Թոքային էմբոլիա (ԹԶԹԷ)

Թոքային էմբոլիան կամ թոքային զարկերակների թրոմբոէմբոլիան (ԹԶԹԷ) թոքերն արյունամատակարարող զարկերակների խցանումն է մեկ կամ մի քանի մակարդուկներով։

Այդ մակարդուկները (թրոմբ) կարող են ձևավորվել ոտքերի, կոնքի, որովայնի խոռոչների երակներում կամ սրտում և արյան հոսքով տեղափոխվել ու հասնել թոքային զարկերակներ։ Նման դեպքերում, երբ արյան մակարդուկը իր ձևավորման երակից տեղափոխվում է դեպի այլ օրգանի զարկերակ, կոչվում է «թրոմբոէմբոլիա» կամ պարզապես «էմբոլիա»։

Թոքային զարկերակներ տեղափոխված թրոմբը կարող է նաև խցանել այդ անոթները։ Ծանր՝ թոքային խոշոր զարկերակները խցանող էմբոլիան կարող է լինել մահացու։

Եթե կարծում եք, որ ձեզ մոտ կամ ձեզ ծանոթ մեկնումեկի մոտ զարգացել է թոքային էմբոլիզմ, շտապ տեղափոխվեք մոտակա անհետաձգելի բաժանմունք ունեցող հիվանդանոց կամ զանգեք 1-03 և կանչեք շտապբուժօգնություն։

Խորանիստ երակների թրոմբոզի ամենածանր բարդությունը թոքային էմբոլիան է, երբ թրոմբ մի մասը պոկվում է և արյան հունով տեղաշարժվում՝ հասնելով թոքային զարկերակներ։

Թոքային էմբոլիայի ախտանիշները

Թոքային էմբոլիայով մարդկանց մեծ մասի մոտ դրսևորվում են ծանր կամ ծայրահեղ ծանր գանգատներ և նշաններ, սակայն դրանք կարող են լինել նաև թույլ արտահայտված։

Ախտանիշներից են՝

• օդի սուր պակասի զգացում կամ հևոց ու շնչահեղձություն, հատկապես, երբ առկա է թոքային զարկերակի նոր կամ հանկարծակի խցանում
• հաճախացած շնչառություն
• կրծքավանդակի շրջանի ցավեր
• հազ կամ արյունային հազ (արյունախխում)
• ուշագնացություն
• ցածր արյան ճնշում
• սրտազարկի հաճախացում կամ անկանոնություն (առիթմիա)։

Այլ նշաններից են՝

• մեկ կամ երկու ոտքերի այտուցվածություն, սովորաբար՝ սրունքների շրջանում
• կպչուն մաշկ
• մարմնի ջերմության բարձրացում և քրտնարտադրություն
• գլխում թեթևության կամ գլխապտույտի զգացում։

Թոքային էմբոլիայի ռիսկի գործոնները

Թոքային էմբոլիայի առաջացման ռիսկը բարձրանում է, եթե դուք երկար ժամանակ չեք շարժվում, օրինակ՝ երկարատև թռիչքներ կամ հիվանդանոցային բուժում։

Ձեր ռիսկը կարող է նաև բարձրանալ, եթե՝

• ծխող եք
• խմում եք համակցված հակաբեղմնավորիչ օրալ հաբ, ստանում եք հորմոնային փոխարինող բուժում կամ ծխող եք և օգտագործում եք վերոնշյալ երկու դեղերից մեկնումեկը
• հղի եք կամ վերջերս հղիացել եք կամ ունեք ավելցուկային կշիռ
• ենթարկվել եք մեծ վիրահատական միջամտության
• ստացել եք լուրջ վնասվածք կամ տրավմա
• ստացել եք քիմիոթերապիա
• ունեք ծանր քրոնիկ հիվանդություններ, օրինակ՝ սրտանոթային խնդիրներ, քաղցկեղ կամ շնչառական անբավարարությամբ ուղեկցվող հիվանդություններ
• ունեք թրոմբոֆիլիա, որը նպաստում է արյան մակարդմանը
• ունեք վարիկոզ երակներ։

Թոքային էմբոլիայի ախտորոշումը

Թոքային էմբոլիայի ժամանակ վաղ ախտորոշումն ունի հսկայական նշանակություն և կարող է կյանք փրկել։ Ձեզ լսելսու և զննելուց հետո անհետաձգելի բաժանմունքի բժիշկը նշանակում է մի շարք հետազոտություններ, այդ թվում՝

• արյան հետազոտություններ (մակարդելիության թեստեր և այլն)
• էլեկտրասրտագրություն (ԷՍԳ)
• կրծքավանդակի օրգանների և անոթների պատկերման հետազոտություններ, օրինակ՝ կրծքավանդակի ռենտգեն հետազոտություն, համակարգչային տոմոգրաֆիա (ԿՏ), սրտի սոնոգրաֆիա (էխոսրտագրություն) և այլն։

Թոքային էմբոլիայի բարդությունները

Փոքր էմբոլիան կարող է առաջացնել սակավաթիվ խնդիրներ, սակայն թոքային խոշոր զարկերակների էմբոլիան ունի ծանր կամ ծայրահեղ ծանր ընթացք և կարող է բերել սուր սրտային և շնչառական անբավարարությունների և հանկարծամահության։

Սովորաբար թոքային էմբոլիա ախտորոշված 3 մարդուց 1-ի մոտ հիվանդությունը կրկնվում է։

Թոքային էմբոլիայի բուժումը

Թոքային էմբոլիայի անհետաձգելի բուժօգնությունը ներառում է՝

• դիմակով թթվածին
• հակամակարդիչ և թրոմբը լուծող դեղեր
• կենսականորեն կարևոր օրգանների գործունեության կայունացում
• մակարդուկը հեռացնելու վիրահատություն (խիստ ծանր դեպքերում)։

Թոքային էմբոլիայի կանխարգելումը

Եթե կարծում եք, որ ձեզ մոտ առկա է թոքային էմբոլիայի բարձր ռիսկ, ապա պետք է հրաժարվեք ծխախոտից, եթե ծխող եք։

Կանխարգելիչ այլ միջոցառումներից են՝

• որևէ առիթով հիվանդանոցային բուժման դեպքում հնարավորինս վաղ ակտիվացում և տևական անշարժությունից խուսափում
• դեղեր, սեղմող գուլպաներ և հակամակարդիչներ, երբ անձն ի վիճակի չէ քայլելու։