Այրոցք

Այրոցքը (изжога) կամ դիսպեպսիան կրծոսկրի ետևում տեղակայված այրոցանման ցավն է, որը սովորաբար սկսվում է սնունդ ընդունելուց հետո։

Ընդ որում, այրոցքային ցավը կարող է ընդգրկել ամբողջ կրծքավանդակը և տիպիկ դեպքերում սաստկանալ պառկելիս կամ առաջ կռանալիս։

Թույլ կամ հազվադեպ ի հայտ եկող այրոցքը կարելի է հաղթահարել ապրելակերպի բարելավման և առանց դեղատոմսի վաճառվող որոշ դեղերի միջոցով։ Ավելի ծանր դեպքերում կարող է բժշկի կողմից նշանակվող այլ դեղերի կարիք զգացվել։

Ի՞նչն է առաջացնում այրոցք

Նորմայում, կերակրափողի ստորին շրջանում տեղակայված մկանային օղը թուլանալիս կուլ տված սնունդը մուտք է գործում ստամոքս, որից հետո այդ օղը դարձյալ կծկվում է՝ չթողնելով, որ ստամոքսի թթվային պարունակությունը ետ բարձրանա դեպի կերակրափող։ Մկանային այդ օղին այլ կերպ անվանում են «սֆինկտեր»։

Երբ կերակրափող-ստամոքսային օղը բացվում է ոչ ճիշտ ժամանակին կամ թուլանում են վերջինիս մկանները, ստամոքսի թթվային պարունակությունը բարձրանում է վերև՝ դեպի կերակրափող և առաջացնում կերակրափողի լորձաթաղանթի գրգռում, ցավ և բորբոքում։ Այրոցքը կարող է առաջանալ նաև այդ օղի նորմալ գործունեության, սակայն ստամոքսի բարձրացած թթվայնության պատճառով։

Այրոցքի առաջացմանը նպաստող գործոնները

Որոշ մարդկանց մոտ այրոցքի զգացողության առաջացումը որևէ կապ չունի սննդատեսակի հետ։ Մյուսների մոտ այս ախտանիշն ի հայտ է գալիս կոնկրետ որևէ սննդամթերք կամ կերակուր ստանալուց հետո։ Այրոցքի ախտանիշների առաջացման հիմնական խթանիչներն են՝

• մեծ քանակով սննդի ընդունում
• ճարպոտ կամ կծու սննդամթերքների ընդունում
• սուրճ կամ կոֆեին պարունակող ըմպելիքներ
• ցիտրուսային մթերքներ
• ալկոհոլ (ոգելից խմիչքներ)
• շոկոլադ
• ծխախոտ
• անանուխ։

Կան այրոցքի առաջացման հավանականությունը բարձրացնող այլ գործոններ ևս, այդ թվում՝

• մարմնի ավելցուկային կշիռ կամ գիրություն
• հղիություն
• որոշ դեղերի ընդունում (ճշտեք ձեր բժշկի հետ)
• սնունդ ընդունելուն անմիջապես հաջորդող ֆիզիկական մարզանքներ։

Ինչպե՞ս կանխել այրոցքը

Եթե ունենում եք այրոցքներ, դուք կարող եք կանխարգելել այն կամ, ծայրահեղ դեպքում, մեղմացել գանգատները՝ փոփոխելով ձեր սննդակարգը կամ ապրելակերպը։

Ահա մի քանի խորհուրդներ՝

• սնունդն ընդունեք փոքր չափաբաժիններով, բայց՝ ավելի հաճախակի
• խուսափեք այնպիսի սննդամթերքներից, որոնք ըստ ձեզ կարող են այրոցք առաջացնել
• հետաձգեք սնունդ ընդունելուց հետո պառկած (հորիզոնական) վիճակ ընդունելն առնվազն 3 ժամ
• հրաժարվեք ուշ երեկոյան կամ գիշերային ժամերին սնունդ ընդունելուց
• պառկելիս գլխատակը բարձրացրեք այնպես, որ որովայնից սկսած ձեր մարմինն ստանա աստիճանական բարձրացող դիրք
• ձերբազատվեք ավելորդ քաշից, եթե դուք ունեք այն
• դադարեցրեք ծխելը, եթե ծխող եք
• հրաժարվեք նեղ վերնազգեստից և խիստ սեղմող գոտիներից։

Դուք նաև կարող եք խմել առանց դեղատոմսի դուրս գրվող որոշ դեղեր, օրինակ՝ անտացիդներ, որոնք չեզոքացնում են ստամոքսի թթուն։ Եթե հղի եք, ձեր բժշկից ճշտեք այդ դեղերն ընդունելու նպատակահարմարությունը։

Իմացե՛ք ավելին հղիության ընթացքում առաջացող այրոցքի կանխարգելման մասին:

Ե՞րբ դիմել բժշկին

Եթե առանց դեղատոմսի վաճառվող դեղերը արդյունավետ չեն, իսկ այրոցքները ձեզ հաճախակի են անհանգստացնում (շաբաթվա մեջ 2 անգամ և ավելի հաճախ), սա կարող է վկայել գաստրոէզոֆագեալ ռեֆլյուքս-հիվանդության մասին (ԳԷՌՀ): Նման դեպքերում դիմեք ձեր բժշկին, որ նա նախաձեռնի համապատասխան ախտորոշիչ և բուժական միջոցառումներ։