Ախտանիշներ - Օբսեսիվ-կոմպուլսիվ խանգարում

Կպչուն-սևեռուն խանգարումը (ԿՍԽ) սովորաբար ներառում է ինչպես կպչուն մտքեր (օբսեսիաներ), այնպես էլ սևեռուն վարքագծեր (​կոմպուլսիաներ):

Սակայն հնարավոր է նաև ունենալ միայն կպչուն մտքերի ախտանիշներ կամ միայն սևեռուն վարքագծերի ախտանիշներ: Դուք կարող եք գիտակցել կամ չհասկանալ, որ ձեր կպչուն մտքերն ու սևեռուն վարքագծերը չափազանցված կամ անհիմն են, սակայն դրանք շատ ժամանակ են խլում և խանգարում են ձեր առօրյային և սոցիալական, ուսումնական կամ աշխատանքային գործունեությանը:

Կպչուն մտքերի (օբսեսիաների) ախտանիշները

ԿՍԽ-ի օբսեսիաները կրկնվող, համառ և անցանկալի մտքեր, հորդորներ կամ մտապատկերներ են, որոնք ներխուժում են ձեր գլուխը և հարուցում են տառապանք կամ անհանգստություն: Դուք կարող եք փորձել անտեսել դրանք կամ ազատվել դրանցից՝ դրսևորելով սևեռուն վարքագիծ կամ կատարելով որևէ ծես (ռիտուալ): Այս կպչուն մտքերը սովորաբար ի հայտ են գալիս, երբ փորձում եք այլ բաներ մտածել կամ անել:

Կպչուն մտքերը հաճախ ունեն իրենց թեմաները, ինչպիսիք են՝

• վախ աղտոտվածությունից կամ կեղտից
• անորոշությունը հանդուրժելու կասկած և դժվարություն
• կարգավորված և սիմետրիկ դասավորված առարկաների ու իրերի կարիք
• վերահսկողությունը կորցնելու և ինքներդ ձեզ կամ ուրիշներին վնասելու վերաբերյալ ագրեսիվ կամ սարսափելի մտքեր
• անցանկալի մտքեր, ներառյալ ագրեսիան կամ սեռական կամ կրոնական թեմաները:

Կպչուն մտքերի գանգատների և ախտանիշների օրինակները ներառում են՝

• մյուսների դիպչած առարկաներին դիպչելուց վարակվելու վախ
• կասկածներ, որ տնից դուրս գալուց փակել եք դուռը կամ անջատել եք վառարանը
• ուժեղ սթրես, երբ առարկաները կարգավորված չեն կամ դասավորված չեն որոշակի կարգով
• ձեր մեքենան մարդկանց ամբոխի մեջ վարելու մտապատկերներ
• մտքեր այն անպարկեշտ գոռգոռալու կամ հանրության առջև ոչ պատշաճ կերպով վարվելու մասին
• տհաճ սեռական մտապատկերներ
• խուսափում այնպիսի իրավիճակներից, որոնք կարող են կպչուն մտքեր առաջացնել, օրինակ՝ ձեռք սեղմելը:

Սևեռուն վարքագծերի (կոմպուլսիաների) ախտանիշները

ԿՍԽ-ի կոնպուլսիաները կրկնվող վարքագծեր են, որոնք ձեզ հարկադրված եք զգում, որ կատարեք: Այս կրկնվող վարքագծերը կամ մտավոր գործողությունները կոչված են նվազեցնելու ձեր կպչուն մտքերի հետ կապված անհանգստությունը և տագնապը կամ կանխելու վատ բան տեղի ունենալը: Այնուամենայնիվ, սևեռուն գործողությունների մեջ ներգրավվելը բավարարվածություն չի պատճառում և կարող է միայն ժամանակավորապես ազատել անհանգստությունից:

Դուք կարող եք ստեղծել կանոններ կամ ծեսեր և արարողակարգեր (ռիտուալներ), որոնց պետք է հետևել՝ օգնելու ձեր անհանգստության վերահսկմանը, երբ ունեք կպչուն մտքեր: Այս սևեռուն վարքագծերը չափազանցված են և հաճախ իրականում կապված չեն այն խնդրի հետ, որի լուծմանն ուղղված են դրանք:

Ինչպես կպչուն մտքերի դեպքում, սևեռուն վարքագծերը սովորաբար ունենում են թեմաներ, ինչպիսիք են՝

• լվալը և մաքրելը
• ստուգելը
• հաշվելը
• կարգավորված լինելը
• խիստ ռեժիմին հետևելը
• վստահություն պահանջելը:

Սևեռուն վարքագծերի գանգատների և ախտանիշների օրինակները ներառում են՝

• երկար ժամանակ ձեռքերը լվանալը՝ ձգտելով մաշկը դարձնել գերմաքուր
• դռները բազմիցս ստուգելը՝ համոզվելու համար, որ դրանք կողպված են
• մի քանի անգամ վառարանը ստուգելը՝ համոզվելու համար, որ այն անջատված է
• որոշակի օրինաչափություններով հաշվելը
• աղոթքը, բառը կամ արտահայտությունը կամացուկ կրկնելը
• պահածոները կամ այլ առարկաները միշտ նույն կերպ դասավորելը:

Ծանրության աստիճանը տարբերվում է

ԿՍԽ-ը սովորաբար սկսվում է դեռահասների կամ երիտասարդների մոտ, սակայն նաև կարող է ի հայտ գալ մանկական տարիքում: Ախտանիշները սովորաբար սկսվում են աստիճանաբար և հակված են կյանքի ընթացքում լինել տարբեր ծանրության: Ձեր ունեցած կպչուն մտքերի և սևեռուն վարքագծերի տեսակները նույնպես կարող են ժամանակի ընթացքում փոխվել: Ախտանիշները սովորաբար վատթարանում են, երբ ավելի մեծ սթրես եք ապրում: ԿՍԽ-ը, որը սովորաբար համարվում է ողջ կյանքի ընթացքում շարունակվող խանգարում, կարող է ունենալ թեթև և միջին ծանրության ախտանիշներ կամ լինել այնքան ծանր և ժամանակատար, որ հանգեցնի հաշմանդամության:

Ե՞րբ դիմել բժշկին

Պերֆեկցիոնիստ լինելու, օրինակ, մեկի, ով պահանջում է անթերի արդյունքներ կամ կատարողականություն, և ԿՍԽ ունենալու միջև կա տարբերություն: ԿՍԽ-ի մտքերը պարզապես չափից դուրս անհանգստություններ չեն ձեր կյանքի իրական խնդիրների վերաբերյալ կամ ցանկություն, որ իրերը մաքուր կամ որոշակի ձևով դասավորված լինեն:

Եթե ձեր կպչուն մտքերն ու սևեռուն վարքագծերն ազդում են ձեր կյանքի որակի վրա, դիմեք ձեր բժշկին կամ հոգեկան առողջության մասնագետին: