Ինքնավնասում. պատճառներ

Կան մարդկանց ինքնավնասման փորձի բերող տարբեր պատճառներ, սակայն այդ պատճառները սովորաբար սկիզբ են առնում դժբախտության և անհաջողության զգացումներով պարուրված հույզերից:

Ինքնավնասումը կարելի է նկարագրել որպես հուզական ծանր ապրումների կամ «վատ» սթրեսի՝ դիսթրեսի ֆիզիկական դրսևորում: Երբ ինչ-որ մեկը զգում է, որ գտնվում է ծանր բացասական հույզերով գերբեռնված («սահմանային») վիճակում, նա կարող է որոշել, որ իրեն ֆիզիկական ցավ պատճառող գործողությունը կարող է բարելավել իր ինքնազգացողությունը և ցրել վատ հույզերն ու ապրումները:

Իրականում, ֆիզիկական ցավը որոշակի չափով մեղմացնում է հուզական կամ հոգեկան ցավը։ Դրան նպաստում է նաև էնդորֆինը` մեր օրգանիզմի բնական ցավազրկող նյութը։ Ֆիզիկական ցավի ժամանակ օրգանիզմում այս նյութի արտադրության խթանումը նվազեցնում է նաև հոգեկան ցավը և բարելավում հուզական վիճակը: Այնուամենայնիվ, ֆիզիկական ցավի և էնդորֆինի գործողության դադարեցումից հետո հուզական տառապանքը վերադառնում է, ինչը հանգեցնում է ինքնավնասման կրկնման անհրաժեշտության:

Սոցիալական գործոններ և տրավմա

Հետազոտությունները վկայում են, որ մարդկանց մոտ ինքնավնասման հասցնող սոցիալական գործոնները բավականին տարածված են: Դրանցից են՝

• դժվարություններ զուգընկերների կամ ընկերների հետ փոխհարաբերություններում
• դժվարություններ դպրոցում, օրինակ՝ առաջադիմության հետ կապված խնդիրներ
• դժվարություններ աշխատավայրում և գործընկերների հետ փոխհարաբերություններում
• ծաղրի և պարսավանքի առարկա դառնալը՝ տանը, դպրոցում կամ աշխատավայրում
• փողի, եկամուտների սղության կամ պարտքերի հետ կապված անհանգստություններ
• ալկոհոլի կամ թմրամիջոցների չարաշահում
• սեռականության հետ կապված խնդիրներ, եթե մարդը կարծում է, որ ինքը կարող է լինել հոմոսեքսուալ կամ բիսեքսուալ
• մշակութային ակնկալիքների դիմագրավման հետ կապված խնդիրներ, օրինակ՝ նախատեսված ամուսնություն:

Երբեմն ինքնավնասումը կարող է հանդիսանալ տրավմատիկ իրադարձությունը դիմակայելու «լուծում», օրինակ՝

• սեռական, ֆիզիկական կամ հուզական բռնության ենթարկվելը, ներառյալ՝ ընտանեկան բռնություն և բռնաբարություն
• հարազատ մարդու կամ ընկերոջ մահ, կորուստ կամ բաժանում
• վիժում ունենալը:

Հուզական գործոններ

Տրավմատիկ իրադարձությունը կամ դիսթրեսային իրավիճակը կարող են բերել ցածր ինքնագնահատականի կամ ինքնաատելության զգացումների։ Ինքնավնասման հանգեցնող այլ զգացումներից են՝

• զայրույթ
• մեղքի զգացում
• տագնապ
• միայնակություն
• վիշտ
• թմրածության կամ դատարկության զգացում
• աշխարհից կտրված լինելու զգացում
• ազնիվ կամ արժանի չլինելու, «թակարդում հայտնված լինելու» զգացումներ։

Հույզերը կարող են աստիճանաբար կուտակվել ձեր ներսում, իսկ դուք չիմանաք, թե օգնության համար ո՞ւմ կարելի է դիմել։ Հետազոտությունները վկայում են, որ նման դեպքերում ինքնավնասումը կարող է դիտվել որպես այսպիսի կուտակված բացասական հույզերը «գոլորշիացնելու» միջոց, հատկապես, եթե դուք չեք կարողանում կառավարել ձեր հույզերն ու զգացումները կամ չունեք ձեր առջև ծառացած խնդիրների լուծման հմտություններ։

Ինքնավնասումը կապված է նաև տագնապի ու դեպրեսիայի հետ։ Հոգեկան առողջության այս վիճակները կարող են ազդել բոլոր տարիքի մարդկանց վրա։ Ինքնավնասումը կարող է դրսևորվել նաև հակասոցիալական վարքագծով մարդկանց շրջանում, օրինակ՝ դպրոցում վատ վարք կամ ոստիկանության հետ խնդիրներ։

Հոգեբանական պատճառներ

Որոշ դեպքերում ինքնավնասման պատճառը կապված է ձեր հոգեկան գործունեության որևէ խնդրի՝ հոգեկան հիվանդության հետ։ Օրինակ՝

• դուք կարող եք լսել ձայներ, որոնք ձեզ հորդորում են ինքնավնասում գործել
• դուք կարող եք ունենալ կրկնվող մտքեր ձեր ինքնավնասման անհրաժեշտության մասին և այնպիսի համոզմունք, որ դուք պարտավոր եք կամ ստիպված եք դա անել
• դուք կարող եք ունենալ դիսոցիատիվ խանգարում (երբ կորում է ինքներդ ձեզ հետ կամ շրջակա միջավայրի հետ կապը) և ինքներդ ձեզ վնասեք՝ չհասկանալով, թե ինչ եք անում
• ինքնավնասումը կարող է նաև հանդիսանալ հոգեկան որևէ խանգարման ախտանիշներից մեկը (օրինակ՝ անձի սահմանայան խանգարում, որն ուղեկցվում է մարդու մտածողության, զգացումների և վարքագծերի անկայությությամբ)։