Ախտանիշներ - ՈւՊԳԽ

Ուշադրության պակասի գերակտիվության խանգարման (ՈւՊԳԽ) առաջնային առանձնահատկություններն են ուշադրության բացակայությունը և գերակտիվ-իմպուլսիվ վարքագիծը:

ՈւՊԳԽ-ի ախտանիշները սկսվում են մինչև 12 տարեկանը, իսկ որոշ երեխաների մոտ դրանք նկատելի են արդեն 3 տարեկանում: ADHD-ի ախտանիշները կարող են լինել թեթև, չափավոր կամ ծանր, և դրանք կարող են շարունակվել մինչև հասուն տարիքում:

ՈւՊԳԽ-ն ավելի հաճախ հանդիպում է տղամարդկանց, քան կանանց մոտ, և վարքագիծը կարող է տարբեր լինել տղաների և աղջիկների մոտ: Օրինակ, տղաները կարող են լինել ավելի գերակտիվ, իսկ աղջիկները կարող են հակված լինել լուռ ցրվածության:

Բժիշկները տարբերում են ՈւՊԳԽ-ի երեք ենթատեսակ:

• Առավելապես ցրված. ախտանիշների մեծ մասը կապված է ցրվածության (անուշադրության) հետ։
• Առավելապես գերակտիվ և իմպուլսիվ. ախտանիշների մեծամասնությունը գերակտիվ և իմպուլսիվ է:
• Համակցված. սա դրսևորվում է ինչպես ցրվածության, այնպես էլ գերակտիվության ու իմպուլսիվության խառը ախտանիշներով:

Ցրվածություն (անուշադրություն)

Երեխան, ով ցույց է տալիս ցրվածություն, հաճախ կարող է՝

• չհաջողել ուշադրություն դարձնել մանրամասներին կամ անզգույշ սխալներ թույլ տալ դպրոցական աշխատանքում
• ունենալ դժվարություններ առաջադրանքների կամ խաղի մեջ կենտրոնացած մնալու համար
• կարծես չլսել, նույնիսկ երբ անմիջականորեն խոսում են նրա հետ
• դժվարանալ հետևելու հրահանգներին և չկարողանալ ավարտել դպրոցական կամ տնային աշխատանքը
• ունենալ գործերը, ժամանակը կամ գործունեությունը կազմակերպելու հետ կապված խնդիրներ
• խուսափել կամ չսիրել այնպիսի գործերը, որոնք պահանջում են կենտրոնացած մտավոր ջանքեր, ինչպիսիք են տնային աշխատանքը
• կորցնել առաջադրանքների կամ գործերի համար անհրաժեշտ իրերը, օրինակ՝ խաղալիքները, դպրոցական առաջադրանքները, մատիտները և այլն
• հեշտությամբ շեղվել բուն գործից
• մոռանալ կատարել առօրյա գործերը, օրինակ՝ տնային առաջադրանքները։

Գերակտիվություն և իմպուլսիվություն

Երեխան, ով ցույց է տալիս գերակտիվ և իմպուլսիվ ախտանիշներ, հաճախ կարող է՝

• անընդհատ շարժել վերջույթները կամ տեղում շուռումուռ գալ
• դժվարանալ նստած մնալ դասարանում կամ այլ իրավիճակներում
• հաճախ կամ անընդհատ շարժման մեջ լինել
• վազել շուրջբոլորը կամ ցատկոտել այն իրավիճակներում, երբ դա տեղին չէ
• դժվարություն ունենալ հանգիստ խաղալու կամ լուռ որևէ գործ անելու համար
• անդադար խոսել
• բուռն պատասխանել՝ ընդհատելով հարց տվողին
• դժվարությամբ սպասել իր հերթին
• ընդհատել կամ միջամտել ուրիշների խոսակցություններին, խաղերին կամ գործողություններին:

Սովորական զարգացման վարքագիծն՝ ի հակադրություն ՈւՊԳՀ-ի

Առողջ երեխաների մեծ մասը երբեմն անուշադիր, գերակտիվ կամ իմպուլսիվ է: Նախադպրոցական տարիքի երեխաներին բնորոշ է ուշադրության կարճ կենտրոնացումը և մի զբաղմունքով երկար ժամանակ զբաղվել չկարողանալը: Նույնիսկ ավելի մեծ երեխաների և դեռահասների մոտ ուշադրությունը հաճախ կախված է հետաքրքրության մակարդակից:

Նույնը վերաբերում է գերակտիվությանը: Փոքր երեխաները բնականաբար աշխույժ են. նրանք հաճախ դեռևս էներգիայով լի են ծնողներին հոգնեցնելուց հետո: Բացի այդ, որոշ երեխաներ բնականաբար ավելի բարձր ակտիվության մակարդակ ունեն, քան մյուսները: Երեխաները երբեք չպետք է դասակարգվեն որպես ՈւՊԳԽ ունեցող միայն այն պատճառով, որ տարբերվում են իրենց հասակակիցներից կամ եղբայրներից:

Երեխաները, ովքեր խնդիրներ ունեն դպրոցում, բայց լավ են շփվում տանը կամ ընկերների հետ, ամենայն հավանականությամբ, պայքարում են այլ բանի դեմ, քան ՈւՊԳԽ-ը: Նույնը վերաբերում է այն երեխաներին, ովքեր տանը գերակտիվ կամ ցրված են, բայց դպրոցական աշխատանքն ու ընկերական հարաբերությունները մնում են անփոփոխ:

Ե՞րբ դիմել բժշկին

Եթե դուք մտահոգված եք, որ ձեր երեխան ցույց է տալիս ՈւՊԳԽ-ի նշաններ, դիմեք ձեր մանկաբույժին կամ ընտանեկան բժշկին: Ձեր բժիշկը կարող է ուղղորդել ձեզ այնպիսի մասնագետի մոտ, ինչպիսին է զարգացման-վարքային մանկաբույժը, հոգեբանը, հոգեբույժը կամ մանկական նյարդաբանը, սակայն կարևոր է նախ բժշկական գնահատում անցնել՝ ստուգելու ձեր երեխայի դժվարությունների այլ հնարավոր պատճառները: