Պատճառներ - Անքնություն

Անքնությունը կարող է լինել առաջնային խնդիրը կամ ​​կարող է կապված լինել այլ առողջական վիճակների հետ:

Քրոնիկ անքնությունը սովորաբար սթրեսի, կյանքի իրադարձությունների կամ սովորույթների հետևանք է, որոնք խոչընդոտում են քունը: Հիմնական պատճառի բուժումը կարող է լուծել անքնության խնդիրը, սակայն երբեմն այն կարող է տևել տարիներ:

Քրոնիկ անքնության տարածված պատճառները ներառում են հետևյալը:

• Սթրես. աշխատանքի, դպրոցի, առողջության, ֆինանսների կամ ընտանիքի վերաբերյալ մտածմունքներն ու անհանգստությունները կարող են գիշերները ձեր գլխուղեղը պահել ակտիվ և դժվարացնել քնելը: Հոգեկան մեծ լարվածություն պատճառող իրադարձությունները կամ տրավմաները, օրինակ՝ սիրելիի հիվանդությունը կամ մահը, բաժանությունը կամ աշխատանք կորցնելը նույնպես կարող են բերել անքնության:
• Ճանապարհորդություն կամ աշխատանքային օրակարգ. ձեր ցիրկադային ռիթմերը գործում են որպես ներքին ժամացույց՝ ուղղորդելով այնպիսի գործընթացներ, ինչպիսիք են «քուն-արթուն վիճակ» ցիկլերը, նյութափոխանակությունը և մարմնի ջերմաստիճանը: Ձեր օրգանիզմի ցիրկադային ռիթմերի խանգարումները կարող են բերել անքնության: Պատճառներից են տարբեր ժամային գոտիներ հատելով երկարատև ճանապարհորդությունները, որոնք բերում են անհանգիստ ոտքերի, ուշ ժամերի աշխատանքը, հերթապահությունները, անսովոր տեղում գիշերելը կամ աշխատաժամերի հաճախակի փոփոխությունները:
• Քնի վատ սովորույթներ. քնի հիգիենայի խախտումները ներառում են անկանոն քնի ռեժիմը, ցերեկները ննջելը, անկողին մտնելուց առաջ ուղեղը խթանող գործերով զբաղվելը, ուշ ժամերի պարապմունքները, անհարմարավետ քնի պայմանները, ինչպես նաև անկողինը որպես աշխատանք կատարելու, ուտելու կամ հեռուստացույց դիտելու վայր օգտատագործելը: Անկողին մտնելուց անմիջապես առաջ կամ հենց անկողնում համակարգիչները, հեռուստացույցը, տեսախաղերը, սմարտֆոնները կամ էկրանով սարքեր օգտագործելը նույնպես կարող են խախտել ձեր քնի ցիկլը:
• Ուշ երեկոյան մեծ քանակով սննդի օգտագործում. ուշ երեկոյան կամ անկողին մտնելուց առաջ մեծ քանակով սնունդ, ալկոհոլ կամ ըմպելիքներ օգտագործելը պառկած վիճակը դարձնում են անհարմարավետ: Բազմաթիվ մարդկանց մոտ նման իրավիճակում առաջանում է ստամոքսում ծանրության զգացում կամ այրոցք, որը ստիպում է արթուն մնալ:

Քրոնիկ անքնությունը նաև կարող է կապված լինել հիվանդությունների կամ որոշ դեղամիջոցների օգտագործման հետ: Նման դեպքերում պատճառի բուժումը կարող է օգնել քնի կարգավորմանը, սակայն նույնիսկ բուն պատճառը վերացնելուց հետո անքնությունը կարող է շարունակվել:

Անքնության լրացուցիչ տարածված պատճառները ներառում են հետևյալը:

• Հոգեկան առողջության խանգարումներ. տագնապային խանգարումները, ինչպիսին է հետտրավմատիկ սթրեսային խանգարումը, կարող են խանգարել ձեր քունը: Վաղ առավոտյան արթուն վիճակը կարող է լինել դեպրեսիայի նշաններից մեկը: Անքնությունը տարածված է նաև այլ հոգեկան հիվանդությունների ժամանակ:
• Դեղամիջոցներ. դեղատոմսով դուրս գրվող և ազատ վաճառվող բազմաթիվ դեղամիջոցներ կարող են խանգարել քունը, օրինակ՝ որոշ հակադեպրեսանտներ, ասթմայի կամ բարձր արյան ճնշման դեղեր, կոֆեին պարունակող ցավազրկողներ, ալերգիայի և մրսածության դեղեր, քաշի նվազեցման դեղեր և այլն:
• Հիվանդություններ. անքնության հետ կապված հիվանդությունների օրինակներից են՝ քրոնիկ ցավ, քաղցկեղ, շաքարային դիաբետ, սրտային հիվանդություն, ասթմա, գաստրոէզոֆագիալ ռեֆլյուք հիվանդություն, գերակտիվ վահանաձև գեղձ (թիրեոտոքսիկոզ), Պարկինսոնի հիվանդություն և Ալցհեյմերի հիվանդություն:
• Քնի հետ կապված խանգարումներ. քնի ապնոէն առաջացնում է գիշերային քնի ընթացքում շնչառության պարբերական ընդմիջումներ և քնի ընդհատումներ: Անհանգիստ ոտքերի համախտանիշն ընթանում է ոտքերում տհաճ զգացողություններով և դրանք շարժելու անհաղթահարելի ցանկությամբ, որը նույնպես խանգարում է քուն մտնելուն:
• Կոֆեին, նիկոտին և ալկոհոլ. սուրճը, թեյը, կոլան և կոֆեինացված այլ ըմպելիքները խթանիչներ են: Երեկոյան կամ ուշ երեկոյան ժամերին դրանց օգտագործումը կարող է խանգարել գիշերվա քունը: Ծխախոտի բաղադրիչ հանդիսացող նիկոտինը մեկ այլ խթանիչ է, որը նույնպես կարող է խոչընդոտել քուն մտնելը: Ալկոհոլը կարող է օգնել քուն մտնելուն, սակայն խանգարում է քնի խոր փուլերի զարգացումը և հաճախ առաջացնում գիշերվա կեսին քնից արթնացում:

