ՈւՊԳԽ. ախտանիշներ

Ուշադրության պակասի գերերակտիվության խանգարման (ՈւՊԳԽ) հիմնական առանձնահատկություններն են ուշադրության բացակայությունը և գերակտիվ-իմպուլսիվ վարքագիծը:

ՈւՊԳԽ ախտանիշները սկսվում են մինչև 12 տարեկանը, իսկ որոշ երեխաների մոտ կարող են իրենց զգացնել տալ արդեն 3 տարեկանում: ՈւՊԳԽ ախտանիշները կարող են լինել թեթև, մինջին ծանրության և ծանր: Դրանք կարող են են շարունակվել մինչև չափահաս տարիք:

ՈւՊԳԽ ավելի հաճախ հանդիպում է տղամարդկանց, քան կանանց շրջանում, իսկ տղաների և աղջիկների վարքագծային խանգարումները կարող են լինել տարբեր: Օրինակ, տղաները կարող են լինել ավելի գերակտիվ, իսկ աջիկները հակված են լինելու հանգիստ և ցրված:

Բժիշկները տարբերում են ՈւՊԳԽ-ի երեք ենթատեսակ`

• առավելապես ցրված. երբ ախտանիշների մեջ գերակշռում են ցրվածության և ուշադրության պակասի ախտանիշները
• առավելապես գերակտիվ և իմպուլսիվ. երբ ախտանիշների մեջ գերակշռում են գերաշխուժության և իմպուլսիվ վարքագծի ախտանիշները
• համակցված. սա դրսևորվում է ցրվածության և գերակտիվության ու իմպուլսիվության խառը ախտանիշներով:

Ցրվածություն

Ցրվածության ախտանիշներով երեխաները հաճախ դրսևորում են հետևյալ նշանները՝

• ուշադրություն չեն դարձնում մանրամասների վրա կամ տնային աշխատանքներում թույլ են տալիս ցրվածության հետ կապված բազմաթիվ սխալներ ու բացթողումներ
  
• առաջադրանք կատարելիս, զրուցելիս կամ խաղալիս ունեն կենտրոնացած մնալու հետ կապված դժվարություններ
  
• կարծես չեն լսում, նույնիսկ ուղղակիորեն հետները զրուցելիս
• ունեն հրահանգներին հետևելու դժվարություն և չեն կարողանում ավարտին հասցնել սկսած գործերը, առաջադրանքները կամ տնային աշխատանքները
• ունեն խնդիրները, գործերը, ժամանակը կամ անձնական իրերը կազմակերպելու և կառավարելու հետ կապված դժվարություններ
  
• խուսափում կամ հրաժարվում են մտավոր ջանքերի լարում պահանջող գործերից, օրինակ՝ տնային աշխատանքներից
• հաճախ կորցնում են իրերը՝ խաղալիքներ, դպրոցական առաջադրանքներ, մատիտներ և այլն
  
• հեշտությամբ կտրվում են գործերից
• մոռանում են կատարել առօրյա գործերը, օրինակ՝ տնային առաջադրանքները։

Գերակտիվություն և իմպուլսիվություն

Գերակտիվության և իմպուլսիվության ախտանիշներով երեխաները հաճախ դրսևորում են հետևյալ նշանները՝

• անընդհատ շարժման մեջ են (կարծես մարմնի մեջ տեղադրված շարժիչ ունեն) և չեն կարողանում հանգիստ նստել կամ երկար նստած մնալ՝ անընդհատ շարժելով վերջույթները կամ տեղում շուռումուռ գալով
• դասարանում կամ այլ իրավիճակներում դժվարանում են նստած մնալ, անընդհատ լքում են նստարանը կամ աթոռը
• հաճախ կամ մշտապես շարժման մեջ են
• անհարկի պատճառներով կամ ոչ տեղին իրավիճակներում վազում կամ ցատկոտում են
• չեն կարողանում լուռ ու հանգիստ խաղալ կամ որևէ այլ գործ անել
  
• անդադար խոսում են
  
• շտապում են պատասխանել մինչև հարցն ավարտին հասնելը՝ ընդհատելով հարց տվողին
  
• դժվարությամբ են համբերում, մինչև իրենց հերթը հասնի
  
• ընդհատում կամ միջամտում են այլոց զրույցներին, խաղերին կամ գործերին կամ օգտագործում են այլ մարդկանց իրերն՝ առանց նախապես հարցնելու կամ թույլտվություն ստանալու։

Տիպիկ զարգացման վարքագիծ՝ ի հակադրություն ՈւՊԳՀ-ի

Բազմաթիվ առողջ երեխաներ ցրված են, գերշարժուն կամ իմպուլսիվ: Նախադպրոցական տարիքի երեխաներին բնորոշ է կարճատև ցրվածությունը և որևէ գործին երկար ժամանակ տրամադրելը: Նույնիսկ ավելի մեծ տարիքի երեխաների և անչափահասների ուշադրության կորուստը հաճախ կախված է հետաքրքրության աստիճանից:

Նույնը վերաբերվում է գերակտիվությանը: Երեխաները բնականում ավելի աշխույժ են և էներգիայով լի, ոչ հազվադեպ՝ իրենց աշխուժությամբ ծնողներին հոգնեցնող: Որոշ երեխաներ ի ծնե ավելի ակտիվ ու շարժուն են, քան մյուսները: Եվ սա բնավ չի նշանակում, որ նրանք ունեն ՈւՊԳՀ:

Ե՞րբ դիմել բժշկին

Եթե անհանգստացած եք, որ երեխան ունի ՈւՊԳԽ ախտանիշներ, դիմեք մանկաբույժին կամ ընտանեկան բժշկին: Անհրաժեշտության դեպքում նրանք կարող են խորհուրդ տալ որևէ մասնագետի խորհրդատվություն, օրինակ՝ զարգացման-վարքաբանական մանկաբույժ, հոգեբան, հոգեբույժ կամ մանկական նյարդաբան: Բոլոր դեպքերում կարևոր է նախ անցկացնել բժշկական գնահատում՝ ստուգելու երեխայի դժվարությունների այլ հնարավոր պատճառների առկայությունը: