուր դիմել:

Ե՞րբ փնտրել անհետաձգելի բուժօգնություն

Դիմեք անհետաձգելի բուժօգնության, եթե դուք կամ ինչ-որ մեկը, ում գիտեք, օգտագործել է որևէ թմրամիջոց և՝

կարող է ունենալ գերդոզավորում
դրսևորում է գիտակցության փոփոխություններ
ունի շնչառության խնդիր
ունի ցնցումներ կամ ջղաձգումներ
ունի հնարավոր սրտամկանի ինֆարկտի նշաններ, ինչպիսիք են ետկրծոսկրային ցավ կամ սեղմում-ճնշում
ունի թմրամիջոցի օգտագործման հետ կապված որևէ այլ անհանգստացնող ֆիզիկական կամ ֆիզիոլոգիական ռեակցիա: