Կանխարգելում - Տուբերկուլոզ

Եթե ձեզ մոտ լատենտ տուբերկուլոզային վարակի նկատմամբ ստացվել է դրական թեստ, բժիշկը ձեզ խորհուրդ կտա ընդունել դեղեր, որ նվազեցվի ակտիվ տուբերկուլոզի զարգացման ռիսկը:

Տուբերկուլոզի միակ վարակիչ թոքերի ախտահարման բնորոշ ախտանիշներ դրսևորող ակտիվ հիվանդությունն է: Ուստի, եթե կարողանաք կանխարգելել լատենտ տուբերկուլոզի ակտիվ ձևին վերաճելը, այլևս չեք տարածի հարուցիչներ, հետևաբար՝ չեք վարակի այլ մարդկանց:

Տուբերկուլոզի կանխարգելման մակարդակները

Տուբերկուլոզի ընդհանուր կանխարգելումը կատարվում է 3 մակարդակով՝

• սոցիալական կանխարգելում՝ միջոցառումների համալիր, որի նպատակը բնակչության առողջության բարելավմանն ուղղված միջոցառումներն են (կյանքի նյութական պայմանների և կենցաղավարման մակարդակի բարելավում, սանիտարական գիտելիքների տրամադրում և այլն)
• սանիտարական կանխարգելում՝ հիվանդության բաց ձևով հիվանդների շտապ հոսպիտալացում, ինչպես նաև բնակչության զանգվածային (հատկապես փակ հաստատությունում բնակիչների) պարբերաբար հետազոտությունների անցկացում
• առանձնահատուկ (սպեցիֆիկ) հակատուբերկուլոզային կանխարգելում՝ տուբերկուլոզով հիվանդների հետ շփված բոլոր անձանց հակատուբերկուլոզային դիսպանսերային հսկողություն, տեղամասային բուժքույրերի ամենամսյա պատրոնաժ, բժշկի նշանակումների ճշտությամբ կատարման հետևում սանիտարահիգիենիկ կրթական-տեղեկատվական աշխատանքների կազմակերպում և այլն:

Պաշտպանեք ձեր ընտանիքներն ու ընկերներին

Եթե ձեզ մոտ ախտորոշվել է ակտիվ տուբերկուլոզ, մի՛ տարածեք ձեր միկրոբները և դրանք մի՛ փոխանցեք ձեր շրջապատի մարդկանց: Հակատուբերկուլոզային դեղաբուժումը սկսելուց հետո մի քանի շաբաթ անց դուք, որպես կանոն, այլևս վարակիչ չեք: Հետևեք այս պարզ կանոններին, որ տուբերկուլոզով վարակելուց պաշտպանեք ձեր ընտանիքի անդամներին և ընկերներին:

• Մնացեք տանը. բուժման առաջին մի քանի շաբաթը տնից դուրս մի՛ եկեք և մի՛ այցելեք աշխատավայր, դպրոց, համալսարան կամ մեկ այլ վայր: Տանը մնալիս առանձնացրեք ձեր ննջարանը և մի՛ քնեք ընտանիքի մեկ այլ անդամի հետ միասին նույն սենյակում:
• Օդափոխեք ձեր սենյակը. տուբերկուլոզի բակտերիաներն ավելի հեշտությամբ են տարածվում փոքր փակ տարածքներում, որտեղ օդը «կանգնած է»: Եթե դրսում շատ ցուրտ չէ, հաճախակի բացեք պատուհանները և օդափոխեք ձեր սենյակը կամ օգտագործեք օդափոխիչ, որը ներսի օդը փչում է դուրս:
• Ծածկեք ձեր բերանը. մաքուր անձեռոցիկով ծածկեք ձեր բերանն ամեն անգամ, երբ ծիծաղում, փռշտում կամ հազում եք: Օգտագործելուց հետո անձեռոցիկը նետեք փակ տոպրակի մեջ, որը կիպ փակած վիճակում պետք է նետել փակ աղբարկղը: Վերջում օճառով լավ լվացեք ձեր ձեռքերը:
• Դրեք դիմակ. բուժման առաջին 1-3 շաբաթվա ընթացքում կրեք վիրաբուժական դիմակ, եթե ձեր շրջապատում մարդիկ կան:

Ավարտին հասցրեք ձեր դեղաբուժման լիարժեք կուրսը

Սա ինչպես ձեզ, այնպես էլ այլ մարդկանց տուբերկուլոզից պաշտպանելու թերևս ամենակարևոր քայլն է: Երբ դուք կիսատ եք թողնում բուժումը կամ բաց եք թողնում հերթական դեղերի ընդունումը, տուբերկուլոզի հարուցիչները հնարավորություն են ստանում մուտացիայի ենթարկվելու և դառնալու այդ դեղերի նկատմամբ կայուն: Արդյունքում, առաջանում են հարուցիչի դեղակայուն շտամներ, որոնք այլևս չեն ենթարկվում ձեր ընթացիկ բուժմանը և կտրուկ բարձրացնում են մահացության ցուցանիշը:

Պատվաստումներ

Այն երկրներում, որտեղ տուբերկուլոզը տարածված է, նորածիններին հաճախ պատվաստում են Կալմետ-Գերինի բացիլ (ԲՑԺ) պատվաստանյութով (անգլ.՝ Bacillus Calmette–Guérin (BCG)), որի նպատակը երեխաների մոտ սուր տուբերկուլոզի կանխարգելումն է: Այնուամենայնիվ, բազմաթիվ զարգացած երկրներում համընդհանուր ԲՑԺ պատվաստումն ընդունված չէ, քանի որ չափահասների մոտ նման միջոցառումը կորցնում է իր արդյունավետությունը:

ԲՑԺ պատվաստանյութը համարվում է կենդանի պատվաստանյութ: Պատվաստումը կատարվում է ներմաշկային ներարկումով:

Հայաստանի պատվաստումների ազգային օրացույցով նախատեսված ԲՑԺ պատվաստման իրականացումը նորածնի կյանքի առաջին 48 ժամերի ընթացքում կանխարգելում է ոչ միայն տուբերկուլոզի ծանր ձևերը (տուբերկուլոզային մենինգիտ և դիսսիմինացված տարածուն տուբերկուլոզ), այլև ապահովում ոչ սպեցիֆիկ պաշտպանություն (հետերոլոգիական), ինչն ապացուցվել է բազմաթիվ հետազոտություններով: Մասնավորապես՝

• ԲՑԺ պատվաստումը նպաստում է ցանկացած ծագման շնչառական վարակներից և սեպսիսից հոսպիտալացումների նվազեցմանը
• ԲՑԺ պատվաստումը կանխում է կապույտ հազը
• ԲՑԺ պատվաստումը կանխում է թոքերի քաղցկեղը:

Հետազոտությունները ցույց են տվել, որ ԲՑԺ պատվաստումն ունի նաև թերապևտիկ ազդեցություն՝ նվազեցնելով առաջին տիպի շաքարային դիաբետի հիվանդացության ցուցանիշը և կենտրոնական նյարդային համակարգի միելինային թաղանթազրկումը:

Լուրջ կողմնակի ազդեցությունները հազվադեպ են։ Հաճախ լինում է ներարկման տեղում կարմրություն և ուռածություն։ Նաև կարող է առաջանալ փոքր խոց, որն ապաքինվելուց հետո թողնում է փոքր սպի։ Կողմնակի ազդեցությունները հաճախ հանդիպում են թույլ իմունիտետով մարդկանց մոտ: