ՈւՊԳԽ. ախտանիշներ
06-06-2019
3 րոպե

Ուշադրության պակասի գերերակտիվության խանգարման (ՈւՊԳԽ) հիմնական առանձնահատկություններն են ուշադրության բացակայությունը և գերակտիվ-իմպուլսիվ վարքագիծը:
ՈւՊԳԽ ախտանիշները սկսվում են մինչև 12 տարեկանը, իսկ որոշ երեխաների մոտ կարող են իրենց զգացնել տալ արդեն 3 տարեկանում: ՈւՊԳԽ ախտանիշները կարող են լինել թեթև, մինջին ծանրության և ծանր: Դրանք կարող են են շարունակվել մինչև չափահաս տարիք:
ՈւՊԳԽ ավելի հաճախ հանդիպում է տղամարդկանց, քան կանանց շրջանում, իսկ տղաների և աղջիկների վարքագծային խանգարումները կարող են լինել տարբեր: Օրինակ, տղաները կարող են լինել ավելի գերակտիվ, իսկ աջիկները հակված են լինելու հանգիստ և ցրված:
Բժիշկները տարբերում են ՈւՊԳԽ-ի երեք ենթատեսակ`
- առավելապես ցրված. երբ ախտանիշների մեջ գերակշռում են ցրվածության և ուշադրության պակասի ախտանիշները
- առավելապես գերակտիվ և իմպուլսիվ. երբ ախտանիշների մեջ գերակշռում են գերաշխուժության և իմպուլսիվ վարքագծի ախտանիշները
- համակցված. սա դրսևորվում է ցրվածության և գերակտիվության ու իմպուլսիվության խառը ախտանիշներով:
Ցրվածություն
Ցրվածության ախտանիշներով երեխաները հաճախ դրսևորում են հետևյալ նշանները՝
- ուշադրություն չեն դարձնում մանրամասների վրա կամ տնային աշխատանքներում թույլ են տալիս ցրվածության հետ կապված բազմաթիվ սխալներ ու բացթողումներ
- առաջադրանք կատարելիս, զրուցելիս կամ խաղալիս ունեն կենտրոնացած մնալու հետ կապված դժվարություններ
- կարծես չեն լսում, նույնիսկ ուղղակիորեն հետները զրուցելիս
- ունեն հրահանգներին հետևելու դժվարություն և չեն կարողանում ավարտին հասցնել սկսած գործերը, առաջադրանքները կամ տնային աշխատանքները
- ունեն խնդիրները, գործերը, ժամանակը կամ անձնական իրերը կազմակերպելու և կառավարելու հետ կապված դժվարություններ
- խուսափում կամ հրաժարվում են մտավոր ջանքերի լարում պահանջող գործերից, օրինակ՝ տնային աշխատանքներից
- հաճախ կորցնում են իրերը՝ խաղալիքներ, դպրոցական առաջադրանքներ, մատիտներ և այլն
- հեշտությամբ կտրվում են գործերից
- մոռանում են կատարել առօրյա գործերը, օրինակ՝ տնային առաջադրանքները։
Գերակտիվություն և իմպուլսիվություն
Գերակտիվության և իմպուլսիվության ախտանիշներով երեխաները հաճախ դրսևորում են հետևյալ նշանները՝
- անընդհատ շարժման մեջ են (կարծես մարմնի մեջ տեղադրված շարժիչ ունեն) և չեն կարողանում հանգիստ նստել կամ երկար նստած մնալ՝ անընդհատ շարժելով վերջույթները կամ տեղում շուռումուռ գալով
- դասարանում կամ այլ իրավիճակներում դժվարանում են նստած մնալ, անընդհատ լքում են նստարանը կամ աթոռը
- հաճախ կամ մշտապես շարժման մեջ են
- անհարկի պատճառներով կամ ոչ տեղին իրավիճակներում վազում կամ ցատկոտում են
- չեն կարողանում լուռ ու հանգիստ խաղալ կամ որևէ այլ գործ անել
- անդադար խոսում են
- շտապում են պատասխանել մինչև հարցն ավարտին հասնելը՝ ընդհատելով հարց տվողին
- դժվարությամբ են համբերում, մինչև իրենց հերթը հասնի
- ընդհատում կամ միջամտում են այլոց զրույցներին, խաղերին կամ գործերին կամ օգտագործում են այլ մարդկանց իրերն՝ առանց նախապես հարցնելու կամ թույլտվություն ստանալու։
Տիպիկ զարգացման վարքագիծ՝ ի հակադրություն ՈւՊԳՀ-ի
Բազմաթիվ առողջ երեխաներ ցրված են, գերշարժուն կամ իմպուլսիվ: Նախադպրոցական տարիքի երեխաներին բնորոշ է կարճատև ցրվածությունը և որևէ գործին երկար ժամանակ տրամադրելը: Նույնիսկ ավելի մեծ տարիքի երեխաների և անչափահասների ուշադրության կորուստը հաճախ կախված է հետաքրքրության աստիճանից:
Նույնը վերաբերվում է գերակտիվությանը: Երեխաները բնականում ավելի աշխույժ են և էներգիայով լի, ոչ հազվադեպ՝ իրենց աշխուժությամբ ծնողներին հոգնեցնող: Որոշ երեխաներ ի ծնե ավելի ակտիվ ու շարժուն են, քան մյուսները: Եվ սա բնավ չի նշանակում, որ նրանք ունեն ՈւՊԳՀ:
Ե՞րբ դիմել բժշկին
Եթե անհանգստացած եք, որ երեխան ունի ՈւՊԳԽ ախտանիշներ, դիմեք մանկաբույժին կամ ընտանեկան բժշկին: Անհրաժեշտության դեպքում նրանք կարող են խորհուրդ տալ որևէ մասնագետի խորհրդատվություն, օրինակ՝ զարգացման-վարքաբանական մանկաբույժ, հոգեբան, հոգեբույժ կամ մանկական նյարդաբան: Բոլոր դեպքերում կարևոր է նախ անցկացնել բժշկական գնահատում՝ ստուգելու երեխայի դժվարությունների այլ հնարավոր պատճառների առկայությունը:
Հոդվածը վերանայվել է՝ 27-06-2021