Սեպսիս

Սեպսիսը կյանքին սպառնացող վիճակ է, որի առաջացման մեջ գլխավոր դերը պատկանում է վարակի նկատմամբ օրգանիզմի պատասխան ռեակցիային։

Ի՞նչ է սեպսիսը

Սեպսիսը հայտնի է նաև որպես «սեպտիցէմիա», «արյան վարակ», «արյան թունավորում», «թարախարյունություն» կամ «ընդհանուր թարախային վարակ»։

Սեպսիսը բակտերիաներով (մանրէներով) պատճառված արյան ծանր վարակ է։ Եթե սեպսիսը հարաճուն կերպով վերածվում է սեպտիկ շոկի, ապա զարգանում է արյան ճնշման կտրուկ անկում։

Սեպսիսը համարվում է անհետաձգելի բուժօգնություն պահանջող վիճակ և չբուժվելու դեպքում կարող է ունենալ մահացու ելք։

Սեպսիսի վաղ բուժումը, որը ներառում է հզոր հակաբիոտիկային բուժում և ներերակային առատ ինֆուզիաներ, կարող է մեծացնել օրգանիզմի վերականգնման հավանականությունը։

Ի՞նչն է սեպսիսի առաջացման պատճառը

Մեր օրգանիզմը նորմալ պայմաններում արտադրում է քիմիական միացություններ, որոնք մուտք են գործում արյան հուն և պայքարում վարակի դեմ։ Սեպսիսը զարգանում է, երբ օրգանիզմի պատասխանն այդ նյութերին դառնում է ոչ հավասարակշռված և անկառավարելի, որի արդյունքում զարգանում են տարբեր օրգան-համակարգերն ախտահարող անբարենպաստ խանգարումներ։

Սեպսիսը կարող է սկսվել որևէ բակտերիալ վարակից հետո և բարդացնել վերջինիս ընթացքը։ Սեպսիսի հարուցիչներն առավել հաճախ ստաֆիլոկոկեր են, ստրեպտոկոկեր, ավելի հազվադեպ՝ պնևմոկոկեր, աղիքային ցուպիկ (E. coli) և այլ բակտերիաներ։

«Առաջնային» վարակը (տեղային օջախը) կարող է տեղակայված լինել միզապարկում, կրծքավանդակի օրգաններում և անգամ մաշկում։ Սակայն սեպսիսի զարգացման վաղ փուլերում վարակը տարածվում է դեպի արյուն։

Ավելի հազվադեպ, սեպսիս կարող է զարգանալ վիրուսային կամ սնկիկային վարակի պայմաններում։

Այնուամենայնիվ, ավելի հաճախ սեպսիսը զարգանում է հետևյալ վարակների դեպքում՝

• թոքաբորբ
• մարսողական համակարգի վարակներ (ստամոքս և հաստ աղիներ)
• երիկամների, միզապարկի և միզային համակարգի այլ շրջանների վարակներ
• արյան վարակներ (բակտերեէմիա և սեպսիս)։

Ռիսկի գործոններ

Սեպսիսը և սեպտիկ շոկը կարող են զարգանալ բոլոր մարդկանց մոտ, սակայն ավելի հաճախ հանդիպում են և ավելի վտանգավոր ընթացք են ստանում հետևյալ խմբերում՝

• մեծ տարիքով մարդիկ
• հղի կանայք
• մինչև 1 տարեկան երեխաներ
• քրոնիկ հիվանդություններ ունեցողներ, օրինակ՝ դիաբետ (շաքարախտ), լյարդի ցիռոզ, երիկամային կամ թոքային հիվանդություններ, քաղցկեղ
• թուլացած իմունային համակարգով մարդիկ (օրինակ՝ ՄԻԱՎ-ի ուշ շրջաններ)
• առողջական ծայրահեղ ծանր խնդիրներ ունեցողներ, ովքեր հիվանդանոցային բուժում են ստանում վերակենդանացման կամ անհետաձգելի բուժօգնության բաժանմունքներում
• վարակներով բարդացած վերքեր, այրվածքներ կամ վնասվածքներ ունեցող մարդիկ
• երկար ժամանակ կամ մշտապես ինվազիվ միջոցներ կրող մարդիկ (օրինակ՝ ներերակային կաթետերներ, շնչառական խողովակներ, միզային կաթետերներ և այլն)
• նախկինում հակաբիոտիկներ կամ կորտիկոստերոիդներ ստացած մարդիկ։

Սեպսիսի ախտանիշները

Սեպսիսի ախտանիշները կարող են լինել տարբեր՝ կախված հիմնական հիվանդությունից կամ մարդու ընդհանուր առողջական վիճակից։ Սակայն ավելի հաճախ դրսևորվում են սեպսիսի հետևյալ նշանները՝

• տենդ
• դող և սարսուռ
• հաճախացած շնչառություն
• հաճախացած անոթազարկ (տախիկարդիա)
• ընդհանուր թուլություն և հոգնածության զգացում
• գլխացավեր։

Եթե սեպսիսը խորանում է և զարգանանում թէ սեպտիկ շոկ, ի հայտ են գալիս նոր ախտանիշներ, այդ թվում՝

• շշմածություն կամ շփոթվածություն
• սրտխառնոց և փսխումներ
• շնչարգելություն և հևոց
• երբեմն՝ դեղնուկ և տարբեր ցաներ (արյան կարմիր բջիջների կամ էրիթրոցիտների քայքայման՝ հեմոլիզի պատճառով)
• արյան ճնշման անկում (հիպոտենզիա) կամ ծանր դեպքերում՝ շոկ։

Սեպսիսի ախտորոշումը

Սեպսիսի ախտորոշման մեջ կարևոր դեր են խաղում մանրէաբանական հետազոտությունները՝ արյան, մեզի, խորխի և այլն։ Ըստ անհրաժեշտության կարող են նշանակվել նաև տարբեր գործիքային, այդ թվում՝ պատկերման հետազոտություններ։

Սեպսիսին հաջորդող խնդիրներ

Արյան մեջ հայտնված բակտերիաները կարող են վարակել այլ օրգանները, առաջացնելով՝

• ուղեղաթաղանթի բորբոքում (մենինգիտ)
• որովայնամզի բորբոքում (պերիտոնիտ)
• սրտի ներքին թաղանթի բորբոքում (էնդոկարդիտ)
• հոդերի բորբոքում (սեպտիկ հոդաբորբ)

Սեպսիսը կարող է բերել նաև սեպտիկ շոկի։

Սեպսիսի բուժումը

Սեպսիսի անհապաղ բուժումը կարող է ունենալ կյանք փրկող նշանակություն։

Սեպսիսի բուժումը կազմակերպվում է հիվանդանոցային պայմաններում, սովորաբար՝ վերակենդանացման բաժանմունքներում։

Սեպսիսի բուժման հիմքում ընկած է հզոր հակաբիոտիկների և առատ ներերակային հեղուկների նշանակումը։ Եթե զարկերակային ճնշումը նույնիսկ ներերակային ինֆուզիաներից հետո մնում է ցածր թվերի վրա, կարող են նշանակվել նաև անոթասեղմիչ դեղեր։