Անքնությունը և մեծ տարիքը

Անքնությունը հաճախանում է տարիքն առնելիս:

• Քնի բնույթի փոփոխություններ. մեծ տարիքում քունը հաճախ դառնում է ավելի մակերեսային և կարճատև, երբ աղմուկը կամ միջավայրի այլ փոփոխություններն ավելի մեծ հավանականությամբ են արթնացնում քնած մարդուն: Տարիքի հետ ձեր «ներքին ժամացույցը» հաճախ «առաջ է ընկնում», ուստի դուք երեկոյան ավելի շուտ եք հոգնում, իսկ առավոտյան՝ ավելի վաղ արթնանում: Այնուամենայնիվ, տարիքով մարդիկ ընդհանուր առմամբ ունեն քնի նույն քանակի կարիքը, ինչ որ ավելի երիտասարդները:
• Ակտիվության փոփոխություններ. մեծ տարիքում ինչպես ֆիզիկապես, այնպես էլ սոցիալապես դուք դառնում եք ավելի քիչ ակտիվ: Ցերեկային ակտիվության պակասը կարող է ազդել գիշերային քնի վրա: Ավելին, ինչքան քիչ ակտիվ եք ցերեկները, այդքան ավելի հավանական է, որ այդ ժամերին կննջեք, որը նույնպես խանգարում է գիշերվա քունը:
• Առողջության փոփոխություններ. մեծ տարիքով մարդկանց մոտ տարածված հոդաբորբերի, գոտկային ցավերի առաջացրած քրոնիկ ցավը, ինչպես նաև տագնապային մտքերն ու դեպրեսիան կարող են խաթարել քունը: Միզապարկի կամ շագանակագեղձի խնդիրներով պատճառված գիշերվա ժամերին հաճախակի զուգարան գնալը նույնպես կարող են խաթարել քունը: Քնի ապնոէն և անհանգիստ ոտքերի համախտանիշը տարիքի հետ դառնում են ավելի տարածված:
• Ավելի շատ դեղամիջոցներ ընդունելու կարիք. մեծ տարիքով մարդիկ ավելի հաճախ են օգտագործում դեղամիջոցներ, քան երիտասարդները: Այդ դեղամիջոցները կարող են ազդել քնի վրա:

Անքնությունը երեխաների և դեռահասների մոտ

Քնի հետ կապված խնդիրները կարող են մտահոգիչ լինել նաև երեխաների և դեռահասների համար: Այնուամենայնիվ, որոշ երեխաներ և դեռահասներ պարզապես դժվարանում են քնել կամ դիմադրում են սովորական քնելու ժամերին, քանի որ նրանց «ներքին ժամացույցը ետ է ընկնում»: Նրանք ցանկանում են ավելի ուշ քնել, իսկ առավոտյան ավելի ուշ արթնանալ:

Ռիսկի գործոններ

Գրեթե յուրաքանչյուր մարդ երբեմն անցկացնում է անքուն գիշերներ: Սակայն անքնության ռիսկը բարձրանում է հետևյալ դեպքերում:

• Դուք կին եք. դաշտանային ցիկլին ուղեկցող հորմոնային փոփոխությունները և դաշտանադադարը (մենոպաուզա) կարող են նպաստել քնի խանգարմանը: Դաշտանադադարի ընթացքում գիշերային քրտնարտադրությունը և ջերմահորդանքները հաճախ ընդհատում են քունը: Անքնությունը նաև տարածված է հղիների շրջանում:
• Դուք 60-ն անց եք. քնի բնույթի և առողջական փոփոխությունների պատճառով տարիքի մեծացմանը զուգահեռ անքնության ռիսկը բարձրանում է։
• Դուք ունեք հոգեկան առողջության խանգարում կամ ֆիզիկական առողջական խնդիր. ձեր հոգեկան կամ ֆիզիկական առողջության վրա ազդող բազմաթիվ խնդիրներ կարող են ընդհատել քունը:
• Դուք մեծ սթրեսի ներքո եք. սթրեսով լի ժամանակները և դեպքերը կարող են առաջացնել ժամանակավոր անքնություն, իսկ մեծ կամ քրոնիկ սթրեսը կարող է բերել քրոնիկ անքնության:
• Դուք չունեք կանոնավոր օրակարգ. օրինակ, փոփոխական ժամերով աշխատանքը կամ ուղևորությունները կարող են ընդհատել ձեր քուն-արթուն վիճակ ցիկլը: