Պատճառներ - Սրտամկանի ինֆարկտ

Սրտամկանի ինֆարկտի գլխավոր պատճառը սրտի իշեմիկ կամ պսակային հիվանդությունն է:

Սրտի իշեմիկ հիվանդության (ՍԻՀ) ժամանակ մեկ կամ մի քանի սրտային (պսակային) զարկերակներն արգելափակվում են, որի պատճառը խոլեսթերին պարունակող կուտակումներն են` վահանիկները: Վերջիններս կարող են նեղացնել պսակային զարկերակները և նվազեցնել սրտամկանի արյան հոսքը: Երբ սրտամկանի մի մասի արյունամատակարարումը հանկարծակի դադարում է, այդ շրջանի սրտամկանը սկսում է նախ իշեմիայի ենթարկվել (թթվածնաքաղց), որից հետո՝ մեռուկանալ (նեկրոզ)։

Սրտամկանի ինֆարկտի ժամանակ պսակային զարկերակի լուսանցքի պատին առաջացած վահանիկներից մեկը պատռվում է՝ ակտիվացնելով թրոմբոցիտների միմյանց միաձուլվելը (ագրեգացիա), որն էլ բերում է մակարդուկի ձևավորման (թրոմբ) և, եթե վերջինս մեծ է՝ նույն զարկերակի խցանման և տվյալ շրջանում սրտամկանի արյունամատակարարման դադարեցման։

Սրտամկանի ինֆարկտը կարող է զարգանալ սրտի (պսակային) զարկերակի ամբողջական կամ մասնակի արգելափակման (խցանման) պատճառով: Սրտամկանի ինֆարկտի դասակարգման տեսակներից մեկը հիմնվում է այն բանի վրա, թե արդյոք էլեկտրասրտագրությամբ (ԷՍԳ) ի հայտ են եկել առանձնահատուկ փոփոխություններ (ST բարձրացում կամ էլևացիա), որը պահանջում է անհետաձգելի ինվազիվ բուժում: Ուստի, ձեր բժիշկը կարող է օգտագործել ԷՍԳ պատասխանը, որ ներկայացնի սրտամկանի ինֆարկտի ստորև տեսակները՝

• միջին կամ մեծ տրամաչափի պսակային զարկերակի սուր ամբողջական խցանումը սովորաբար նշանակում է, որ զարգացել է ST էլևացիայով սրտամկանի ինֆարկտ (անգլերեն հապավումը՝ STEMI)
• մասնակի խցանումը հաճախ նշանակում է, որ զարգացել է ոչ ST էլևացիայով սրտամկանի ինֆարկտ (անգլերեն հապավումը՝ NSTEMI) (այնուամենայնիվ, NSTEMI-ով որոշ մարդկանց մոտ առկա է լրիվ խցանում):

Ոչ բոլոր սրտամկանի ինֆարկտներն են զարգանում զարկերակների խցանման պատճառով: Այլ պատճառներից են՝

• պսակային զարկերակի կծկանք (սպազմ). սա իրականում չխցանված արյունատար անոթի կտրուկ նեղացումն է, որի պատճառը խոլեսթերինային վահանիկի, ծխելու կամ այլ ռիսկի գործոնի հետևանքով անոթի վաղ կարծրացումն է (մյուս անվանումներից են՝ Պրինցմետալի ստենոկարդիա, վազոսպաստիկ ստենոկարդիա կամ վարիանտային ստենոկարդիա)
• որոշ վարակներ. COVID-19-ը և այլ վիրուսային վարակներ կարող են առաջացնել սրտամկանի վնասում
• պսակային զարկերակի ինքնաբուխ դիսսեկցիա (SCAD). սա կյանքին սպառնացող վիճակ է, որի պատճառը պսակային զարկերակի ներքին ճեղվածքն է:

Ռիսկի գործոններ

Որոշ հայտնի գործոններ նպաստում են պսակային զարկերակները նեղացնող ճարպային կուտակումների ձևավորմանը (աթերոսկլերոզ) կամ արագացնում այս ախտաբանական գործընթացը: Դուք կարող եք մեղմացնել կամ վերացնել այս գործոնների մեծ մասը՝ կրճատելով առաջին կամ այլ ինֆարկտների առաջացման հավանականությունը:

Սրտամկանի ինֆարկտի հայտնի ռիսկի գործոնները ներկայացվում են ստորև:

• Տարիք. 45 տարեկան և ավելի մեծ տղամարդկանց և 55 տարեկան և ավելի մեծ կանանց մոտ սրտամկանի ինֆարկտի ռիսկն ավելի բարձր է, քան ավելի երիտասարդ տղամարդկանց և կանանց մոտ:
• Ծխախոտ. սա ներառում է ծխելը և երկարատև ժամանակի ընթացքում երկրորդային ծխի ազդեցությանը ենթարկվելը, որոնք բարձրացնում են ինֆարկտի զարգացման ռիսկը։
• Բարձր արյան ճնշում (հիպերտենզիա). ժամանակի ընթացքում զարկերակային հիպերտենզիան կարող է ախտահարել սիրտը սնուցող պսակային զարկերակները: Բարձր արյան ճնշման զուգակցումն այլ վիճակների, օրինակ՝ գիրության, բարձր խոլեսթերինի կամ դիաբետի հետ ավելի է բարձրացնում այս ռիսկը:
• Արյան խոլեսթերինի կամ տրիգլիցերիդների բարձր մակարդակ. ցածր խտության լիպոպրոտեիդների խոլեսթերինի (ՑԽԼ կամ «վատ խոլեսթերին») բարձր մակարդակը մեծ հավանականությամբ կարող է նեղացնել անոթները: Սննդակարգի հետ սերտորեն կապված արյան տրիգլիցերիդների բարձր մակարդակը նույնպես բարձրացնում է սրտամկանի ինֆարկտի ռիսկը: Ի տարբերություն դրանց, բարձր խտության լիպոպրոտեիդների խոլեսթերինի (ԲԽԼ կամ «լավ խոլեսթերին») բարձր մակարդակը կարող է նվազեցնել նույն ռիսկը:
• Գիրություն. մարմնի ավելցուկային քաշը, հատկապես՝ գիրությունը կապված են արյան խոլեսթերինի և տրիգլիցերիդների բարձր մակարդակների, բարձր արյան ճնշման (հիպերտենզիա) զարգացման հետ: Գեր մարդիկ իրենց քաշի արդեն 10%-ով նվազեցմամբ կարող են կրճատել այս ռիսկը:
• Դիաբետ. ենթաստամոքսային գեղձի կողմից ինսուլին հորմոնի ոչ բավարար արտադրությունը բերում է արյան գլյուկոզի (շաքար) մակարդակի բարձրացման, որը կոչվում է հիպերգլիկեմիա: Դիաբետին ուղեկցող հիպերգլիկեմիան բարձրացնում է սրտամկանի ինֆարկտի զարգացման ռիսկը:
• Մետաբոլիկ համախտանիշ. սա ներառում է գիրությունը, բարձր արյան ճնշումը և հիպերգլիկեմիան: Մետաբոլիկ համախտանիշը կրկնակի բարձրացնում է սրտային հիվանդության զարգացման ռիսկը:
• Սրտամկանի ինֆարկտի ընտանեկան պատմություն. եթե ձեր արյունակից հարազատներից, ծնողներից կամ «մեծ» ծնողներից մեկնումեկը կամ մի քանիսը (տղամարդկանց դեպքում՝ մինչև 55 և կանանց դեպքում՝ մինչև 65 տարեկանը) ունեցել են սրտամկանի ինֆարկտ, ապա ձեր ռիսկը ևս բարձրանում է:
• Ֆիզիկական ակտիվության պակաս («նստակյաց» ապրելակերպ). ֆիզիկապես ոչ ակտիվ լինելը նպաստում է արյան խոլեսթերինի մակարդակի բարձրացմանը և ավելցուկային քաշին (գիրություն): Ընդհակառակը, կանոնավոր վարժանքները օգնում են սիրտն առողջ պահելուն, ինչպես նաև արյան ճնշման կարգավորմանը:
• Սթրես. դուք կարող եք հուզական լարվածությանը պատասխանել այնպիսի ձևերով, որոնք բարձրացնեն սրտամկանի ինֆարկտի զարգացման ռիսկը:
• Ապօրինի թմրամիջոցների օգտագործում. խթանիչ թմրամիջոցները, օրինակ՝ կոկաինը կամ ամֆետամինները կարող են նպաստել պսակային զարկերակների կծկանքի (սպազմ) առաջացմանը, հետևաբար՝ սրտամկանի ինֆարկտի զարգացման ռիսկը:
• Պրեէկլամպսիայի պատմություն. պրեէկլամպսիան հղիության ընթացքում բերում է բարձր արյան ճնշման և բարձրացնում կյանքի ընթացքում սրտային հիվանդության զարգացման ռիսկը:
• Աուտոիմուն հիվանդություն. ռևմատոիդ արթրիտը, համակարգային կարմիր գայլախտը (լուպուս) կամ նմանատիպ աուտոիմուն հիվանդությունները կարող են բարձրացնել սրտամկանի ինֆարկտի ռիսկը: